Fréttablaðið - 18.05.2018, Side 25
Vissir þú að Hvalasafnið á Húsavík er eina sérhæfða safnið um hvali á Íslandi
og sinnir mikilvægu fræðsluhlut-
verki um þessa ljúfu risa hafsins
og búsvæði þeirra? Safnið er
jafnframt meðal vinsælustu ferða-
mannastaða á Norðurlandi.
Beinagrindur 11 hvaltegunda í
fullri stærð eru til sýnis auk fjölda
muna sem tengjast hvölum og
sögu hvalveiða við Ísland.
Stóra hjartað á Hvalasafninu
er 25 metra löng beinagrind af
steypireyði sem rak á land á Skaga
sumarið 2010. Beinagrindin er
afar fágæt, sú eina á Norður-
löndum og ein af sárafáum í heim-
inum. Á sýningunni er jafnframt
ljósmyndaröð sem sýnir ferlið við
að draga hræið á land, hreinsun
beinanna og uppsetningu grindar-
innar í Hvalasafninu á Húsavík.
Það fer vel á því að steypireyður-
in sé varðveitt á Húsavík, höfuð-
stað hvalaskoðunar á Íslandi.
Skjálfandaflói sem bærinn
stendur við er einn af örfáum
stöðum í heiminum þar sem fólk
getur fylgst með stærstu skepnum
jarðarinnar svo nálægt landi.
Hefur þú séð stóra hjartað?
Úr safndeild íslensku flórunnar en í Grasagarði Reykjavíkur eru safngripirnir
5.000 plöntur af 3.000 tegundum.
Rafrænt upplýsingaskilti um hina
smávöxnu en fögru gulmöðru eða
Galium verum.
Vissir þú að stöngull eskisins (Equisetum hyemale) var notaður til að fægja pönnur
og potta áður fyrr? Eða að hægt
er að nota gulmöðru (Galium
verum)sem hleypi í ostagerð? Þá
er samkvæmt þjóðtrúnni hægt að
koma í veg fyrir illt umtal með því
að tína hófsóley (Caltha palustris)
þegar sól er í ljónsmerkinu, dýfa
í lambsblóð, vefja í lárviðarlauf
ásamt úlfstönn og geyma svo á sér.
Þessar upplýsingar og meira til
er hægt að fá á nýjum rafrænum
skiltum í safndeild íslensku flór-
unnar í Grasagarði Reykjavíkur.
Lifandi plöntur eru hluti af
menningarlandslagi okkar og
hefur Grasagarðurinn í samstarfi
við Centro Integrado Público
de Formación Profesional de
Cheste í Valencia á Spáni útbúið
rafræn upplýsingaskilti. Upp-
lýsingarnar má nálgast með því
að skanna QR-kóða á skiltum val-
Lifandi safngripir á
fræðandi skiltum
Ný rafræn upp-
lýsingaskilti í
íslensku flórunni
kynnt í Grasagarð-
inum í dag
Teikningin er eftir Jakob Smára
Erlingsson og er hluti af sýningu
safnsins.
Fyrsta vélknúna
landbúnaðartækið á Íslandi
Vissir þú að í Sagnheimum, byggðasafni Vestmanna-eyja, má sjá muni frá dögum
Tyrkjaránsins árið 1627? Þar er
meðal annars byssuhlaup sem
fannst við dýpkun hafnarinnar árið
1968 og fræðimenn telja að megi
tengja sjóræningjunum sem komu
frá Alsír. Einnig er á safninu hand-
lína Þorbjargar Eyjólfsdóttir sem var
hertekin en fékk frelsi árið 1636 á
þrælamarkaði á Ítalíu. Handlína er
klútur sem tilheyrði gamla faldbún-
ingnum og hékk við beltið. Ekkert
er vitað frekar um afdrif Þorbjargar
en handlínan, slitin en fagurlega
útsaumuð, var í eigu sömu fjöl-
skyldu í Vestmannaeyjum í marga
ættliði. Nú er hún til sýnis gestum
í Sagnheimum. Tveir mjög ólíkir
gripir sem báðir geyma verðmæta
sögu.
Byssustingur sjóræningja
í Sagnheimum
Vissir þú að í ár eru 100 ár síðan fyrsta dráttarvélin kom til Íslands? Þetta var
vél af gerðinni Avery 8-16, fram-
leidd í Bandaríkjunum og var
fyrsta vélknúna landbúnaðar-
tækið sem kom hingað til lands.
Vélin var einungis 16 hestöfl en
vó 2,5 tonn. Hún var kennd við
Akranes og nefnd Akranestrakt-
orinn. Með þessari vél var lagður
grunnur að tæknivæðingu íslensks
landbúnaðar – þar með þurfti
færra fólk til að framleiða meiri
mat fyrir stækkandi þéttbýli. Á
þessum 100 árum hafa dráttarvél-
arnar stækkað og nýtingin aukist
til muna – landbúnaður dagsins í
dag byggir að stórum hluta á því
afli sem dráttarvélar geta skilað af
sér. Á Landbúnaðarsafni Íslands
á Hvanneyri má sjá nokkrar af
þeim dráttarvélum sem haft hafa
mest áhrif á íslenskan landbúnað
á liðinni öld.
Beinagrind steypireyðarinnar sem
Hvalasafnið varðveitir liggur á bakinu
líkt og tíðkast þegar hvalshræ rekur á
land. LJóSmynd/HuLd HafLiðadóTTiR.
Minjasafn Austurlands hleypti nýverið af stokk-unum nýju námsefni sem
kennarar geta nálgast á heimasíðu
safnsins.
„Okkur langaði til að gera
safnfræðsluna skilvirkari og fjöl-
breyttari segir Elsa Guðný Björg-
vinsdóttir safnstjóri. „Árið 2016
fengum við styrk úr Safnasjóði
til að láta vinna efnið fyrir okkur
og hófum í framhaldinu samstarf
við Unni Maríu Sólmundsdóttur
sem á námsefnisgagnabankann
Kennarinn.is en hún semur efnið
og setur það upp.“
Námsefnið er byggt upp þannig
að einn námsefnispakki er eyrna-
merktur hverjum bekk grunnskól-
ans. Mismunandi umfjöllunarefni
eru fyrir hvern árgang en öll tengj-
ast þau á einhvern hátt sýningum
og safnkosti Minjasafnsins eða
sögu Austurlands.
„Efnið er hugsað sem stuðn-
ingur við heimsóknir á safnið en
einnig er lagt upp með að þeir
kennarar sem ekki eiga þess kost
að koma með nemendur sína í
heimsókn, t.d. vegna fjarlægðar,
geti nýtt efnið við sína kennslu og
þannig skyggnst inn um glugga
safnsins í gegnum netið,“ segir
Elsa Guðný.
Spennandi námsefni
í Minjasafni Austurlands
Inga segir að sumarsýning safns-ins, sem opnuð verður á morgun sé unnin með margmiðlunar-
tækni í huga sem ætti að höfða til
nýrra gesta. „Þeir verða þátttak-
endur í sýningunni og hafa áhrif á
sköpunina. Við höfum nýlega ráðið
til okkar fræðslu- og kynningarfull-
trúa sem taka til starfa þann 1. júní,
Hrönn Traustadóttur og Kristínu
Þóru Guðbjartsdóttur. Hrönn var
tengiliður safnsins í samstarfi við
Listalest LHÍ og fjóra grunnskóla af
svæðinu sem tóku þátt í List fyrir
alla. Þær munu tengja safnið meira
við samfélagsmiðlana en gert hefur
verið,“ segir Inga.
Listasafn Árnesinga er í Hvera-
gerði og er rekið af öllum sveitar-
félögum í Árnessýslu. „Við vorum
að fá tilnefningu hjá Grapevine
sem eitt af þremur helstu söfnum
Suðurlands sem er gríðarlega
ánægjulegt en safnið er enn sem
komið er með fleiri íslenska gesti
en erlenda,“ segir Inga og bendir á
að mikilvægt sé að fólk viti af þess-
ari földu perlu í Hveragerði.
Sýningin, sem opnuð verður á
Falin perla í Hveragerði
Listasafn Árnesinga hefur lagt áherslu á tengingu við sam-
félagsmiðla. Safnið er virkt bæði á Facebook og Instagram.
Inga Jónsdóttir safnstjóri segir þetta spennandi verkefni.
Sýning Sigrúnar Harðardóttur verður
opnuð á morgun.
inna plantna í safndeild íslensku
flórunnar í garðinum. Marco
Matilla hefur séð um hönnun og
efnisöflun í samráði við starfsfólk
Grasagarðsins. Rafrænu skiltin
innihalda latnesk, íslensk og
ensk nöfn plantnanna, lýsingu
á þeim og myndir, og hvort þær
séu lækningajurtir auk sögu og
þjóðlegs fróðleiks. Þá gaf Náttúru-
fræðistofnun Íslands góðfúslegt
leyfi til að birta útbreiðslukort
plantnanna.
Nýju upplýsingaskiltin verða
kynnt í Grasagarðinum kl. 17 í dag
og eru í anda þema safnadagsins
2018 „Ofurtengd söfn: ný nálgun,
nýir gestir“. Skiltin verða svo í
framhaldinu aðgengileg gestum
sem hluti af sýningu safndeildar
íslensku flórunnar. Skiltin eru
á ensku og geta erlendir gestir
garðsins kynnt sér þær plöntur
sem þeir geta átt von á að sjá á
ferðum sínum um Ísland og fá
þannig í gegnum plönturnar
aðeins öðruvísi innsýn í sögu og
menningu landsins.
morgun, nefnist HVER / GERÐI
og þar sjá má verk eftir Sigrúnu
Harðardóttur listakonu. „Líkt og
heiti sýningarinnar gefur til kynna
er viðfangsefni Sigrúnar á sýning-
unni hverir og gróður. Þar má sjá
hvernig gagnvirkni og skyntækni
eru tvinnuð saman og áhorfendum
boðið að taka þátt. Með eigin þátt-
töku ná þeir að upplifa fjölmarga
möguleika þessarar tækni í samspili
lita, hreyfinga og hljóðs. Inn á milli
gagnvirkra verka og skúlptúrs inn-
setninga eru líka málverk sem gera
áhorfendum kleift að njóta þeirrar
fagurfræði sem til verður í umbreyt-
ingunni milli hefðbundinna og
tæknivæddra mynda,“ útskýrir Inga
en í tvígang verður fluttur gjörningur
á sýningunni, sem er samtal milli
strengjahljóðfæris og striga. Á fyrri
gjörningnum er það kontrabassa-
leikarinn Leifur Gunnarsson sem
leikur á móti Sigrúnu,“ segir Inga og
bendir á að nýlega hafi staðið yfir
sýning um Þjórsá eftir Borghildi
Óskarsdóttur sem sömuleiðis hafi
vakið athygli gesta.
Meðal sýninga fram undan er
sýning arkitektanema í júlí en þema
hennar er Hveragerði. „Haustsýning
okkar verður opnuð 17. ágúst en þar
verða sýnd tré skurðar verk úr eigu
safnsins eftir Halldór Einarsson sem
verða látin kallast á við verk fjögurra
yngri listamanna, Önnu Hallin,
Birgis Snæbjörns Birgissonar, Guð-
jóns Ketilssonar og Sigrúnar Rósu
Jónsdóttur sem mynda ólík tengsl
við verk Halldórs. Okkur finnst
áhugavert að kveikja líflega umræðu
um sýningarnar og leggjum áherslu
á vítt sjónarsvið,“ segir Inga en margt
spennandi er að gerast í Listasafni
Árnesinga og vilji fólk tengja safnið
við samfélagsmiðla er hægt að nýta
sér eftirfarandi merkingar á Instag-
ram #LÁ, #LÁHVERAGERDI, #LISTA-
SAFNÁRNESINGA, #LHÍ, #LHÍL-
ISTALEST2018, #LISTALEST2018,
#LÁLLISTFYRIRALLA2018.
Safnið er opið alla daga kl. 12-18.
Aðgangur er ókeypis.
Listasafn Árnesinga, Austurmörk 21,
810 Hveragerði, Sími: 483 1727/895
1369. listasafnarnesinga.is.
KynninGaRBLað 3 f Ö S T u daG u R 1 8 . m A í 2 0 1 8 SafnadaGuRinn
1
8
-0
5
-2
0
1
8
0
4
:3
0
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
4
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
F
D
5
-8
1
F
8
1
F
D
5
-8
0
B
C
1
F
D
5
-7
F
8
0
1
F
D
5
-7
E
4
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
A
F
B
0
4
8
s
_
1
7
_
5
_
2
0
1
8
C
M
Y
K