Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.2009, Blaðsíða 29

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 2. tbl. 85. árg. 2009 25
í huga, ef þeir skipta um starf og fara til
nýs launagreiðanda, að ganga úr skugga
um að hinn nýi launagreiðandi hafi heimild
til að greiða í LH. Í einhverjum tilvikum
kann heimildin að vera fyrir hendi en eigi
að síður er ekki sjálfgefið að viðkomandi
launagreiðandi sé reiðubúinn að gangast
undir þær skuldbindingar sem felast í því
að greiða í LH þar sem launagreiðendur
greiða lífeyrishækkanir og eru í ábyrgð fyrir
lífeyrisgreiðslum úr sjóðnum.
Hver er munurinn á LH, B-deild LSR og
A-deild LSR?
LH, B­deild og A­deild LSR eru sam­
tryggingarsjóðir en uppbygging þeirra er
afar ólík. Undanfarin ár hefur þróunin verið
með þeim hætti að horfið hefur verið frá
gegnumstreymiskerfi og farið yfir í sjóð­
söfnun. Eldri lífeyriskerfi voru uppbyggð að
stórum hluta sem gegnumstreymiskerfi en
þeim hefur nú flestum verið lokað, líkt og
gert hefur verið við B­deild LSR og LH.
LH og B­deild LSR byggjast að hluta á
sjóðsöfnun og að hluta á gegnumstreymi.
Greidd eru iðgjöld en þau standa ekki ein
undir greiðslum á lífeyri. Kerfið er því
fjármagnað að hluta með greiðslum frá
launagreiðendum sem bera ábyrgð á
þeim lífeyrishækkunum sem verða frá
því að taka lífeyris hefst. Ríkissjóður ber
auk þess bakábyrgð. A­deildin er ólík
að því leyti að hún byggist á sjóðsöfnun
og iðgjaldagreiðslum er ætlað að standa
undir lífeyrisgreiðslum.
Verða réttindi í LH eða B-deild LSR
skert vegna neikvæðrar ávöxtunar?
Vegna þess umróts, sem átt hefur sér
stað á fjármálamörkuðum, er algengt að
sjóðfélagar, og þá sérstaklega þeir sem
eru þegar farnir að taka út lífeyri, velti
því fyrir sér hvort lífeyrisgreiðslur þeirra
komi til með að lækka. Réttindi sjóðfélaga
í LH og LSR eru fyrir fram skilgreind
í lögum og því þarf Alþingi að breyta
lögum til að réttindum sjóðfélaga verði
breytt. Greiðslur úr B­deild og LH tengjast
viðmiðunarlaunum hverju sinni þar sem
lífeyrisréttindin reiknast af dagvinnulaunum,
persónu­ og orlofsuppbót. Ef launin lækka
hefur það bein áhrif á fjárhæð lífeyris sem
tekur breytingum til samræmis við laun á
hverjum tíma.
Þrátt fyrir að iðgjald til A­deildar eigi
að standa undir réttindunum eru
réttindi sjóðfélaga skilgreind í lögum.
Uppbyggingin er með þeim hætti að
ávöxtun á eignum sjóðsins hefur áhrif
á mótframlag launagreiðanda sem
breytist eftir tryggingafræðilegri stöðu
sjóðsins á hverjum tíma. Í flestum
samtryggingarsjóðum hefur ávöxtunin
bein áhrif á réttindi sjóðfélaga og þau
aukin eða skert eftir tryggingafræðilegri
stöðu sjóðanna.
Lífeyrissjóðunum ber að halda sig innan
ákveðinna tryggingafræðilegra marka sem
eru skilgreind í lögum. Nýlega samþykkti
Alþingi breytingar til bráðabirgða sem
heimila sjóðunum rýmri mörk án þess að
skylt sé að grípa til skerðingar á réttindum.
Ef eignir A­deildar standa ekki undir rétt­
indum sjóðfélaga og tryggingafræðileg
staða sjóðsins fer út fyrir þau mörk sem
heimil eru ber að hækka mótframlag launa­
greiðanda. Mót framlag launagreiðanda
í A­deild er breytilegt og endurskoðað
árlega. Það er nú 11,5% og hefur haldist
óbreytt frá stofnun A­deildar á árinu 1997.
Viðbótarlífeyrissparnaður
Viðbótarlífeyrissparnaður er frjálst sparn­
aðar form þar sem launþegar geta
lagt fyrir í lífeyrissjóð og frestað skatt­
lagningu á því sem lagt er fyrir. LSR
starfrækir Séreign LSR og er boðið upp
á þrjár ávöxtunarleiðir. Við útborgun á
séreign er greiddur tekjuskattur. Þetta
sparnaðarform er afar hagkvæmt, einkum
þar sem sjóðfélaginn fær að jafnaði
kjarasamningsbundið mótframlag frá
launagreiðanda. Mótframlagið virkar sem
hvatning á einstaklinginn til sparnaðar
enda má segja að hann fari á mis við
ákveðinn hluta launa sinna ef hann greiðir
ekki í séreignarsjóð. Einnig eru sjóðirnir
undanþegnir fjármagnstekjuskatti sem
reiknast af öðrum sparnaði. Viðbótar­
lífeyrissparnaði er ætlað að auka
ráðstöfunartekjur sjóðfélaga á efri árum
og er eign sjóðfélagans með þeim
hætti að hún skiptist samkvæmt reglum
erfðalaga við fráfall sjóðfélagans.
Nýverið voru gerðar breytingar á
lögum er varða viðbótarlífeyrissparnað.
Útborgunarreglur voru rýmkaðar og er
allur sparnaðurinn laus til greiðslu við 60
ára aldur. Einnig var samþykkt tímabundin
heimild til að leysa út allt að 1 milljón kr.
sem greiðist út með jöfnum greiðslum á
9 mánuðum á tímabilinu 1. mars 2009
til 1. október 2010. Þessari greiðslu er
ætlað að koma til móts við þá sem
eru í tímabundnum fjárhagserfiðleikum
og hefur útborgun ekki áhrif á bætur sem
sjóðfélagi kann að eiga rétt á. Þá hefur
jafnframt verið heimilað að á tímabilinu 1.
mars 2009 til 1. október 2010 megi greiða
allt að 6% viðbótariðgjald í séreignarsjóð
í stað 4% áður sem er frádráttarbært frá
skattstofni.
Á heimasíðu sjóðsins er að finna
nokkuð ýtarlegar upplýsingar um
viðbótarlífeyrissparnað og svör við helstu
spurningum er tengjast umræddum
lagabreytingum.
Ástæða er til að hvetja alla til að kynna
sér réttindi sín í lífeyrissjóðnum og í því
sambandi skal bent á heimasíðu sjóðsins,
www.lsr.is, og sjóðfélagavef þar sem
sjóð félagar geta flett upp réttindum
sínum. Einnig hefur sjóðurinn sérhæft
starfsfólk sem þekkir vel til alls er lýtur að
lífeyrisréttindum en til þess má alltaf leita.
Þórey Þórðardóttur er hæstaréttar-
lögmaður og forstöðumaður réttindamála
hjá LSR og LH.
Fæðingarár Aldur 31.12.1996 Lífeyristaka Aldur 31.12.2008
1944 52 61,5 64
1945 51 62 63
1946 50 62,5 62
1947 49 63 61
1948 48 63,5 60
1949 47 64 59
1950 46 64,5 58
Aðlögunarregla vegna breytinga á lífeyristökualdri í Lífeyrissjóði hjúkrunarkvenna.