Skólavarðan - 01.08.2006, Blaðsíða 10

10
HÁVAÐI Í LEIKSKÓLUM
SKÓLAVARÐAN 5.TBL. 6. ÁRG. 2006
Hverskonar stofnun er leikskóli? Svarið
ætti að vera augljóst. Leikskóli er skóli
sem á að sinna fræðslu og uppeldisstarfi
ungra barna. Ef slík starfsemi á á annað
borð að fara fram á munnlegum nótum
er ljóst að þrír veigamiklir þættir þurfa
að fara saman: Rödd kennarans þarf að
berast eyrum nemenda, heyrn þeirra
þarf að vera í lagi og hlustunarskilyrði
í kennslurými verða að vera viðunandi
fyrir munnleg samskipti. Erlendar
rannsóknir hafa bent til að raddheilsa
leikskólakennara sé bágborin, hátt
hlutfall barna sé eyrnabólgubörn
og umhverfisþættir í leikskólum séu
óvistvænir fyrir starfsemina, þ.e.a.s. of
mikill bakgrunns- og/eða erilshávaði og
of há endurómun. Til þess að fá einhverja
hugmynd um ástandið í þessum málum
hér á landi fór nýlega fram könnun í
fimm leikskólum á Akureyri.
Sendur var rafrænn spurningalisti
um atriði er varða raddheilsu og álit
á umhverfisþáttum til 88 kennara og
þeirra ófaglærðu starfsmanna sem sinna
umönnun barna ásamt spurningalista
þar sem foreldrar voru spurðir um
eyrnasögu barna sinna. Áttatíu og þrír
kennarar og aðrir starfsmenn (94%)
og foreldrar 258 barna (65%) svöruðu.
Aðilar frá heilbrigðiseftirliti Akureyrar
voru fengnir til að gera úttekt á húsnæði.
Aðili frá Vinnueftirliti ríkisins mældi
endurómun og hávaða á leikskólunum
með skammtamælum (staðsettir á öxl
viðkomandi) og með venjulegum hávaða-
mæli í einum leikskólanna. Ef marka
má niðurstöðurnar er ljóst að svo mikla
brotalöm er að finna í öllum ofangreindum
þáttum að vandséð er hvernig fræðsla
og uppeldisstarf geta farið þar fram svo
viðunandi sé.

Kennarar
Áberandi var hve bæði starfsaldur og
lífaldur var lágur, eða meðallífaldur 33,5
ár (20 – 57 ára) og meðalstarfsaldur 7 ár
(>1/2 – 30 ár).
i) Raddveilueinkenni
Of mikið álag á rödd veldur óþæginda-
einkennum eins og þurrki, ertingu,
kökktilfinningu, hæsi án kvefs og
raddþreytu. Í töflunni hér að neðan má sjá
niðurstöður úr svörum. Yfir 95% svöruðu
öllum spurningum.
Sá mikli fjöldi sem kvartar undan þurrki
í kverkum gæti bent til að of þurrt and-
rúmsloft væri á vinnustað. Þar með er
komin áhætta fyrir rödd þar sem þurrkurinn
getur leitt til meiri átaka við raddmyndun.
Tíundi hluti hópsins hafði misst röddina
oft, þar af fimmtungur kennara og
annarra starfsmanna í tveim leikskólum.
Rúmlega tíundi hluti kvaðst vera með
heyrnarskerðingu. Heyrnarskerðing
verður til þess að fólk talar almennt hærra
þar sem það heyrir ekki eins vel til sjálfs
sín. Því verður heyrnarskertu fólki hættara
við að þróa upp raddveilur vegna of mikils
álags á raddfæri. Leikskólakennarar og
aðrir starfsmenn leikskóla með heyrnar-
skerðingu eru því sérstakur áhættuhópur.
Nær öllum hópnum fannst rödd sín vera
áheyrileg (90%) og þægileg (93%) sem
skýtur svolítið skökku við þegar horft er
til þess að tæplega þriðjungi fannst rödd
sín vera hvöss, hávær eða rám. Þriðjungi
leikskólakennaranna fannst rödd sín vera
veik, fimmtungur taldi rödd sína vera
hása. Slíkar raddir berast óhjákvæmilega
illa. Á hinn bóginn fannst meir en þriðjungi
hópsins (38%) rödd sín berast vel.
Enginn getur sagt til um hvernig eigin
rödd berst til annarra. Tvennt kemur til. Í
fyrsta lagi þarf einstaklingurinn að standa
fyrir utan eigin líkama til þess að geta
dæmt um slíkt vegna þess að við getum
einungis fundið hvernig röddin hljómar í
eigin höfði. Í öðru lagi hefur hljómburður
áhrif á hvernig rödd berst í húsnæði.
Raddir berast misvel um húsnæði vegna
þess að þær eru einungis hljóð sem
endurvarpast um húsakynnin. Þannig
getur styrkur og tíðni í rödd einstaklings
borist betur í einhverju tilteknu húsnæði
HÁVAÐI Í LEIKSKÓLUM
Sláandi niðurstöður úr rannsókn frá Akureyri
Einkenni Nær
alltaf
Oft Stundum
% % %
Þurrkur 6 19 58
Kitl 2 12 45
Særindi 1 12 30
Kökktilfinning 2 7 24
Hæsi 1 10 30
Þrálátur hósti 2 5 21
Raddþreyta í tali 0 12 30
Raddþreyta við
upplestur
0 20 25
Raddþreyta við
söng
4 26 38
Rödd brestur 0 5 30