Alþýðublaðið - 30.08.1939, Blaðsíða 3

MIÐVIKUDAGUR 30. ágúst 1039
f ALÞYÐUBLAÐIÐ
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
I fjarveru hans:
STEFÁN PÉTURSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
49©2: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima)
4905: AlþýðuprentsmiSjan.
4906: Afgreiðsla.
5021 Stefán Pétursson (heima).
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
Pólland.
' \ —
CHAMBEBLAIN frestaði þvi í
gær, að birta, eins og boðað
hafði verið, orðsendingar þær,
sem honum og Hitler hafa farið
á milli þessa síðustu og öró-
legustu daga. En af orðsending-
um þeiirra Hitlers og Daladiers,
sem franska stjórnin lét birta um
helgina, veit heimurinn engu að
síður nú þegar, hvað það er,
sem Hitler vill hafa. Hann heinrt-
a.r Danzig og pólska hliðið. Það
er það minnsta, sem hann vill
gera sér að góðu í þetta sinn.
Og fái hann það etkki á sama
hátt og Austurríki og Súdetahér-
uðin árið, sem leið, og afgang-
inn af Tékköslóvakíu og Memel-
héraðið síðást liðið vor, hótar
hann striði og upplausn pólska
ríkisins í þess núverandi rnynd.
Pessar síðustu kröfur Hitlers
sýna betur en nokkrar fyrri,
hvers virði samningar og loforð
af hálfu þýzku nazistastjórnar-
inar eru, og hve vonlaust verk
það væri, að vinna nokkuð til
samkomulags við hana, nema þá
tii þess eins, að fá hinni óum-
flýjanlegu styrjöld -við Þýzka-
land Hitlers frestað enn um
stundarsakir. Pví að ekkert ríki
hefir fyrr og lengur gert sér far
um þaÖ að tryggja sig með
samnin,gum við þýzku nazista-
stjórnina, en einmitt Pólland.
Fyrsí allra ríkja gerði það „ör-
yggíssáttmála“ við Hitler árið
1934, eða aðeins tæpu ári eftir
að hann komst til valda, og fékk
þá það hátíðlega og skriflega lof-
orð af honurn, að Pýzkaland
skyldi um tíu ára skeið, eða til
ársins 1944, skuldbinda sig til
þess að virða öll núverandi
Iandamæri og réttindi Póllands,
þar á meðal sérstöðu þess í -Dan-
zig og yfirráö yfir pólska hlið-
inu út að Eystrasalti. i fimrn ár
hefir þessi samningur haldið,
vegna þess, að Pýzkaland var
upptekið á öðrum stöðunr. En
nú er röðin komin að Póllandi,
og þá er ekki lengur að því
spurt, hvaða skuldbindingar
Þýzkaland hefir tekið á sig gagn-
vart því. En til málamynda sagði
Hitler „öryggissáttmálanum“ upp
í vor, á miðjum samningstíman-
um, undir því yfirskyni, að Pól-
land hefði gerzt brotlegt við
hann með því að leita bandalags
við England, enda þótt það
væri knúið til þess af Hitler sjálf-
um, sem þá þegar hafði í ber-
höggi við „öryggissáttmálann",
sett fram þær kröfur, sem nú
eru komnar á daginn.
Það skal ósagt látið á þessari
stundU, hvaða afleiðingar þessi
síðasta hótun Hitlers við heims-
friðinn hefir, hvort hún ein næg-
ir til þess, að hann hafi sitt
fram, eins og hingað til, eða
hvort Evrópa verður af hennar
völdum eftir örfáa daga orðin að
blóðugum vígvelli. Það er aug-
Ijóst, að Hitler hefir eftir hin
blygðunarlausu svik Sovét-Rúss-
Ráðstafanir rikisstjórnarinn
ar vegna ófriðarhættunnar.
RÍKISSTJÓRNIN hefir sent blöðunum til birtingar eft-
irfarandi tilkynningu um aðstöðu þjóðarinnar, ef til
ófriðar dregur:
Undanfarið hefir ríkisstjórn-
in í samráði við nefnd þá, sem
skipuð var á árinu 1938 vegna
yfirvofandi ófriðarhættu haft
með höndum ýmsan undirbún-
ing að þeim ráðstöfunum, sem
nauðsynlegt yrði að gera, ef til
ófriðar kæmi, og gert nokkrar
ráðstafanir með það fyrir aug-
um, að styrjöld kynni að brjót-
ast út. Þykir rétt að gefa yfir-
lit um nokkrar þeirra:
Náttúrufræðirannsóknanefnd-
inni hefir verið falið að rann-
saka, hvort hægt sé að fram-
leiða hér vörur, sem þjóðinni
eru nauðsynlegar og fluttar eru
frá útlöndum, ef svo kynni að
fara, að aðflutningar á þeim
tepptust, eða aðrar vörur, sem
nota mætti í þeirra stað. Hefir
nefndinni sérstaklega verið fal-
ið að athuga, á hvern hátt heppi.
legast væri að fullnægja feit-
metisþörf þjóðarinnar, ef að-
flutningar á hráefni til smjör-
líkisgerðar takmarkast.
Búnaðarfélagi íslands hefir
verið falið að gera tillögur um,
hvaða breytingar á búnaðarhátt-
um kynnu að verða nauðsyn-
legar, ef til ófriðar dregur og að-
flutningar teppast, hvað unnt sé
að gera til þess að undirbúa þá
breytingu, og jafnframt hvaða
ráðstafanir eðlilegt myndi að
gera, þegar siglingateppa væri
fyrirsjáanleg og líkleg til að
standa til langframa. Hefir Bún-
aðarfélagið þegar gert nokkrar
tillögur um þetta, og mun unn-
ið að því af kappi að gera heild-
aryfirlit um þetta efni.
Ríkisstjórnin hefir ritað land-
lækni og falið honum í samráði
við nefnd þá, er skipuð var til
þess að hafa með höndum mat-
vælarannsóknir, að gera tillög-
ur um það, hversu heppilegast
myndi vera að breyta mataræði
þjóðarinnar, ef erfitt reyndist
að fá erlend matvæli, og hvaða
fæðutegundir skuli leggja mesta
áherzlu á að framleiða innan-
\|íids við málstað friðarins og
vináttusamning þess við Pýzka-
land sterkari aðstöðu en nokkru
sinni áður til þess að knýja and-
stæðinga sína til að beygja sig
fyrir ofbeldinu. Og vel má vera,
að hann treysti því, að samning-
urinn við Stalin tryggi honúm
sigurinn í þetta sinn, án þess að
til styrjaldar komi.
En því má ekki gleyma, að
fyrir England og Frakkland er
nú allt annað og meira í veði
en nokkru sinni áður í viðureign
þeirra við Hitler-Þýzkaland. Því
að Pólland er, eftir svik Sovét-
Rússlands, eina landið í Austur-
Evrópu, sem þau geta vænt sér
stuðnings af í stríði við Hitler,
og ef það yrði limað sundur á
sama hátt og Tókkóslóvakía,
stæðu England og Frakkland í
framtíðinni ein síns liðs í styrj-
öld við Þýzkaland, sem þá þyrfti
ekki að berjast nema á einum
vígstöðvum, í Vestur-Evrópu.
England og Frakkland þola því
engan Munehenfrið milli Pól-
lands og Þýzkalands, hvað sem
þau annars kynnu að vilja vinna
til friðar, eins og nú er ástatt í
Evrópu. Við Pólland geta þau
ekki skilizt í yfirstandandi átök-
um öðru vísi en að framtíð þess
og ííðveizla sé að minnsta kosti
tryggð fyrir síðari tíma.
lands, ef slíkt ástand stæði til
langframa.
Ríkisstjórnin gaf á sínum
tíma út sérstaka áskorun til
manna um að auka garðrækt,
og hefir hún nú séð um, að Bún-
aðarfélag íslands vinnur að því
að framleiðendur leggi til hliðar
nægilegt útsæði af framleiðslu
þessa árs til þess að tryggja á-
framhaldandi aukna kartöflu-
rækt, þótt aðflutningar til
landsins yrðu erfiðleikum
bundnir.
Ríkisstjórnin vann að því á
sínum tíma, að innkaupum til
sjálfrar framleiðslunnar yrði
hraðað fyrir sumarið, og upp úr
mánaðamótunum júlí—ágúst
átti hún viðræður við innflytj-
endur slíkra vara um að hrað-
að yrði innkaupum til vetrarins.
Með bráðabirgðalögum og reglu
gerð, sem öðluðust gildi í dag,
hefir verið bannaður útflutningur
vissra vörutegunda, nema með
sérstöku leyfi stjómarinnar. Enn
fremur er með þessum fyrirmæl-
,um komið í veg fyrir, að seld séu
út úr landinu kol og aðrar nauÖ-
synjavömr.
Rikisstjórnin hefir undirbúið
ráðstafanir til jress, að skammtað-
ar verði helztu nauðsynjavömr
erlendar, ef til ófriðar kemur. Er
allt undir það búið, að slíkar ráð-
stafanir geti orðið framkvæmdar.
Þó mun það taka nokkurn tíma
að koma þeim að fullu í fram-
kværnd, og hefir ríkisstjómin því
tilbúnar ráðstafanir til bráða-
birgða, sem framkvæmdar yrðu
unz hinni endanlegu skömmtun
yrði komið á.
Eru þessar skömmtunartillögur
fyrst og frernst miðaðar \dð það,
að birgðir þær af erlendum vör-
jum í landinu, sem iýrir eru og
flytjast kunna til landsins, skiptist
sem jafnast milli manna. Þegar
skömmttmin hefst, verðurþaðná-
kvæmlega athugað hversu miklar
vörubirgðir eru til, ekki aðeins í
vprzlunum, heldur einnig á heim-
ilum manna, og tillit tekið til
þess víð úthlutun skömmtunar-
séðla, enda er því hér með sér-
staklega beint til kaupfélaga og
kaupmanna aÖ varna því, að
nokkur óeðlileg viðskipti eigi sér
stað á rneðan sú óvissa ríkir,
sem nú er.
Ríkisstjómin telur sérstaka á-
stæðu til þess að taka það fram
að lokum, að hún álítur ekkert
tilefni til þess að ótíast skort
nauðsynlegra matvæla þótt að-
flutningar kynnu að verða erfiðir
•á ófriðartimum, þótt hitt sé jafn-
framt vitanlegt, að undir slikum
kringumstæðum yrðu menn að
ne&ta sér um margt, sem menn
venjulega telja þarft.
Væntir ríkisstjórhin þess, að
ráðstafanir þær, sem nauðsynleg-
ar kunna að þykja, rnæti skiln-
ingi og velvilja manna.
Heimsókn i dagheímili
bamavinafél. Snmargjðf.
Yfir 200 born hafa dvalið á báð-
um barnaheimulunum f sumar.
AMORGUN lýkur að þessu
sinni sumarstarfi barna-
dagheimila Barnavinafélagsins
Sumargjöf í Grænuborg og Vest-
urborg. Hefir þessi starfsemi
Sumargjafar átt vaxandi fylgi
og stuðningi að fagna, og hefir
aðsókn verið svo mikil að dag-
heimilinu, að í vor varð að neita
mörgum börnum um vist á
þeim. Hafa á heimilunum dvalið
um 200 börn í sumar.
Heimsóttu blaðamenn í gær
dagheimili Sumargjafar i fylgd
með kennurunum og forvigis-
mönnum félagsins, þeim Stein-
grimi Arasyni og ísaki Jónssyni.
Var fyrst heilsað upp á barna-
heimilið Grænuborg, sem hefir
aðsetur sitt rétt fyrir austan
Landspítalann. Hefir dagheimiiið
allstórt land til umráða, þar sem
bömin geta frjáls og óhindrað
leikið sér fjarri hættum götuum-
ferðarinnar.
Sé veðrið slæmt, svo að þau
geti ekki verið við neina útileiki.
þá sjá eftirlitsstúlkurnar þeim
fyrir nægilegum verkefnum inn-
anhúss, og, það skemmtilega við
alla leiki bamanna, hvort heldur
er úti eða inni, er, að leikirnir
eru jafnframt vinnuskóli, þar
sem þeim er kennt að teikna,
raða alls konar spýtnakubbum,
þannig, að þau fái úr þeim ýms-
ar myndir. Litlu telpurnar voru
að teikna hús og dýr, en nokkr-
ir strákar voru önnum kafnir við
að leggja langan og bugðóttan
veg, og öll vom börnin kát við
störf sín.
„í sumar hafa verið hér að
meðaltali 102 böm,“ segir hin
unga forstöðukona, Guðrún
Steffensen, „og emm við 9, stúlk-
umar, sem önnumst eftirlitið með
þeim. Bömunum er skipt i 5
flokka eftir aldri, en þau eru
flest á aldrinum 3—8 ára.“
_ — Hefir þeirn ekki líkað lífið
vel?
wJú; ekki höfum við orðið var-
ar við annað. og hinar líkamlegu
framfarir jMiirra hafa verið tölu-
verðar. Að meðaltali hafa börnin
þyngzt um 1200 gröm mánuðina
Júní og júlí, og er það heldur
eneira en í fyrrasumar, enda hefir
veðrið verið svo dásamlegt í
sumar. Við höfum líka oft farið
í Tengri og skemmri gönguferðir
og m. a. heimsótt bömin í Vest-
urborg, og þau svo heimsótt
okkur.“
„Já; en þetta kostar nú allt
^aman mikla peninga, eða um
5 þús. kr. á mánuði, bæði heim-
ilin,“ segir gjaldkerinn, Isak
Jónsson; „og var 70°/o af öllum
kostnaðinum gefinn, — ekki nema
30% komu frá aðstandendum
barnanna, þvi að við höfum haft
þá reglu, vegna þess að við höf-
um ekki getað tekið öll þau
böm, sem sótt hefir verið um
fyrir, að taka frekar böm fátækra
og þeirra, sem ekki hafa getað
borgað fullt með þeim, en synjað
Fiinum; en við vonum, að okkur
takist að auka svo starfsemina,
að engum þurfi að synja.“
Þegar blaðamennimir höfðu
gengið urn og skoðað hin prýði-
legu húsakynni á Grænuborg og
séð hin ýmsu listaverk barnanna,
— máluð, mótuð og smíðuð —
var ekið til Vesturborgar, sem er
í hinum enda bæjarins.
Þegar þangað kom, voru öll
börnin, um 75 að tölu, í mat-
salnum að drekka nrjólk og
borða brauð, og þegar forstöðu-
konan, ungfrú Bryndís Zoega, er
spurð um mataræÖið, svarar hún,
að það sé mjög kjarngott, og
á morgnana kl. 9, þegar þau
koma, fá þau strax hafragraut
og lýsi.“
Var nú gengið um Vesturborg
og hún skoðuð; en þar senr Al-
þýðublaðið hefir, ekki alls fyrir
löngu, í viðtali við ungfrú Bryn-
dísi, lýst dagheimilinu, er óþarfi
að enduriaka það nú.
Þegar Vesturborg var kvödd,
kvað við söngur barnanna: „í
Vesturborg, í Vesturborg er gam-
an oft á vorin.“
Á tuttugustu
öldinni.
‘E* G varð meira en lítið undr-
andi, er ég las yfirlýsingu
sýslumannsins í Húnavatnssýslu
óg sá nánar af skrifum blaðanna,
að henni var stefnt gegn um-
komulausustu mönnum þjóðfé-
lagsins, umrenningunum.
Að vísu ber sýslumaður því
við, þegar hann er spurður um
tilefni þess, að hann gefur svona
yfirlýsingu, að þar hafi verið á
ferðinni risi nokkur, sem fólk
hafi hræðzt, og enn fremur, að
hann hafi selt rit, er sýslumanni
voru ekki að skapi (trúarlegs efn-
is með útskúfunarkenningu).
Yfirlýsingunni var nú samt
sem áður stefnt gegn umrenning-
um í heild sinni og vitnað í
lög, sem banna flakk.
Það hlýtur að verða erfitt verk
hjá sýslumanni aÖ beita þessu
réttilega, þar sem ferðamanna-
straumur er allt af aÖ fara í
vöxt um landið. Utlendingar jafnt
sem hérlendir rnenn rnega ferðast
passalaust sýslna á milli.
Ég hefi aldrei heyrt þess getið,
að umrenningar hafi gert illt af
sér, og hafa þeir víst þekkzt svo
lengi, sem elztu menn muna.
Þegar ég var barn, geröu allir
góðfr menn það að skyldu sinni
að taka vel á móti þessum ein-
stæðingum þjóðfélagsins, og það
man ég vel, að faðir minn tók
peim með hinum mesta höföings-
skap og óannaðí okkur börnun-
um ao fireita að þexm eða hæða
þá, þótt þeir væru einkennilegir.
Það varð aldrei skortur í búi
föður míns, þó að hann tæki
vel á móti þessum umkomulausu
mönnum. Hann sat á eignarjörð,
sem gengið hafði í erfðir mann
fram af manni og er í eign ætt-
arinnar enn. Það verður drýgst,
,sem flestir fá af, segir máltækið.
Og allir kannast við orð Krists:
Þyrstur var ég, og þér gáfuð
mér að drekka, nakinn, og þér
klædduð mig.
Ég held, að það setji engan
hrepp á höfuðið, því síður sýslu,
þó að einn eða tveir umrenningar
fari þar yfir einu sinni á ári og
húsfreyjurnar þurfi að metta ein-
um munni fleira en venjulega.
Þær ern breyttar íslenzku hús-
mæðurnar, ef þær láta sig rnuna
um það.
Það ber vott urn nokkra fljót-
færni hjá sýslumanninum, er
hann hyggst að uppræta þessa
meinsemd á þennan liátt. Hon-
um ætti aé vera kunnugt, að for-
ráðamenn sveitar- og bæjarfélaga
reyna á allan hátt að losna viÖ
þessa menn. Þjóðfélagið hefir
ekkert hæli handa þeim, og sjálf-
ir eru jreir ekki færir í Hfsbarátt-
unni af mörgum ástæðum. Sumir
hafa t- d. orðið fyrir einhverju
iaðkasti í lífinu, af sóttum eða at-
vikum, sem hafa lamað lífsþrótt
þeirra til baráttu fyrir daglegu
brauði. Aðrir eru listamenn, senx
hai'b orðíð úti vegna þess, að
samtíðin hefir ekki skilið þá, og
það belir löngum reynzt sitt hvað
gæfa og gjörvileiki.
Þeir mættu því betur við una,
sem geta hjálpað, heldur en þeir,
sem eru hjálparþurfi.
Að endingu vil ég leyfa mér
að gera eina athugasemd viðvíkj-
andi ritinu, sem risinn var að
selja og sýslumaimi fannst ó-
fært að láta honum líðast. Eru
ekki mörg áróðursrit seld, sem
eru ekki síður skaðleg (pólitísk),
af alls konar agentum, að ó-
gleymdum skrumauglýsingum
verzlana og fyrirtækja af öllu
tagi. Það ætti að vera meinlítið,
þó að þessir fáráðu menn bæru
sín hugðarefni manna á milli og
seldu fyrir fáa aura; slíkt tæki
enginn svo alvariega.
Reykjavík, 14. ágúst 1939. j
E. J.
Ársfundnr Presta-
félags Suðarlands.
A RSFUNDUR Prestafélags Suð
urlands er að þessí sinni
ihaldinn í V|k i Mýrdal og stend-
ur nú yfir. Af félagssvæðinu, sem
itær yfir Kjalamess-, Árness-,
Rangámalla- og Vestur-Skafta-
fells-prófastsdæmi, eru mættir
nær 20 prestvígðir menn og einn
kandídat. Biskup landsins situr
einnig fundinn. Lagt var af stað
til fundarins á laugardagsmorgun
kl. 7 og koinið til Víkur kl. 15.
Að loknum miðdegisverði héldu
sumir áfrain austur yfir Mýrdals-
sand, allt txl Kirkjubæjarklaust-
1 úrs. I gær var messaö í öllum
kirkjum prófastdæmisins, og voni
tveir prestar í hverri kirkju.
Kirkjusókn var alls staðar ágaú
og sums staðar frábær — eðaallt
Frh. á 4. síðu.
Hinar vinsælu hraðferðir
Steindórs
til Akureyrar um Akranes erus
Frá Reykjavík: Alla mánudaga miðvikudaga
föstudaga og sunnudaga.
Frá Akureyri: Alla mánudaga, fimtudaga
laugardaga og sunnudaga.
Afgreiðsla okkar á Akureyri er á bif*
reiðastðð Oddeyrar,
M.s. Fagranes annast sjóleiðina.
Nýjar upphitaðar bifreiðar með útvarpi.
Allar okkar hraðfeiðir eru um Akranes.
Stelndór.