Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2015, Page 11

10
væðingu bankakerfisins og í kjölfarið ofþenslu þess. Líkt og nokkrar aðrar
íslenskar skáldsögur frá fyrsta áratug 21. aldarinnar bjóða Konur upp á
litríkar og ádeilukenndar lýsingar á menningarástandi íslenska góðærins,
yfirborðskenndri efnishyggju og ofsafengnum markaðsrétttrúnaði.3 Til
viðbótar við að fjalla um menningu og hugarheim vestrænnar markaðs-
hyggju nýta Konur sér sérstaklega veröld bankastarfsemi sem sögusvið líkt
og fjölmörg íslensk og erlend skáldverk sem kalla mætti „hrunsögur“ og
komu út í kjölfar bankakreppunnar 2008.4 En líkt og þegar var minnst á
var saga Steinars skrifuð fyrir hrunið, er mun myrkari og ofbeldisfyllri saga
en flestar hrunsögur og auk þess má greina í henni óvenju ríkan undirtexta
sem snertir beint á flóknari félagslegum, pólitískum og verufræðilegum
spurningum um skuldsetningu og fjármálastarfsemi, spurningum sem hafa
orðið æ meira aðkallandi í vestrænum samfélögum síðustu áratuga í kjöl-
far svonefndar fjármálavæðingar.5 Fremur en að tengja Konur við hrunið,
3 dæmi um slíkar ádeilur á nýfrjálshyggjuvæðingu íslensks samfélags úr bókmenntum
fyrir hrun eru Sigurvegarinn eftir Magnús Guðmundsson (Reykjavík: Forlagið,
2001) og Hinir sterku eftir Kristján Þórð Hrafnsson (Reykjavík: Mál og menn-
ing, 2005). Nýfrjálshyggjan sem er af mörgum talin rót íslensku bankabólunnar
og hrunsins var viðfangsefni Einars Más Jónssonar í Örlagaborginnni (Reykjavík:
Ormstunga, 2012) og hóps höfunda í ritsafninu Eilífðarvélin sem Kolbeinn H.
Stefánsson ritstýrði (Reykjavík: Háskólaútgáfan, 2010). Guðni Elísson tekur saman
ýmsa þræði úr síðarnefndu verkunum og fleirum í ritgerð sinni „Þegar vissan ein
er eftir … Um staðlausa stafi og boðunarfrjálshyggju,“ Tímarit Máls og menningar,
71. árg., 4/2010, bls. 17–25. Guðni ræðir einnig fjölmörg dæmi um oflátungshátt-
inn sem einkenndi íslenska góðærið í grein sinni „Staðleysan Ísland og mýtan um
okkur sjálf“, Tímarit Máls og menningar, 70. árg. 4/2009, bls. 10–25.
4 Hrunsögur er þýðing mín á „crash fiction,“ sjá daniel Mattingly, „ ‘Crash Fiction’:
American Literary Novels of the Global Financial Crisis,“ í The Great Recession in
Fiction, Film and Television. Twenty-first-century Bust Culture, ritstj. Kirk Boyle og
daniel Mrozowski (Lanham, Maryland: Lexington Books, 2013). Af þeim íslensku
verkum sem nefnd eru hér fyrir ofan komast Bankster og Útrás Reykjavík næst því
að líkjast bandarískum hrunsögum, en dæmi um þær eru Union Atlantic eftir Adam
Haslett (New york: Anchor Books, 2011) og The Financial Lives of the Poets eftir
Jess Walter (New york: Harper Perennial, 2010).
5 Greta R. Krippner hefur veitt haldgóða umfjöllun um fjármálavæðingu frá félags-
vísindalegum sjónarhóli í „The Financialization of the American Economy“,
Socio-Economic Review 3. árg. 2/2005, bls. 173–208. innan hugvísinda hefur mikið
verið ritað um þýðingu fjármálavæðingar fyrir valdatengsl, atvinnuhætti og menn-
ingarlíf. Af nýlegum skrifum sjá t.d. Leigh Claire La Berge, „The Rules of Abst-
raction. Methods and discourses of Finance“, Radical History Review, 118/2014,
bls. 93–112, Morgan Adamson, „Labor, Finance, and Counterrevolution: Finally
Got the News at the End of the Short American Century“, South Atlantic Quarterly
111. árg., 4/2012, bls. 803–823 og Annie McClanahan, „Bad Credit. The Character
ViðaR ÞoRsteinsson