Tíminn - 12.03.1919, Blaðsíða 4

TÍMINN
68
aðallega er falið, að hafa á hendi
sálræktina og ekki síður, að hon-
um gefist kostur á, að auka anda
sinn með nytsamri þekkingu eftir
að í embætti er komið. Þetta tvent
mætti bæta. Nú þarf að gera sér
Ijóst hvern skilning vér Ieggjum i
hugtakið prestur, hvert er hið
prestslega »ideal« nútímans........
II.
.......Eg viðurkenni það, að
eg er ekki prestur nema til hálfs
og varla það. Og eg er farinn að
sætta mig við það og skilja, að
af nútíðar-sveitaprestum verður
ekki meira krafist. Löggjafarvaldið
og þjóðarviljinn, eða það-sem eg
á mínu máli nefni þjóðar-nísku,
skapar okkur þá aðstöðu, að við
verður ekki ráðið, þótt við lend-
um í búskaparsýsli og öðru um-
stangi. Berðu saman alt það, sem
eg hefi haft fyrir að afla mér
þekkingar og sérmentunar, alt það
fé sem eg hefi lagt af mörkum og
foreldrar mínir — við þann tíma
og það fé, sem sjómaður í verinu
þarf til að »ná prófi« í sinni grein.
Eg með mínar 1300 kr. — um
500 kr. uppbót á ári, og verð að
kosta mig af að öllu leyti, bann
með sínar 1500—2000 kr. og alt
frítt. Eg alt árið, hann í 4 mán-
uði. Hvar stend eg með alla mína
þekkingu fram yfir hann? Er það
ekki alveg einstætt, að þjóðin og
löggjafarnir hrinda okkur sveita-
prestunum bókstaflega út í brail
og búsýslu? Það skilst þó víst
ölium, að fyrsta og helsta skilyrði
til þess, að geta verið prestur, er
það, að lifa. En þegar mikið meir
en helmingurinn af kröftum manns
fer í baráttu fyrir lífinu, þá verður
lika minna en helmingur eftir i
prestsskapinn, Og til þess virðast
refarnir skornir. Vei þeirri þjóð,
sem svona fer með þjóna sína, þó
maður verði að sætta sig við það.
Háskólinii.
Fer um hann eins og aðrar
framkvæmdir, sem barist hefir verið
um, að fáum árum eftir að stofn-
aður er, hafa allir fengið opin augu
fyrir nauðsyn hans, og eru nú
fúsari en áður, að hlynna að.
Hefir háskólinn eigi all-lítið fært
út kvíarnar frá því er hann var
stofnaður. Verður það og hið far-
sælasla, að hann vaxi hægt og
'sígandi.
Tvö tilefni gefast nú nýlega til
þess, að drepa á aðra breyting um
háskólann, sem er sú, að gera
verksvið hans rýmra, en nú standa
lög eða venja til.
Ungur maður, Þorbergur Þórð-
arson, hefir stundað íslenskunám
við háskólann nú í mörg ár. Er
hann *af kennurum sínum talinn
vel fær orðinn í þeim fræðum, og
fyiir meðmæli frá B. M. Ó. o.fl. hefir
hann nú styrk af opinberu fé til
aðstoðar við samning íslensku
orðabókarinnar.
Hann gerði ráð fyrir, að fá að
taka próf við háskólann í íslensku,
mun hafa fengið ádrált um það,
eða skilið svo. En nú er sú raun
á orðin, að háskólinn lítur svo á,
sem háskólalögin séu því til fyrir-
stöðu, að þetta geti orðið, þar eð
maðurinn er ekki stúdent. Hinu
mun honum gefinn kostur á, að
fá einhver vottorð um kunnáttu
frá kennurunum, sem einstökum
mönnum.
Hitt er það, að nýlega hafa verið
veitt verðlaun úr sjóði Jóns Sig-
urðssonar fyrir ritgerðir sögulegs
efnis. Jón Aðils fær 700 kr. fyrir
ritgerð um versiunarsögu íslands,
Guðbrandur Jónsson 500 kr. fyrir
ritgerð um kirkjubyggingar á fs-
landi í katólskri tíð og Magnús
Jónsson 300 kr. fyrir ritgerð um
siðaskiftin.
Guðbrandur Jónsson hefir því
að dómi verðlaunanefndar skilað
veigameiri ritgerð, en einn af kenn-
urunum viö háskólann, en samt
sem áður getur hann ekki átt kost
á, að verja doktors-ritgerð við há-
skólann, af því að hann er ekki
stúdent.
Háskólalögunum þarf að breyta
uin hvorttveggja þessara atriða.
Það á að finna eitthvert sérstakt
form fyrir því, að aðrir en stú-
dentar geti tekið próf við háskól-
ann a. m. k. í islenskum fræðum.
Og a. m. k. í íslenskum fræð-
um eiga menn að geta tekið dok-
torsgráðu við háskólann, þótt ekki
séu stúdentar.
Það er rétt að halda í mikil
sérréttindi fyrir þá, sem gengið
hafa hinn venjulega skólagang og
tekið stúdentspróf. En að telja það
öldungis hið eina nauðsynlega er
með öllu óhæft. Það væri að marka
háskólanum alt of þröngan bás.
Til þess að háskólinn geti orðið
veruleg lyftistöng fyrir iðkun ís-
lenskra fræða, verður hann að
leyfa fleirum að koma nálægt sér
og veita fleirum viðurkenningu, en
þeim, sem farið hafa alfaraveginn.
Jesús og dýrin.
»Og svo bar við að Drottinn
fór burt úr borginni og gekk
með lærisveinum sínum yfir
fjöllin. Og þeir komu að fjalli
nokkru og vegurinn var brattur
er að því lá. Þar hittu þeir
mann með klyfjaðan múlasna.
En skepnan hefði hnigið niður,
því að byrðin var of þung, og
maðurinn barði hana, og henni
blæddi. Og Jesús gekk til hans
og sagði: »Maður, hvers vegna
slær þú asnann þinn? Sérðu
ekki að hann er of kraftalítill
til að bera byrðina, og veistu
ekki að hann líður sársauka?«
En maðurinn svaraði og sagði:
»Hvað kemur það þér við? Eg
má slá hann, þar eð hann er
mín eign, og eg keypti hann
fyrir háa fjárhæð. Spurðu þá
sem með þér eru, því að þeir
vita um það«. Og nokkrir af
lærisveinunum sögðu: »Já herra,
það er eins og hann segir.« En
Drottinn sagði: »Sjáið þið ekki
hversu honum blæðir, heyrið þið
ekki hversu hann kveinar og
grætur?« En þeir svöruðu og
sögðu: Nei herra, við heyrum
ekki hversu hann kveinar og
grætura. Og Drottinn varð hrygg-
ur og hann hrópaði: »Vei yður
að þið heyrið ekki hversu hann
kvartar til skaparans og grát-
biður um miskunn, en þrisvar
sinnum vei honum sem hann
kvartar og grætur undan i neyð
sinni«. Og hann gekk áfram og
snart dýrið. Og það stóð upp
og sár þess voru Iæknuð. Og
Jesps sagði við manninn: »Far
þú og slá ekki framar, til þess
að þér verði einnig miskunnað«.
Þetta er ein af mörgum »apo-
krýfiskua sögunum um Jesúm.
Gefa þær oftast steina fyrir brauð,
þar eð frelsarinn er oftast gerður
að töframanni, eða sögurnar ná
ekki hinni siðferðilegu hæð og
hreinleik, sem einkennir sögur
guðspjallanna. Þessi hefir einna
mest við sig, í það að geta verið
sönn og er þó fáum kunn.
Meðaumkun með dýrum, er varla
almenn orðin enn. Á Krists tímum
hefir hún vafalaust verið sjaldgæf,
og ekki til á svo háu stigi sem um
ræðir í sögunni. Þarf ekki annað
en að benda á orð lærisveinanna.
Þótt sagan és »apokrj%sk«, þá er
hún þó lík frásögum guðspjall-
anna um Jesúm, að því leyti, að
hún hefir að geyma nokkuð af
þeim anda hans, sem samtíðar-
mönnunum fanst svo nýstárlegur,
af því að hann var svo langt fyrir
ofan þeirra skaplyndi og tilfinning-
ar. Fyrir áhrifin frá honum hafa
seinni kynslóðir hægt og hægt
nálgast það alment að skilja hann,
og aðallega, eða eingöngu, er það
þeim áhrifum að þakka, að með-
aumkun með dýrum, er svo almenn
orðin sem nú er.
Eins og bent var á í Tímanum
í vetur, er það mikill skaði and
legu lifi hér á landi, að ekki skuli
vera til eitt einasta sæmilegt ís-
lenskt leikhús. Má færa fyrir því
mörg rök og ljós, þó að ekki verði
hér gert, sökum rúmleysis. Að eins
drepið á eina hlið, þá sem mestu
skiftir. Hvernig má afla fjár til
fyrirtækisins, bæði í byrjun og til
árlegrar starfrækslu?
Sumum hefir komið til hugar,
að stór-efnamenn kynnu að vilja
gefa of fjár til leikhússins. Stú-
dentafélagið mun hafa sett nefnd
í málið fyrir nokkru, sem mun
hafa átt að leita samskota. En um
árangur er ekki getið. Aðrir vilja,
að landið leggi fram stofnféð alt i
einu, eða með nokkrum árlegum
tillögum. Þriðja að Reykjavíkur-
Raflýsing lijá bændum. —
Mæling á vatni, upplýsingar um
kostnað og annað er lýtur að raf-
stöðvum stórum og smáum önn-
umst við.
Skrifið okkur og biðjið um upp-
lýsingar. Við svörum tafarlaust.
H lf. Rnfmagns/élagið Hiti og Ijós.
Vonarstræti 8. Reykjavík.
bær byggi leikhúsið og standi
straum af því.
Stofn-kostnaðurinn gæli tæplega
orðið minni en 3—400 þúsund kr.
Og ósennilegt er að árlegur tekju-
halli yrði minni, eða mætti vera
minni, ef sæmilega ætti að hlúa
að leikendum, en 30 þús. krónur.
Það er þess vegna skiljanlegt, að
það kunni að líða dagur og vika,
þangað til stór-«fnamennirnir, land-
ið, eða höfuðstaðurinn leggi leik-
húsið í lófann á almenningi.
Mestu vandkvæðin myndu vera
yfirstigin, ef að unt væri, að sýna
fram á, að leikhúsið gœti borið sig,
að tekjurnar kyrinu að verða svo
miklar, að stofnkostnaðurinn feng-
ist aftur að miklu eða öllu leyti.
Þá myndi auðveldara um framlög
úr landssjóði og af bæjarfé.
Að likinduin er ein leið til að
haga byggingu og starfrækslu leik-
húss svo, að það geti staðið á eigin
fótum. Það er með því, að leik-
húsið sé jafnframt kvikmgndahús,
hið eina i Reykjavik. Gróðinn af
kvikmyndahúsinu œtti að geta vegið
á móti hinum eðlilega og óhjá-
kvœmilega tekjuhalla á leikhúsinu.
Þeir einu sem biðu tjón við
þessa ráðstöfun, væru eigendur
hinna tveggja kvikmyndahúsa í
Reykjavík. En að likindum gæti
annar þeirra komið til greina, sem
forstjóri áfram. Mætti bæta hinum
skaðann að einhverju, eflög standa
svo til.
Bæjarstjórn Reykjavíkur og Al-
þingi eru vitanlega þeir aðilar, sem
eiga að ráða fram úr þessu máli
sameiginlega. Það myndi fremur
auðvelt, ef fylgt væri þessari stefnu.
Hún er engin nýjung, í mý-mörg-
um bæjum erlendis eru leikhús
og »bíó« sameinuð með þessum
hætti. Töluvert hefir verið rætt um,
manna nfolli, að leysa hnútinn
svona hér á landi. En menn hafa
látið sitja við orðin tóm. Nú kvað
eiga að fara að endurbyggja annað
kvikmyndahúsið. En það mætti
ekki verða, nema því að eins, að
séð væri um leið fyrir þörfum
leikhúss.
Hinsvegar ættu hlutaðeigendur
ekki að hraða sér of mjög með
einhliða framkvæmdir. Það gæti
orðið mjög óþægilegt fyrir eigend-
ur hins nýbygða »bíós«, ef landið
og höfuðstaðurinn veittu Þjóðleik-
húsinu einkarétt til að sýna kvik-
myndir í Reykjavík. Heppilegast
að samningar næðust um friðsam-
leg málalok. * *
Ritstjóri:
Tryggvl Þórballsgon
Laufási. Simi 91.
Preutsmiðjan Gutenberg.
S