Tímarit Máls og menningar - 01.09.2013, Síða 130

Á d r e p u r
130 TMM 2013 · 3
mig minnir í Rúmeníu, þegar fréttin um
hernaðarárás Rússa og nánustu banda-
manna þeirra á Tékkóslóvakíu barst um
heimsbyggðina að morgni 21. ágúst. Við
Einar var ekkert símasamband þennan
morgun og við töluðum ekki saman fyrr
en hann kom heim einhverjum dögum
síðar. Aftur á móti náði Þjóðviljinn tali
af honum síðdegis þennan dag. Í viðtali
við hann sem blaðið birti fordæmdi
hann innrásina og kvaðst vera „algerlega
andvígur hernámi Tékkóslóvakíu“.
Ég sá í hendi mér að þegar í stað yrði
að boða fund í framkvæmdanefnd Sósí-
alistaflokksins og var hann haldinn síð-
degis þennan sama dag. Við blasti að ég
hlaut að semja tillögu að ályktun til að
leggja fyrir fundinn. Eini maðurinn úr
framkvæmdanefndinni sem ég ræddi við
um efni tillögunnar þennan morgun var
Guðmundur Hjartarson, síðar seðla-
bankastjóri. Við sátum lengi tveir á tali.
Um allt sem verulegu máli skipti vorum
við sammála. Í fyrsta lagi að harðasta
fordæming á innrásinni væri sjálfsögð og
í öðru lagi að ekki kæmi til greina að
halda áfram neins konar flokkslegum
samskiptum við valdaflokka innrásar-
ríkjanna. Heilabrot okkar snerust hins
vegar um hvort Sósíalistaflokkurinn, sem
þá þegar hafði boðað andlát sitt, ætti að
láta frá sér fara yfirlýsingu um slit á sam-
skiptum. Að athuguðu máli fannst okkur
það svolítið kjánalegt og ákváðum að
stefna frekar á að ákvörð unin um engin
flokksleg samskipti yrði tekin á vettvangi
Alþýðu bandalagsins, en með stuðningi
sem allra flestra flokksmanna Sósíalista-
flokksins í þessum nýja flokki sem þá var
í burðarliðnum.
Eftir hádegið hringdi Magnús Kjart-
ansson í mig en hann var staddur í
London. Ég las fyrir hann tillögu mína
og lýsti hann samþykki við hana. Meira
máli skipti að hann gaf mér heimild til
að greina við upphaf hins boðaða fund-
ar í framkvæmdanefndinni frá ein-
dregnum stuðningi sínum við tillöguna.
Þá sá ég að björninn var unninn. Það er
svo að skilja að ég þóttist viss um að
kæmi fram eitthvert andóf gegn tillög-
unni á framkvæmdanefndarfundinum
yrði það vanburða. Þar skipti höfuðmáli
stuðningur Guðmundar Hjartarsonar
og Magnúsar. Svo fór að tillagan var
samþykkt samhljóða á þessum fundi,
eftir miklar umræður, og birt sem for-
ystugrein í Þjóðviljanum daginn eftir.
Að kvöldi innrásardagsins, 21. ágúst,
var líka haldinn fundur í framkvæmda-
stjórn Alþýðubandalagsins en nokkrir af
framkvæmdanefndarmönnum Sósíal-
istaflokksins áttu líka sæti í henni, þar á
meðal Guðmundur Hjartarson og Lúð-
vík Jósepsson. Á þessum kvöldfundi var
einnig samþykkt samhljóða mjög harð-
orð fordæming á innrásinni og henni
lýst sem „níðingsverki.“
Athyglisvert er að í hvorugri þessara
ályktana frá 21. ágúst er að finna yfirlýs-
ingu um að samskipti við valdaflokka
innrásarríkjanna séu útilokuð. Skýring-
in á því er sú að um slíka ákvörðun var
ágreiningur í okkar röðum þó að lítið
yrði við hann vart á yfirborðinu. Sá
hópur forystumanna Sósíalistaflokksins
sem hugðist fá fram slíka yfirlýsingu frá
Alþýðubandalaginu þurfti lengri tíma
en einn dag til að tryggja henni sem
allra víðtækastan stuðning.
Svo fór að Magnús Torfi Ólafsson,
sem þá var orðinn viðskila við Sósíal-
istaflokkinn, flutti tillögu um þess
konar yfirlýsingu á fundi framkvæmda-
stjórnar Alþýðubandalagsins 1. septem-
ber, tíu dögum eftir innrásina. Þegar
tillagan var komin fram urðu menn
brátt að gera upp hug sinn. Á fundinum
1. september var afgreiðslu tillögunnar
frestað. Fjórum dögum síðar var hald-
inn fjölmennur fundur í Alþýðubanda-
lagsfélaginu í Reykjavík þar sem