Alþýðublaðið - 04.08.1939, Blaðsíða 3

FÖSTUDAGINN 4. ugúst 1939.
ALÞYÐUBLA&IÐ
-----—------------♦
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru han«:
STEFÁN PÉTURSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
5021: Stefán Pétursson (heima).
ALÞÝÐUPRENTSMIÐ J AN
♦ ——----------1——-----1-------♦
Gipa Norðariöod að
sviða ð sér finprna
fyrir aðra?
AÐ er yfirlýst stefna allra
Norðurlanda að vera strang-
lega hlutlaus í deilum stórveld-
anna og gera allt, sem í þeirra
valdi stendur til þess að firra
þjóðír sínar þeirri óhamingju að
verða flæktar í hörmungar nýrr-
ar Evrópustyrjaldar.
Öllum mönnum, sem hafa
nokkurn snefil af ábyrgðartilfinn-
íngu, ber saman um það, að fyrir
smáþjóðirnar á NorðurlöndUm sé
slíkt hlutleysi það eina, sem get-
ur bjargað þeim frá því, að -verða
voldugum nágrannaríkjum að
bráð, ef til ófriðar kæmi. Pað
hefir þegar einu sinni, í heims-
styrjö.ldinni 1914—1918,, forðað
þeirn frá því að sogast út í blóð-
bað stórþjóðanna. Og það er
engin ástæða til þess að ætla að
óreyndu, að jafn ákveðið hlut-
leysi og þá gæti ekki forðað
peún frá slíkum hörmungum í
annað sinn.
Það er aðeins einn flokkur
manna, sem í dag er svo ábyrgð-
arlaus, að láta þá ósk í ljósi,
að Norðurlönd vikju út af þess-
ari braut. Það eru kommúnistar.
Þeir tala digurbarkalega um
Norðurlönd eins og stórveldi,
sem geti haft það á vafdí sinu,
hvort stríð brytist út eða ekki,
óg draga enga dul á það, að
I>eir vildu gjarnan ota þeim út í
illdeilur við Þýzkaland undir
yfirskini „stuðnings við lýðræði
og friðinn í álfunni,“ eins og
kommúnistablaðið hér komst að
orði í Igær í einhverri þeirri fífls-
legustu grein, sem sézt hefir á
pfenti í því um hlutleysispólitík
Norðurlanda, og er þá langt
jafnað, því þar hefir margt ó-
viturlega verið skrifað um hana
áður.
Skrumurunum og skýjaglópun-
uiii, sem skrifa í ÞjöÖviljann,
liggur það vitanlega í léttu rúmi*
þótt frelsi og velferð Norður-
landaþjóðanna færi forgörðum í
vonlausri vörn gegn skriðdrek-
um og sprengjuflugvélum Þýzka-
lands. Og þeir vita |)að oiurvel,
að hvorki England né Frakkland,
hvað þá heldur Rússland, sem
ekki einu sinni nokkur veit hvar
verða myndi í ófriði, gæti varið
Norðurlönd, ef á þau yrði ráðizt
af Þýzkalandi. Það þarf þvi
meira en meðalfífl til þess að
gera þá kröfu fyrst og fremst til
Nórðurlanda, að þau „leggi lóð
sitt í vogarskálina" til þess að
„ríða baggamuninn urn að
tryggja friðinn og hræða nazista-
ríkin frá styrjaldarævintýri sínu,“
eins og Þjóðviljinn gerir í Igær.
Þessi blaðsnepill leyfir sér að
drótta því að Norðurlöndum, að
þau séu undir yfirvarpi hlutleys-
isins að búa sig undir það að
vera raunverulega Þýzkalands
megin í ófriöi. Hann talar um
„hina hættulegu hlutleysispólitík“
sænsku stjórnarinnar, ber það
blákalt fram, að utanríkismála-
ráðherra Finna hafi lýst því yfir,
að „Finnland myndi beita vopna-
valdi gegn þeim, sem ætlaði að
hjálpa því“(l), og fullyrðir, að
„eftir öryggissáttmála Danmerk-
ur við Þýzkaland megi heita, að
öll tvímæli séu tekin af um það,
að Danmörk verði ekki raunveru-
lega hlutlaus í uæsta stríði.“
Lesandanum verður á að
spyrja: Vill Þjóðviljinn þar með
segja, að Finnland hafi vikið út
af braut hlutleysisins, þegar það
gerði öryggissáttmála sinn við
Rússland fyrir nokkrum árum?
Það getur þó ekki frekar verið
hlutleysisbrot að gera öryggis-
sáttm|ila við Þýzkaland en ör-
yggissáttmála við Rússland! Og
hvað er yfirleitt í þessum örygg-
issáttmálmn annað en það, að
hvor aðili um sig lofar því, að
taka ekki' þátt i neinni árás á j
hinn? Og hvernig getur það þá
verið skaösamiegt, þótt Dan'mörk
fái þannig alveg sérstaklega
staðfest hlutleysi sitt af Þýzka-
landi, á sama hátt og Finnland
af Rússlandi? Það er ekkert, sem
enn bendir til þess, þó að vísu
enginn viti, hvað fyrir kann að
koma, að Þýzkaland Hafi í
hyggju að leggja hendur á Dan-
mörku. Og að minnsta kosti
hefir það fram á þennan dag
ekki gert neina kröfu til þess,
að fá að „vernda“ Danmörku,
eða réttara sagt gera hana að
bækistöð fyrir sjg í stríði, eins og
Rússland heimtar nú í samning-
unum við England og Frakkland
að fá að „vemda“ Finnland og
senda þangað her, hvenær sem
því sjálfu sýnist, í berhöggi við
þann öryggissáttmála, sem það
gerði fyrir nokkrum árum við
það land. Þjóðviljinn telur að
vísu, að Rússland háfi ekkert
annað í huga en að „hjálpa“
Finnlandi. En England og Frakk-
land virðast ekki vera eins viss
um það, þvi að fram á þennan
dag hafa þau ekki viljað veita
samþykki sitt til slíkrar „hjálp-
ar“, enda hefir því verið lýst yf-
ir af Finnlandi, að það' myndi
ekki skoða slíka „vemd" sem
neina „hjálp", heldur sem árás,
sem það yrðí að verja hendur
sínar fyrir. Finnland og Norður-
lönd öll myndu tvímælalaust
svara því sama, ef slíkar kröfur
yrðu gerðar til þeirra áf Þýzka-
landi.
En meðal annarra orða: Hvers
vegna hefir Þjóðviljinn ekkert
við það að athuga, að Rússland
skuli ekki ennþá hafa tekið
neina afstöðu gegn yfirgangi
Þýzkalands, þrátt fyrir fimm
mánaða tilraunir Englands og
Frakklands til þess að fá það
til að sýna lit? Lægi það ekki
nær fyrir kommúnistablaðið, að
gerá lesendum sínum einhverja
skynsamlega skýringu á tvöfeldni
sovétstjórnarinnar á þessurn al-
varlegu tímum, heldur en að
vera að núa smáþjóðunum á
Norðurlöndum því um nasir, að
þær skuli ekki ganga fram fyrir
skjöldu í baráttunni gegn hættu-
legasta og nálægasta herveldi
álfunnar? Þjóðviljinn talar um
það sem einhverja ósvinnu, ef
hlutlaus lönd eins og Norður-
lönd verzluðu með afurðir sínar
á báða bóga í nýrri Evrópu-
styrjöld, eins og þau gerðu í
heimsstyrjöldinni 1914—1918. En
hvar var vandlæting kommún-
istablaðsins, þegar Rússland var
að selja ítalíu og Þýzkalandi
olíu á sprengjuflugvélarnar, sem
sendar voru til Abessiníu og
Spánar? Og hvaða tryggingu gét-
ur það gefið fyrir því, að
sprengjuflugvélarnar,. sem myndu
heimsækja verkamannabústaöina
í Kaupmannahöfn, Osló og Stokk
hólmi, eftir að Norðurlönd væru
komin í strið við Þýzkaland,
myndu ekki ganga fyrir rúss-
Hinn prejrtti feilstjérl.
tí IN alþjóðlega vinnu-
■*■ málaráðstefna, sem
haldin var í Genf í júní, gerði
samþykkt um umferð á þjóð-
vegum, sem aðallega hafði
inni að halda ákvæði um lög-
festingu á takmörkun vinnu-
tjma atvinnubílstjóra.
Skýrustu ljósi yfir nauð-
syn þessarar kröfu varpar
fyrirlestur, sem formaður
umferðanefndarinnar í Oslo,
Pauli Jensen, flutti nýlega
á umferða-öryggisráðstefnu
Norðurlanda í Stokkhólmi,
og er eftirfarandi grein út-
dráttur úr ræðunni.
Þreyttur við stýrishjóiið
Pauli Jensen sagði: Mörg
umferðaslys stafa af því, að ek-
illinn er þreyttur. Að vissu leyti
er þetta miklu meira vandamál
en drykkjuskapur við akstur,
því að slys, sem orsakast af
þreytu, eru miklu tíðari en hin,
og í öðru lagi ér erfitt að sanna,
að þreyta sé orsök slyssins, og í
þriðja lagi er erfiðara að fyrir-
byggja, að ekill aki þreyttur, en
að hann aki undir áhrifum víns.
Áhrif þau, sem þreyta hefir á
ekilinn, minna að mörgu leyti á
þau áhrif, sem áfengið hefir á
ekilinn.
Þeir eru óvissir að ákveða
fjarlægðir og hraða.
Seinir að átta sig.
Eru utan við sig, verða sljóir.
og sofna að lokum.
Önuglyndir og haga sér öðru-
vísi en í normölu ástandi.
Það er hægt að sanna með
tölum að miklu leyti, hvaða or-
sakir liggja til umferðaslysa.
En þegar um er að ræða um-
ferðaslys,, sem orsakast af
þreytu, höfum við engar tölur.
Þreytan er orsök, sem maður
finnur aðeins af tilviljun. En
allir, sem fást við vandamál
umferðarinnar, vita að þreytan
hefir mikil áhrif.
Fyrst skulum við þá ræða um
hina líkamlegu þreytu, sem
líffræðilega má útskýra með
því, að mjólkursýra safnast fyr-
ir í líkamanum og verkar á
taugakerfið. Þessi þreyta getur
haft mikil áhrif. Sá maður, sem
sést við stýri eftir mikið líkams.
erfiði, er jafnlítið hæfur til
aksturs og til þess að fram-
kvæma vandasamt verk.
En líkamlega þreytan er þó
ekki jafnstórt aítriði og hinn
andlegi sljóleiki, sem verkar á
ekilinn að sumu leyti sem
þreyta eftir andlegt erfiði, og
að sumu leyti sem skortur á
svefni. Sem betur fer, vita
menn nú almennt um hættu þá,
sem getur stafað af ölvun við
akstur. En sama er ekki hægt
að segja um hættu þá, sem staf-
ar af þreytu við akstur.
Þreytan er því hættulegri,
sem ökumanninum gengur verr
að átta sig á því, að skynjunar-
næmleiki hans hefir sljóvgazt,
og hann ákveður því ekki að
aka með meiri varúð en ella.
Honum er því hætt við að lenda
neskri olíu á sama hátt og
ítölsku og þýzku sprengjuflugvél-
arnar [>ar syðra á undanförnum
árum? Það hefir alltaf reynzt
létt fydr Rússland og agenta þess
úti um heim að rífa kjaft. En
það hefir ekki gengiÖ eins greið-
lega fyrir því að taka afstöðu
sjálft og standa við öll stóru
orðin. Þá hafa orð Stalins alltaf
verið við hendina, að Rússland
ætlaði sér ekki að „svíða á sér
fingurna fyrir aðra“.
í klípu, sem hann annars gæti
losnað úr, en þreytan gerir
nú að verkum, að hann er ekki
vaxinn. Og það má gera ráð fyr-
ir því, að þessi hætta aukist,
því betri sem vegirnir verða
Á bugðóttum vegum gefst öku-
manninum oft tækifæri til að
halda sér vakandi. Það er við-
urkennt, að mestu hættusvæð-
in eru þar, sem lítil tilbreyt-
ing er við aksturinn.
Til þess að umferðaöryggi fá-
ist, verður að krefjast þess, að
ökumenn séu óþreyttir.
En samt sem áður mun
reynast erfitt að koma þessu í
kring. Það mun ekki þýða neitt
að setja ákvæði um það, að
menn aki ekki þreyttir. Það
sakar máske ekki mikið, þótt
ekill sé ofurlítið þreyttur, en
það er erfitt fyrir ökumanninn
að ákveða það, hvenær hann
er orðinn of þreyttur.
Það væri mjög æskilegt, ef
hægt væri að mæla þreytuna,
eins og hægt er að mæla áfeng-
ismagn í mannslíkama. Ef það
væri hægt, mætti setja ákvæði
um það, að ekki mætti aka eftir
að vissu þreytustigi væri náð.
En aðalerfiðleikarnir liggja í
því, að ekki hefir ennþá fundizt
nein aðferð til þess að maðla
þreytuna.
Styttri viBentimi.
Fyrirlesarinn' fór nokkrum
orðum um kröfuna um styttri
vinnutíma, og sagði:
Hér vill svo vel til, að bæði
umferðaöryggið og ökumennirn-
ir krefjast hins sama: að stytta
vinnutímann, eins og gert hefir
verið í öðrum vinnusamningum.
Er hægt að gera ráð fyrir því,
að hægt sé að ná góðum’ ár-
angri með þessari aðferð, eða
verður hið opinbera að skerast
1 leikinn?
Það ætti að vera sjálfsagt, að
hið opinbera vildi styðja að því,
að ofþreyttir ökumenn væru
ekki neyddir til þess að aka.
Bezt er að koma þessp á meðal
atvinnubílstjóra á þann hátt, að
koma skipulagi á vinnutímann.
Þær samhljóma kvartanir um
ökuslys vegna ofþreytu öku.
manns, gefa bendingu um, —
að hægt sé að fara þessa leið
með góðum árangri.
Hér í Reybjavik.
Þó að segja megi, að bif-
reiðarstjórum hafi upp á síð-
kastið tekizt að fá samninga
um ákveðinn vinnutíma við
akstur hér í Reykjavík, þá má
þó fullyrða, að vinnutíminn sé
of langur, bæði er, að starf bif-
reiðarstjóra er hér í bænum
mjög bundið við árstíðir, sum-
armánuðina eru bílstjórarnir
hlaðnir önnum, og suma
daga eru gestir svo margir,
að lítill vegur er til þess að
anna eftirspurninni, og auk
þess er fjöldi bifreiðarstjóra,
sem eiga bíla sína sjálfir.
Öllum er kunnugt um það,
að erlendir menn, sem þetta
land gista, bera mikið lof á ís-
lenzka bifreiðarstjóra, álíta þá
vera eina beztu bifreiðarstjóra
í heimi. Þó er það ekki vegna
þess, að þeir njóti svo mikillar
hvíldar.
Þetta þarf mikilla umbóta
við — og eru upplýsingar þær,
sem birtar eru hér að framan,
mjög athyglisverðar í því sam-
bandi.
NaðnriDD, sem ætlar að
flytja ðt isleazka aáttira.
-----4----
Viðtal við iistmálaraim Jón Engilberts.
¥ ÓN ENGILBERTS listmálari
er nýkominn heim o.g ætiar
að dvelja hér í einn eða tvo
mánuði. Hann er eins og kunnugt
er búsetllur í Danmcrku og starf-
ar þar.
Alþýðublaðið hitti Jón Engil-
berts að máli á Þingvöllum síð-
astliðinn sunnuda.g.
Það er orðið langt síðan þú
hefir komið heim.
„Já, ég var hér síðast fyrir 5
árum. Mig var farið að langa
heim.og svo dró þráin mig hing-
að, þráin eftir að mála íslenzka
náttúru, hún er hluti af okkur
sjálfum, öllum íslendingum auð-
vitað, en ekki sízt okkur ís-
lenzku málurunum. Ég veit ekki,
hve lengi ég verð hér nú, það
er undir veðrinu komið, ef það
verður eins dásamlegt o,g það
hefir verið, þá verð ég nokkurn
tima. Konan mín kemur ef til
vill hingað með næstu ferð“.
Þú ert nýkominn úr ferðalagi
til Holllands?
„Já, ég varð svo heppinn að
mér var veittur van Goghstyrk-
urinn á jressu ári. Ég er annar
málarinn, sem hlýtur þennan styrk,
og þessi heiður kom mér á óvart.
Upphæðin er ekki stór, en það er
litið á þennan styrk sérstaklega
senr mikla viðurkenningu. Fyrir
nokkrum árum var haldin í Kaup
mannahöfn sýning á málverkum
van Goghs og aðsóknin var geysi-
leg. Sá maður sent sá um sýn-
inguna ákvað að mynda sjóð af
Jón Engilberts.
ágóðanum og styrkja með þessu
J’é efnilega málara. Það skilyrði
fylgir styrkveitingunni, að sá, sem
hiýtur styrkinn ferðist tii ein-
hvers af þeim þrenrur löndum,
sem van Gogh starfaði aðallega
í Frakklandi, Belgíu óg Hollandi.
Ég fór tii Hollands, og konung-
lega hollenzka flugfélagið bauð
mér ókeypis ferðir báðar leiðir.
Ég fór beina leið hingað, þegar
ég kom úr þessu ferðalagi".
Þú ert í félagsskap tneð „Kam*
meraterne".
„Já, og ég uni mér vel i þeim
félagsskap. Við höfum sameigjn-
léga sýningu á haustin. En auk
þeirra sýninga hefi ég tekið þátt
i ýmsum öðrum sýningum, og
ég hefi selt vel“.
Hvað hefurðu aðallega málað
á undanförnum ámm"?
„Það em aðallega hugmyndlr
mínar .composisjómr1 fjá íslenzku
atvinnu- og alþýðulifi. Auk þess
hefi ég málað mikið af myndum frá
dönskum fiskiþorpum, lífið í þeim
svipar mjög til lífsins í íslenzum
þorpurn, þá hefi ég fuhgert
margar myndir af íslenzkri nátt-
úru, sem ég hafði áður lagt drög-
in að, og loks hefi ég málað
andlitsmyndir. Ég hefi auk þessa.
lagt sérstaka stund á svartlist
undanfarið og sýnt svartlistar-
verk mín erlendis. Dvölin hér
hefir mikil áhrif á mig, og 'ég
fer aftur til Danmerkur ríkur af
hugmyndum. Ég ætla að taka is-
lenzka náttúm með mér bæði
á lénefti og í höfðinu. Mér hefir
aldrei fundizt Island eins fallegt
og nú, það er líkast til af því, að
það er svo langur tími, sem ég
hefi verið að heiman, og ég hefi
aldrei skilið það eins vel og nú,
hve eðlilegt það er, þegar er-
lendir menn em' að dásama feg-
urð landsins. Hún er frábmgðin
fegurð allra annarra landa, sem
ég hefi augum litið".
Norðmena fð að selja
til Spánar fyrir 16
niilljónir kréna
OSLO í morgun. FB.
SAMKVÆMT tilkynningu
norska utanríkismálaráðu-
neytisins um norsk-spánska
verzlunarsamninginn geta
Norðmenn flutt til Spánar salt-
fisk fyrir 150 000 sterlingspund,
miðað við cif. verð, hrogn fyrir
35 000, óhreinsað þorskalýsi
fyrir 17 000, cellulose fyrir 80-
000, gervisilki-cellulose fyrir
65 000, kalksaltpétur fyrir 185-
000, zink í stöngum fyrir 30 000,
umbúðir um aldini og tómata
fyrir 8000, óhreinsað hvallýsi
fyrir 10 000 og ýmsar aðrar af-
urðir fyrir 15 000 — samtals
fyrir 595 000 stpd., eða um 16
millj. íslenzkra króna.
Frá Spáni er gert ráð fyrir,
að innflutt verði til Noregs: app-
elsínur og citronur fyrir 175 000
stpd. miðað við fob. verð, drúfur
fyrir 50 000, fíkjur fyrir 9000,
rúsínur fyrir 7000, möndlur fyr-
ir 40 000, heslihnetur fyrir 15-
000, lauk fyrir 4000, létt og
sterk vín fyrir 44 000, olífuolía
fyrir 100 000, zinkmálm fyrir
125 000 o. fl.
Synt yfir Dýrafjörð.
/| HÁDEGI á sunnudaginn var
synti 19 ára gamall piltur,
Ölafur Gunnarss. á Þingeyri, yfir
Dýrafjörð frá Gemlufalli að Þing
eyri á 1 klukkustund og 1 mín-
útu. Vegalengdin er talin vera
2080 metrar. Ólafur var smuröur,
áður en hann Iagði af stað. Synti
hann bringusund alíá leiðina og
varð' ekkert eftir sig að sundinu
loknu. Báruskvaldur var og
straumur nokkur og hvort tveggja
torvelda’ði sundið, en veður var
hlýtt, 13 stig í sjó og 16 stig í
lofti. Sund hefir ólafur aðeins
lært í Núpsskóla og fylgdist kenn
ari hans, Viggó Nathanaels, með
honum í báti. Ólafur er sonur
Gunnars Jónssonar skipasmíða-
meistara á Akureyri.
Þetta er fyrsta sund yfir Dýra-
fjörð svo menn viti. F.Ú.