Helgarpósturinn - 30.01.1981, Síða 12

Helgarpósturinn - 30.01.1981, Síða 12
12 þetta tengist ekki þvi að Noröfirð- ingar eru nýlega farnir aö flytja inn farandverkafólk. Er Sigfinnur ekki bara fulltrúi atvinnurekenda á staðnum. .... Þvr irygpri eru peir A þingi Verkamannasam- bandsins á Akureyri var fram- kvæmdastjórninni faliö að gera út tekt á kröfum farandverkafólks, og átti að skila áliti ekki seinna en um áramótin ’79-’80. Mér er ekki kunnugtum aðþaöhafi enn gerst. Um fyrrnefnd áramót skipaöi for- maður VSI nefnd sem átti að taka áþessum málum.Hún hefur ekki enn verið kölhiö saman og ég býst varla við að það gerist úr þessu. Sömuleiðis samþykkti fram- kvæmdastjóm VSI fyrir þau ára- mót að kanna verðlag í starfs- vioiai: Páii Páisson Mynd: Jim Smarl Föstudagur 30. janúar 1981 irinn halj^rpn^f, ,rinn F°studa9ur 30- ianúar 198J umbjóðendur farandverkafólks. Það er nauðsynlegt að þetta komi fram, vegna þess farand- verkafólks um land allt sem veit ekki af þessu, en á að sjálfsögðu fullan rétt á þvi að fylgjast með þvi hvernig Verkalýðsforystan höndlar þeirra mál. Ég vil líka segja við þetta sama fólk, að það sýnir sig að þegar við höfum fengið einhverju ágengt er það vegna þess aö við höfum barist fyrir þvi. Það er þvi helviti fúlt aö farandverkafólk útá landi skuli ekki láta frá sér heyra. Að visu er þetta hópur samsettur af fólki utan alls skipulags, i greipum vinnunnar, sem hefur enga skól- uni þviað vinna aö svona málum, þannig að það er skiljanlegt að það skuli litiö gera. En þessi mál verða ekki til lykta leidd nema með baráttu fólksins sjálfs og samstöðu og skilningi annarra launþega, þvi þeirra mál eru auð- vitað nátengd okkar.” — Hvað ætlið þið að gera næst? „Það er nú það. Staðan er mjög erfið sem stendur. Við höfum fjármagnað baráttuna sjálf, kostnaðurinn við hana skiptir milljónum, og við sem höfum staðið mest i þessu stöndum núna uppi með skuldahala alit að 2 millj. gkr., og þarsem enginn fjárstuðningur kemur frá Verka- lýöshreyfingunni og búið er að segja okkur upp þvi húsnæði sem við höfðum hjá Dagsbrún þá er þaö stór spurning hvað við eigum að gera. Þessi mál standa hins- vegar skýr og klár, það er á hreinu hvað þarf að gera. Ef við gætum treyst Verkalýðshreyfing- unni, þá gætum við bara fariö heim. En þvi miður, ef við legðum Baráttuhópinn niöur þá stendur ekkert eftir nema fullyrðingar ASÍ, Verkamannasambandsins og Sjómannasambandsins, og reynslan sýnir að þær duga skammt. Það ætti auðvitað að skipuleggja fundaherferö um vinnustaðina þarsem málin yrðu rædd, þaö væri eðlilegast ef lýö- ræði væri innan hreyfingarinnar. Við bindum þó miklar vonir við Asmund forseta, sem hefur lýst þvi yfir að hann vilji auka virkni innan hreyfingarinnar, og hefur sýnt þessum málum áhuga. sem þarna eiga hlut að máli svo þeir skilji að það er hreinlega mannréttindaskerðing og hneyksli að þessar aöstæður skuli vera fyrir hendi i dag, 1980. En það er með þetta einsog svo margt annað, að maður hefur það á tilfinningunni að vegna þeirrar miklu umfjöllunar sem þetta fékk ifjölmiðlum, þá segja menn: þið ættuö nú að vera ánægð, það er aldeilis búið að kynna málin, ég verð nú að segja einsog er að það hafa fá mál náð eins miklum árangri á svo skjótum tima. En hver er þá þessi árangur, hann er sá að við höfum fengið myndir af okkur i blöðunum, við höfum fengið umfjöllun um þetta i bioðunum.en kjörin breytast ekk- ert, þó þaö væri framhalds- myndaseria, af okkur, dag eftir dag, þá breytast kjör þessa fólks ekkert við það. En það eru margir sem halda aö við verðum bara sallaánægð með að við sem erum kjaftgleiðust i þessum hóp fáum svona myndir af okkur osfrv., klapp á öxlina frá velmekt- armönnum i samfélaginu, og þá eigum við aðkrjúpa og þakka fyr- irog segja: voða voða gaman að fá að vera með i þessum stór- karlaleik svo eigum við bara að snúa aftur i grútinn og segja að þetta sé allt á góðri leið. Sko, það sem skeður þarna ’79 þegar þetta fer áf stað er að óréttlæti brennur á okkur. Og hlutirnir hafa ekkert breyst, fæðið er alveg jafnhátt allsstaðar, jafnvel hærra, að- búnaðurinn, það er jú verið aö setja saman reglugerð um hann, og einstaka fyrirtæki hafa breytt verðbúðum sinum eftir að barátt- an hófst til að hafa vaðið fyrir neðan sig. En hinsvegar viröist enginn aðili vera til þess að fylgja þvi eftir að þessi húsnæði séu ekki notuð ef þau eru ólögleg. Og ég get nefnt dæmi frá Eyjum sem sýnir hirðuleysi yfirvalda gagn- vart aðbúnaði vinnandi fólks. Þar er notaður disellyftari i saltfiskn- um, sem var i lokaðri skemmu, og þaö var svo mikil mengun af þessu að þaö leið yfir menn þarna, mönnum var óglatt og leið illa, en þrátt fyrir itrekaðar kvartanir var ekkert gert. Svo er það einn góðan veðurdag, að það og taka fyrir tilveruna einsog hún snýr að fólki i' ókunnum bæ. Þessi texta- og lagasmið veitti okkur mikla ánægju og enginn amaðist við þessu þangað til lækurinn hafði seitlað niður fjallshliðina, sameinast ánni og runniö úti hina miklu móðu þjóðarsálarinnar, — þá verður skrattinn laus. Hvað vorum við aö vilja uppá dekk hjá söguþjóðinni, sem hefur státað sig af þvi — i gegnum ófrelsi og þrældóm I næstum 1100 ár — að kunna aö skrifa? Þessi miðili, prentverkiö, virðist eingöngu ætl- aöur þeim sem fella sig að rikj- andi hefðum. Þvi meir sem ég hugsa um þetta, þvi vænna þykir mér um afbakanir á hefð- bundnum rimhætti sem listrænu framtaki i bókmenntasögu okkar. Þetta er spurning um aö skynja þann rétt sem maður hefur til að tjá sig, og þora að nota hann. Það má i þessu sambandi minna á Laxness og fleiri góða menn sem fengu ekki bliðar móttökur fyrir að fara nýjar leiðir á sinum tima. Inntak gúanótextanna fjallar um hluti og veruleika sem ekkert af hinum hefðbundnum skáldum, ungum og gömlum, hefur fengist við áður. Þeir eru hinsvegar að- eins einn angi gúanólistarinnar. Þegar við segjum að gúanó sé úr- gangur sem áburður er unninn úr og að uppúr honum muni spretta frjóangar nýrra tima, þá meinum við að það sem talið er rusl i dag og einskis nýtt séu hlutir sem vel megi vinna úr og gæða lifi. Ég var t.d. á netabát á siðustu vertiö, var þá utanskóla i Myndlistaskólan- um, og tók að mér að gera verk um upplifunina til sjós bæði þri- viddarverk og bók, sem ég vann úr lóðningum, skar pappirinn niður og lét hann standa sem sjálfstæðar siður. Þannig má nota venjulega hluti úr umhverfinu, allskyns drasl og nýta sér þá i listrænum tilgangi til að nálgast umhverfi sitt og sjálfan sig frá nýju sjónarhorni.” HímnanKísmálarar — Nú ertu i miðstjórn Alþýðu- bandalagsins, — ertu framagosi? „Nei, en á fulltrúaráðsþinginu var það ljóst að ég hafði mögu- tómarúmi innan Alþýðubanda- lagsins og veit að svo er um fleiri. Ég lit á það hvernig málefnum farandverkafólks vegnar sem prófmál fyrir mig á raunverulegt gildi og þýðingu þessa flokks i baráttu verkafólks fyrir mann- sæmandi kjörum og betra um- hverfi, betra mannlifi. Þaö er ekki vegna þess að ég vilji gera baráttu farandverkafólks flokks- pólitiska þeirsem hafa veriö með okkur I baráttunni eru hliöhollir ýmsum borgaralegum flokkum og lita svo á að ekki megi eigna þetta mál einum flokki öðrum fremur — en hinsvegar hef ég sem einstaklingur litið á ábyrgö Alþýðubandalagsins sem meiri i þessumáli en annarra flokka, þar sem það gefur sig út fyrir að vera brjóstvörn verkafólks i stéttabar- áttunni. Svo maður á eftir að gera það fljótlega upp við sig hvort maður á heima i þessum flokki eða ekki”. 10 ara svigrdm — Hvernig blasir framtiðin við hjá ungu fólki i dag? „Sko, heimsmyndin breytist ört, og þeir sem eru samherjar okkar i dag eru kannski andstæð- ingará morgun. Þaö sést td. vel á þróuninni i Miðausturlöndum, þarsem pólitiskir samherjar, Arabarikin, splundrast, þarsem valdahlutföll og blokkir riðlast mjög ört. Þegar maður litur hing- að heim til Islands þá spilar þetta auðvitaö inni viðhorf okkar, þannig að I dag er talað um að við höfum jafnvel ekki nema 19 ára svigrúm til þess að gripa til raun- hæfra aðgerða til að koma okkur undan kjarnorkustriði. Islending- ar eiga nú ekki margra kosta völ, helst þaö eitt að koma þessum her sem fyrst til andskotans. Barátt- an gegn her i landi hefur grund- vallast á þjóðernislegum sjónar- miðum fyrst og fremst og seinna meir á pólitiskari forsendum, þarsem segja má aö marxisk stefnuskrá hafi ráðið ferðinni, baráttan gegn heimsvaldastefnu Bandarikjanna og fyrir alþjóða- hyggju. Þetta hefur leitt til ákveðinnar einangrunar barátt- unnar, en i dag stöndum viö frammi fyrir þvi, að það skiptir imar ekki verið jafn lifandi hlutur i lifi ungs fólks og var á árunum fyrir 1970.” — Er hægt að segja aö hljóm- sveitir sjöunda áratugarins hafi verið vel meðvitaðar? „Nei, alls ekki, þær voru ekkert meövitaöri en þorri fólks þá, en þær voru miklu virkari.” — En hvað með Megas, Spil- verkið, Stuðmenn, Þursaflokk- inn..? „Jú, vissulega hafa þessar hljómsveitir rutt brautina að þvi að semja eigin texta á islensku, semja eigin músik og vera sjálf- stæðir i túlkun. Hinsvegar voru þær últölulega einangraðar frá hinum almenna markaði, unnu fyrst og fremst viö plötuútgáfu og héldu einstaka sinnum konserta. Nú, það sem Megas hefur t.d. gert með sinni textagerð, fyrir utan það að textar hans sem slikir standa sem klassisk listaverk, er að brjóta niður marga siðferöis- múra sem stóðu i vegi fyrir frjálsri tjáningu i textum, þannig að þeir sem á eftir koma t.d. Utangarðsmenn, eiga miklu auð- veldara meö að geta sagt það sem þeim sýnist. Og það sem er að ske núna er að þessar nýju hljóm- sveitir eru virkar á hinum al- menna markaði, spila I skólum og á danshúsum og flyt ja þar þennan boðskap sinn. En þetta er ákaflega sundur- laus her, ungt fólk i dag, ekki nærri þvi eins móbiliserað og þaö var ’68 En ég trúi þvi að þetta eigi eftir að breytast á komandi tim- um.” — Vantar það kannski róman- tikina, hugsjónir einsog hipparnir báru i brjósti sér? „Ja, það má eiginlega segja, þaráem rómantikin er farin að breytast i einskonar terror, að það rúm sem hún fyllti áður fyllir óttinn núna, — sem getur orðið hvatinn aö sömu aðgeröum og rómantikin var áður. Þetta er ekki gæfuleg heimsmynd sem blasir viöokkur. Hippahreyfingin er búin aö brenna upp til ösku, og eftir standa bara útbrunnin kerti meö frosin augu inná geöspitöl- um, eða sértrúarsöfnuðir, restin farin heim og fallin inni kerfið aftur. Það er mjög merkilegt hve ar hafa óskað eftir byssuleyfum — paranojan er slik og þvllik og skilningsleysið á þessu máli. Og núna undanfarna daga hefur dun- ið á okkur þessi áróður um skað- semi fikniefna, þar sem þau enn einu sinni eru sett öll undir sama hatt, fullt af niðurstöðum lesnar upp f fjölmiðlum án þess að for- sendur séu skýrðar, og allt ber þar að sama brunni: að þetta sé stórhættulegt. Og hvað segir svo landlæknir að sé til lausnar, jú að stórauka löggæsluna. Fíkniefna- lögreglan fúngerar einsog rannsóknardómstóll á miööldum, þeas. það eru þeir sem rannsaka máliö, það eru þeir sem handtaka viðkomandi, það eru þeir sem yfirheyra viðkomandi, og ef við- komandi er eitthvað óþjáll eða vill standa á rétti sinum, þá er honum snarað i næsta herbergi við hliðina og þar er fyrirbæriö fikniefnadómstóll, sá sem er að yfirheyra, setur þar á sig ein- hverja hempu, og er þá orðinn dómari og getur dæmt eftir geðþótta. Manni dettur i hug hvort þetta sé ekki brot á stjórn- arskránni, framkvæmdavaldið og dómsvald er þarna alveg i hönd- um sama aðila, — þannig að maö- ur þarf ekkert að vera að lesa Staksteina og fræöast um Rúss- land til þess að sjá fyrir sér lög- regluriki. Það sem við, sem þekkjum dáldið inná þessi mál i gegnum okkar kynslóð þarsem þetta er hluti af menningu henn- ar, teljum ráðlegast.er aö grlpa til fyrirbyggjandi aðgerða. Þaö verður að auka umræðu og upplýsingu um þetta i skólum og annarsstaðar, og það sem er brýnast núna væri að fá einsog tvolaunaða menn .félagsfræö- inga, til að starfa i Kaupmanna- höfn, koma upp öflugri félags- þjónustu i Jónshúsi, vegna þess að erfiðustu tilfellin, þeir sem hafa farið verst útúr þessu, stranda i Kaupmannahöfn. Og ef eitthvað á að gera fyrir þetta fólk þá verður að taka upp samvinnu við danska sósialinn og gripa til fyrirbyggjandi aðgerða þar. Það er of seint aö byggja fangelsi eftir fangelsi og auka löggæsluna þegar mannskapurinn liggur á botni brunnsins.” 13 einangrun. Þaö held ég að stafi ma. af þvi hve fáir i þessum hreyfingum eiga rætur sinar að rekja til verkalýðsstéttarinnar, og hve litiö aktlfistar á vinstri kantinum þekkja I rauninr.i til þess veruleika sem verkafólk býr viö í dag, og þeirrar menningar sem það neytir. Sem oft á tiðum er afgreidd sem múgmenning, lágmenning, fjölmiölaafurð og einungis er til þess fallin aö slæva liöiö. Og það er i sjálfu sér alveg rétt, en það stafar af innihaldi efnisins, ekki efninu sem sliku. Td. gegnir músikin, þe. dægur- lagamúsikin, svipuöu hlutverki meðal alþýðufólks og bækurnar áöur fyrr. Og á meöan vinstri kanturinn hefur endalaust verið að hlúa að menningararfleifðinni, sauðskinnsskónum og handritun- um, hafa girugir bisnissmenn séð um að fóðra alþýðuna á dægur- lagamúsik og ööru liku stöffi, og verið látnir alveg einirum hituna. Manni finnst timi til kominn að þessi miðill, músikin, verði not- aður með meðvituðu markmiði. Margar melódiur, sem Lónli blú bojs og aðrir hafa sent frá sér er i sjálfu sér allt i langi, hressilegt kántrirokk, hinsvegar er inni- haldið svo forkastanlegt, og það er þar sem dópið liggur. Þess- vegna hefur maður veriö að biða eftir því allan siðasta áratug, að það kæmu fram listamenn, rokk- hljómsveitir, leikarar og aðrir, sem tækju höndum saman og færu að gera eitthvað prógressift, vegna þess aö á þann hátt er hægt að ná til mikils fjölda fólks á skömmum tlma, og á áhrifamik- inn hátt. Og það er það sem mér synist núna vera að ske, ekki vegna tilstuölan markvissra hópa, heldur sjálfsprottinnar þarfar hjá ungu fólki, sem er endurspeglun tiðarandans.” iNylisladeíldín — Þú sagðist áðan vera i Mynd- listarskólanum... „Já,á þriöja ári, og vinn i þeim afkimaskólans sem kallaður er Nýlistadeild. Og likar bara nokkuö vel, enda þaö sem gert er I þeirri deild það forvitnilegasta og mest spennandi sem verið er að gera i skólanum. Þar er reynt að þegar þetta ■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■ allt verDur sleikt i mðlDikinu” toiii í neigarposisviðiail Svo þið eruð bara að taka yfir reksturinn, atvinnulýðræði I reynd, segir Tolli um leiö og hann visar mér til sætis i stofunni á annarri hæð hússins við Grettis- götu 8., þarsem hann býr. Hvað kom íilaö þið vilduö tala viö mig? Við viljum kynnast betur baráttumanninum Þorláki Kristinssyni gúanólistamannin- um, framverði farandverkafólks á tslandi, — hvernig standa málin hjá þér Idag? Hvað er efst I huga þegar þú lituryfir atburöi siðustu missera — svo ég spyrji einsog blaðamenn gera gjarnan er þeir hitta stórpólitiskusa? „Já, nú fer I hönd önnur vertið- in eftir að baráttan hófst, og ef ég lít til baka og skoða þaö sem hefur gerst, þá er einkum tvennt sem kemur upp I hugann. Annarsveg- ar hin almenna hluttekning, viðurkenning á kröfum okkar. Menn fóru að tala um að þetta hefði alltaf verið hálfgerður skandall, það væri kominn timi til aö gera eitthvaö i málunum, og frá Verkalýðshreyfingunni heyrðist að hún ætlaöi aö láta málið til sin taka. Menn voru al- mennt sammála um að kröfur okkar voru réttmætar. Hinsvegar stendur maður frammi fyrir þvi i dag aö litiö sem ekkert hefur gerst. Verkalýðshreyfingin á þó svo sannarlega aö hafa styrk og getu til að fylgja kröfunum eftir. Nú, viö höfum rætt mikið um þetta og komumst helst að þeirri niöurstöðu að forkólfunum hafi verið i nöp viö hvernig þetta mál hefur gengið fyrir sig, þ.e. komið neöanfrá. Fólk hefur tekið sig til- sjálft og reynt að breyta og bæta umhverfi sitt, sem er þá orðiö lýs- andi dæmi þess að verkafólk geti bætt aöstæður sinar án þess að frumkvæöiö komi ofanfrá. En það er og hefur alltaf verið siðferðileg og pólitisk skylda Alþýðusam- bandsins aö vinna að þessum málum. önnur ástæða semviðþykjumst sjá fyrir seinaganginum eru hinir miklu fordómar útá landi gagn- vart farandverkafólki, en þeir ná inni raðir verkalýösforystunnar, og hafa orðið til þess að einstakir menn hafa sest á mál og stöðvað framgang þeirra. Sem dæmi um þetta má taka verkalýösgúrúinn i Litiu-Moskvu, Sigfinn Karlsson Við höfum lengi barist fyrir þvi aö Sjómannasambandið lýsti stuðn- ingi sinum við okkar hreyfingu þarsem uþb. helmingur starfandi sjómanna eru farandverkamenn. En þessi viðleitni hefur gengið illa. Cskar Vigfússon, formaður Sjómannasambandsins, gengur nefnilega með þá meinloku að sjómenn séu ekki farandverka- menn nema „l þeim skilningi að þeir sigla fram og aftur um haf- ið”. Hann lokar algjörlega aug- unum fyrir þvi aö kjarabarátta sjómanna er ekki einungis bundin viö lunninguna, heldur eyöa þeir miklum hluta starfstimans inná allskyns verbúöum eða þá að þeir þurfa aö búa um borð i bátunum viö misjafnan aðbúnað. Nú þaö var sýnt aö viö gátum ekkert þok- að þessu máli i gegnum óskar, þvi þegar hann hefur bitið eitt- hvaö i sig er hann einsog tréhest- ur. Þvi var þaö á siðasta Sjó- mannasambandsþingi, að nokkrir framsæknir menn bera upp stuðningstillögu viö farand- verkafólk. En þá kom Sigfinnur til skjalanna og flutti frávisunar- tillögu á þeim forsendum aö með þvi væri verið að búa til „forrétt- indahóp” innan fiskvinnslunnar. Tillaga hans var samþykkt. Manni dettur nú helst i hug hvort mannamötuneytum um landið, og fara siðan upplýsingarherferö i fjölmiðlum útfrá þvi. Þetta hefur ekki verið gert. Hvað á maður aö halda? Eru þessir menn ekki ábyrgir? Er þetta alltsaman einn siÁus. Þeir hljóta þó að bera ábyrgð gagnvart ASl. Ja, einhver atvinnurekandinn væri búinn að segja svona liði upp. En er máliö ekki bara einfaldlega þaö, að þeg- ar hreyfing kemst á fjöldann þá fjúka alltaf einhverjir úr stólun- um. Og þeir vita þetta, — þvi minna sem geristá vigstöövunum þvi tryggari eru þeir I stólunum. Enn eitt dæmi um tviskinnung forystumannanna gagnvart farandverkafólki eru siðustu samningar. Tillaga sáttasemjara gerði ráð fyrir hráefnisveröi á fæði I mötuneytum, eftir nánara samkomulagi á hverjum stað. Það hefði nú verið hægt að koma þvi I kring án þess aö samningar kæmu til, og þótti okkur þetta þvi helviti þunnt. Þarna var búið að skera kröfur okkar oni ekki neitt, og geröum við þá athugasemd við sáttatillöguna. En þá skeður það strax eftir að ASI hafði borist at- hugasemd okkar, aö kröfur far- andverkafólks eru allar dregnar til baka, Trópikanatrlóið ánægt, og samningar takast. Eftir þetta segja forystumenn ASI aö við höfðum tekið skakkan pól i hæö- ina meö gagnrýni okkar og þeir neyöst til aö draga sáttatillöguna til baka. Þarna höföu þeir sem- sagt hreinlega kastað frá sér ábyrgöinni og skotið sér á bakviö Baráttuhópinn til þess að hliðra til I samningunum. En svo á sið- asta þingi ASI vorum við ekki virtir viðlits fengum ekki einu- sinniáheyrnarfulltrúa.þrátt fyrir aö þeir hafi skömmu áður skotiö sér bakviö okkur sem formlega ... III hvers í andskoianum — Hvernig væri að rifja upp nokkur dæmi um slæman að- búnað farandverkafólks? Þegar við hefjum þessa baráttu þá drögum viö fram dæmi til að sanna mál okkar sem eru svo hrikaleg að þaö fæst varla nokkur maður til aö trúa þeim. Það eru dæmi um verkafólk sem hefur hreinlega orðið innlyksa hjá fyrirtæki vegna þess að það hefur komist i skuld við það útaf þess- um háa fæðiskostnaði og litilli vinnu, engri kauptryggingu og engum réttindum innan verka- lýðsfélagsins á staðnum, — það hefur hreinlega hlotiö svipuð örlög og verkamenn hjá United Fruit Company niðri Guatemala. Nú, aöbúnaðurinn, þegar maöur sér það i skýrslu sem Heilbrigðis- eftirlitið lét gera að 70% verbúð- arhúsnæðis er meira eða minna heilsuspillandi, þá er maöur ekk- ert hissa á þvi, þvi flestar þær verbúðir sem maður hefur dvalið I eru langt undir þeim standard sem maður veit aö gildir um ibúðarhúsnæði. Það væri auðvit- að aidalaust hægt að telja upp hrikaleg dæmi og nefna tölur, en viö erum búin að gera þaö núna á annaö ár, til hvers I andskotan- um.. ég get ekki séð að það gagni bara nokkum skapaðan hlut. Fólk fórnar höndum og segir: ja, þetta er alveg hrikalegt, alveg er þetta gasalegt, já það þarf sannarlega að gera eitthvaö, ja þiö þurfiö sko að standa ykkur vel osfrv. En hvaö, erum þá við, þessir fáu ein- staklingar I baráttuhóp farand- verkafólks, orðin framkvæmdar- aöili til aö leiörétta þessi mál. Maður hélt að það þyrfti ekki aö berja þetta inni hausinn á þeim kemur kvörtun frá fiskmatinu um að þaö sé kolsýringur I fisknum, og þá var skipt um og komið með rafmagnslyftara. En þrátt fyrir aö okkur finnist þetta ganga hægt, þá hafa unnist nokkrir litlir sætir sigrar, t.d. Skreiðarmálið i Vestmannaeyj- um, þarsem Stefán Runólfsson forstjóri Vinnslustöövarinnar fékk á kjaftinn. Sem hann átti alveg fyllilega skilið, þvi annar eins ruddi og ofstopamaður sem yfirmaður i fyrirtæki held ég að fyrirfinnist varla. Enda hefur þaö sýnt sig að i hvert skipti sem eitt- hvað hefur komið uppá hjá þessu fyrirtæki, þá tekur hann á þvi eins og kúluvarpari, — þetta er hraustmenni og baráttumaður, og lifir samkvæmt þvi. Þess vegna hefur alltaf komiö til árekstra þarna þegar einhver svona mál hafa komið upp, og þess vegna var það helviti sætt þegar þeir voru teknir I gegn þarna I Maökamálinu. Þaö er hlutur sem sýnir að málin bera ekki árangur nema barist sé fyrir þeim.” Frjóangar nýrra Ifma — 1 kjölfar baráttu farand- verkafólks hefur ný stefna i list- um komið upp á yfirboröið, gúanólistin — hvert er inntak hennar? „Ja, við þekkjum slagkraft baráttu farandverkafólks ma. i gúanólistinni. Þeir hafa ekki valdiö svo litlu fjaðrafoki gúanó- textarnir. Þar er einfaldlega um það aö ræða aö einstaklingar einsog viö sem vor- um á Eskifirði ’75 taka sig til og neita að vera neytendur og fara aö skapa sjálfir. Skoöa umhverfið leika á að hljóta kosningu i mið- stjórn flokksins. Þaö var liklega vegna þeirrar auglýsingar sem maöur hafði hlotið fyrir baráttu fýrir farandverkafólk, það er ekki dónalegt fyrir flokk einsog Alþýðubandalagið að hafa slika menn innan sinna vébanda. Við ræddum þetta I baráttu- hópnum og komumst að þeirri niöurstöðu að þaö væri rétt að ég færi þarna inn vegna þess að þetta er flokkur sem hefur innan sinna raöa helstu forystumenn verkalýðshreyfingarinnar, hefur þal. mestu itökin I henni, og þvi'- væri það okkur nauðsynlegt að geta hitt þessa forkólfa fyrir á grundvelli sameiginlegrar hug- sjónar. Nú, reynslan hefur sýnt með þessa sameiginlegu hugsjón, sósialismann, að menn leggja eins margvlslegan skilning I það fyrirbrigði og þeir eru margir. Þar rekur maður sig á það, að þegar maður talar um verkalýðs- mál og þessa baráttu útfrá hug- sjón, sem oft er reist á til- finningalegum forsendaspurning- um um réttlæti og ranglæti, að sliku tali er oft tekið sem óábyrgri afstööu, og menn kallaðir, t.d. af einum ágætum forystumanni inn- an verkalýðshreyfingarinnar, himnarikismálarar. Svo það er afskaplega erfitt að nálgast þann pólitiska grundvöll sem maður telur Alþýöubandalagið reist á. Umfæöur innan flokksins, t.d. innan miöstjórnar, bera miklu meiri keim af fræðslufundi hjá Junior Chamber, þaö vantar ekki tölur og linurit, og þar er baráttan miklu fremur mörkuð útfrá sið- ustu tiaum frá Þjóðhagsstofnun, en að hún snúist um langtima markmiö sósialista. Ég segi fyrir mitt leyti, að mér finnst ég svifa i algjöru pólitisku andskotans engu máli hvar I flokki menn eru, ef viö ætlum að komast undan gjöreyðingu þá veröum við i þaö minnsta að koma þessum her úr landi, þessu skotmarki. Og þessvegna finnst ungu fólki i dag að það sé að tapa á tíma. Til hvers að kasta sér úi lifsgæðakapphlaupið, uppbygg- ingu, valdabaráttu, — þegar þetta verður allt steikt i malbikinu, kannski eftir ffmm til tiu ár. Þetta hlýtur að kalla á virkni ungs fdlks, ekki ósvipað þvi sem var aö ske ’68 nema að stefnumið- in hljóta að vera miklu markviss- ari, ekki fljóta I pólitisku tóma- rúmi einsog þá var. Mér finnst margt benda til þess aö einmitt slik vakning sé I uppsiglingu hér heima. Vakning skyld þvi sem er að gerast i Evrópu þarsem at- vinnuleysi unglinga, tortimingar- hættan, mengun og fleira sem fylgir hinu kapitaliska neyslu- þjóðfélagi, hefur leitt til miklu ákveðnari og pólitiskari afstöðu ungs fólks, t.d. I rokkmúslk. Þær stefnur sem hafa verið aö koma fram í Bretlandi, og á meginland- inu i rokkmúsik, setja sér allar meira eða minna pólitisk mark- mið, kannski ekki neinar harðlin- ur útfrá marxískri skilgreiningu heldur að fá fólk almennt til þess að lita gagnrýnum augum á um- hverfi sitt, sbr. boðskapinn i text- um Clash. Hér heima hefur þaö verið að ske undaníariö ár, að fram koma rokkhljómsveitir sem setja sér önnur markmiö en aö uppfylla þarfir sætsúpumarkaös- ins i dægurlagaheiminum, hljóm- sveitir einsog Fræbbblarnir, Utangarðsmenn, Kjarnorku- blúsararnir, Kamarorghestar og Þeyr. Siðasti áratugur hefur ver- ið áratugur stúdióhljómsveita og diskóteka, þar hafa hljómsveit- litið hefur veriö fjallað um þetta timabil, það er einsog sárin séu ennþá svo opin og kvik að það þori enginn að taka á þessu, og þar á ég við ’68-hreyfinguna á Islandi. Það hafa fáir rithöfundar reynt það, og mér finnst þeim ekki hafa tekist vel, aö Stefáni Unnsteins- syni þó undanskildum, hann nær þessu andrúmslofti nokkuð vel I bókinni Sævar. En þetta var mjög merkileg og hrikaleg saga, sem fjallar um ekkert mjög stóran hóp ungs fólks semkemurúr mennta- skólanum I kringum ’68—’69, leggur af stað úti hinn stóra heim aö höndla hamingjuna og frelsið, fer i pllagrimsferöir til Kristjániu og Amsterdam, og þar lendir þetta fólk sumt i óskaplegum hörmungum og ósigrum og marg- ir koma heim sem algjör flök, ósjálfbjaga. Og þá er ekkert til staðar hér á tslandi annað en Kleppur, þaö er engin sér skipu- lögð endurhæfing fyrir eiturlyfja- sjúklinga, heldur er þaö fyrst og fremst lyf jameðferö sem þeim fá á þessum stofnunum, ekkert gert annað en aö sætta fólk við ástand- iö, ég hef ekki getað séð aö sú meöferö hafi gefiö þeim neitt annað. Þetta er saga sem verður aö segja það er bara spurningin hver kemur til með aö gera það, þaö veit maöur ekki”. .... slðrauka löggæsluna — Hvernig viltu láta taka á þessu máli? — Kerfiö hefur tekið á þessu máli þannig að löggæslan hefur verið aukin, og krafan er sifellt háværari hjá Fikniefnadómstól- unum, aö fá meira fé, meiri völd, og maöur hefurheyrt að einstaka menn innan fikniefnalögreglunn- Múgmenning, lágmenning, liölmioiaalurö Maður hefur rekið sig á aö margir lita á ’68-hreyfinguna sem eitthvaö feik. Auðvitaö urðu okk- ur á mistök og þessi barnalega trú okkar á hið góöa leystist bara upp I skitalykt, þegar viö stóðum frammi fyrir þeim grimma veru- leika sem fylgdi I kjölfar þessarar hreyfingar þegar hún fór meira yfir I eiturlyf. Með þesa reynslu aö baki hjá ungu fólki i dag, þar sem þaö sýndi sig aö þessi leið var ófær, má lika vera ljóst aö við hinir borgaralegu flokkar höfða ekki til þess. Fjálshyggjuvakn- ingin? Ég held að hún sé jafn einangruð og Einingarsamtökin. Þeirra hávaði stafar fyrst og fremst af þeirri aðstööu sem þeir hafa i gegnum mjög sterka fjöl- miöla og fjármálavald sem kem- ur skoöunum þeirra á framfæri. En svona félagslegur vettvangur fyrir ungt fólk eru hreyfingar eins og Fylkingin og Einingarsamtök- in. Þessi samtök eru hinsvegar orðin mjög einangruö vegna starfsaðferða, ekki endilega vegna hugsjónarinnar, og höfða þal. ekki til ungs fólks.” — Er það kannski vegna þess aö vinstri hóparnir séu búnir aö týna sér I teóriunni og deilum um hana? „Auðvitað er teórian ómissandi I baráttunni en hitt er annað mál að þaö er mjög slæmt þegar pólitiskar hreyfingar þróast úti það að vera lokaðir útgáfuklúbb- ar — en hafa samt sem áður sett sér það markmið að ná tengslum við verkafólk, standa við hlið þess og berjast fýrir kjörum þess. Þeir virðast á einhvern hátt ekki hafa haft getu til aö rjúfa þessa fara óruddar brautir og kanna hlutina frá nýjum sjónarhólum. En fyrir utan hina eiginlegu list- starfsemi I skólanum, þá finnst mér hinsvegar valdastrúkturinn og mórallinn þar mjög athyglis- veröur. Þetta er keyrt áfram með mjög sterku miöstjórnarvaldi skólastjórans, sem vill vera allt i öllu, leiðbeinandi, leiötogi, fram- kvæmdaraðili og hugmyndabanki fyrir allar deildir skólans — og það hefur viljað bitna dáldið illi- lega á Nýlistadeildinni, vegna þess að þar er unnið á sviðum sem skólastjórinn og aðrir lista- menn viröast hafa litla þekkingu og skilning á. Þar er verið aö fara útfyrir hinn heföbundna ramma myndlistarinnar án þess þó að útiloka neinn einstakan miðil. Málverkið sem slikt sem miðill er ekki fordæmt heldur hvernig hann hefur veriö notaður. Við I Nýlistadeildinni vinnum mikiö með filmur og fleira þess háttar, segulbandsupptökur og annað, og höfum þurft að skaffa næstum öll þessi tæki sjálf. Það er alveg sama hvernig reynt hefur verið að pressa á skólann, þaö hefur ekkert komið frá honum, þannig aö við höfum þurft að fjárfesta i tækjum fyrir hundruðir þúsunda. — Hvernig sameinarðu mynd- listina og verkalýðsbaráttuna? Eða geriröu það kannski alls ekki? „Ég geri litinn greinarmun á aktifiteti minu i pólitik og aktffiteti minu sem myndlistar- maöur. Mér finnst td. aðgerð eins og ég tók þátt I á dögunum, ráöu- neytistakan vegna Gervasoni-- málsins ekkert annað en hóp- performans með pólitisku mark- miði. Sama má segja um fjölda- fundiog fleira. Maðurinn er alltaf aö skapa.”

x

Helgarpósturinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Helgarpósturinn
https://timarit.is/publication/47

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.