Skírnir - 01.09.2003, Page 272

498
SIGURJÓN ÁRNI EYJÓLFSSON
SKÍRNIR
að greina tengsl Jesú frá Nasaret og Krists boðunarinnar. Þeir spurðu
hvort tign Krists, sem byggist á krossi og upprisu hans, ætti rætur að rekja
til hins jarðneska Jesú. Að mati þeirra verður ekki horft framhjá því að
boðunin hefur beina skírskotun til sögulegrar persónu, lífs, starfs og ör-
laga hennar. Þegar rit frumsafnaðarins eru athuguð kemur í ljós að í þeim
öllum er gert ráð fyrir raunverulegri tilvist Jesú. Formsögunni er áfram
beitt á gagnrýninn hátt, en þar er reynt að skera úr um hvaða textaeining-
ar eru upprunalegastar. Aðferðin felur í sér að greina í sundur, út frá
heimildunum, það sem hægt er að rekja til gyðinglegra áhrifa, heiðinna
áhrifa og áhrifa frá frumsöfnuðinum og guðfræði hans á orð og verk Jesú.
í stað þess að telja elstu heimildirnar Markús og Q og byggja á þeim ævi-
sögulegt ágrip af lífi Jesú, eins og fulltrúar gömlu frjálslyndu guðfræðinn-
ar“ gerðu, eru elstu textaeiningar bornar saman í ljósi trúarbragða- og
hefðargreiningar. Það telst áreiðanlega upprunalegt sem á ekki rætur í
gyðingdómi, heiðinni samtíð eða frumsöfnuðinum og það sem ekki er lit-
að af þeim. Mismunurinn eða nýjungar í boðuninni er því talið vera kom-
ið frá Jesú. Áherslan er á guðfræðilegu samhengi.
Þessi leit að boðuninni í orðræðu Jesú er óháð því hvort Jesús hafi
notað kristsfræðilega titla eins og mannssonur, Messías eða sonur Guðs.
Fræðimenn telja að það skipti ekki máli hvort Jesús hafi notað slíka titla
en hitt sé afar mikilvægt hvort boðun hans hafi leitt titlana af sér. Með
öðrum orðum skiptir meginmáli að titlarnir séu eignaðir Jesú vegna
valdsins sem hann sýndi í boðun sinni. Þessi skilningur er settur fram á
misjafnan hátt.41 Bultmann og lærisveinar hans töldu að einungis það í
boðun Jesú sem ætti sér ekki hliðstæðu í gyðinglegri og grískri menning-
ararfleifð væri frá honum sjálfum komið. Þessi áhersla á hið sérstaka hef-
ur verið gagnrýnd á þeim forsendum að ekki sé hægt að einangra Jesú frá
því menningarlega umhverfi sem hann ólst upp í, hugsaði og miðaði boð-
un sína við. Síðastliðna tvo áratugi hefur í nýjatestamentisrannsóknum
einkum verið leitast við að skilgreina Jesú í tengslum við gyðingdóminn
en einnig hellenska samtíð hans.
Þriðja leitin að hinum sögulega Jesú
Á síðasta fjórðungi 20. aldar kom ný stefna fram á sjónarsviðið sem köll-
uð hefur verið „þriðja leitin að hinum sögulega Jesú“ (e. third quest),
einkum í hinum enskumælandi heimi. Spurningin um hinn sögulega Jesú
undir merkjum þessarar stefnu er ekki leidd áfram af guðfræðilegum
„rétttrúnaði", heldur beina fulltrúar hennar athyglinni einkum að félags-
legum þáttum í stað guðfræðilegra. í stað þess að greina Jesú frá gyðing-
dómi er reynt að finna honum stað innan hans og rannsóknirnar eru ekki
41 Gerd Theissen og Annette Merz 1997: 26-27.