Hugur - 01.01.1997, Blaðsíða 111

HUGUR 9. ÁR, 1997
s. 109-121
Jóhann Bjömsson
Að girnast konu
/
Ekki veit ég hvaða hvatir liggja að baki því að þið látið sjá ykkur á
fyrirlestri sem ber heitið „Að gimast konu.“ Hugsanlega em einhverjar
karlrembur í salnum sem vonast til þess að geta fengið eitthvað fyrir
sig. Vissulega eru einhverjir hér sökum forvitni og eflaust enn aðrir
undir áhrifum annarra og mér ókunnugra hvata. En hvað sem því líður
verð ég að hryggja karlremburnar. Þó svo að erindi mitt heiti „Að
girnast konuþá er ekki ætlunin að fara út í eitthvert karlrembutal.
Hinsvegar hefur titill þessa erindis vakið forvitni og jafnvel furðu
margra og því rétt að gefa stutta útskýringu á honum.
Erindi þetta er unnið útfrá svokallaðri tilvistarheimspeki sem er
stefna innan heimspekinnar og kallast á erlendum málum „existential-
ismi.“ Hún á rætur sínar að rekja til heimspekinga á borð við Spren
Kierkegaard í Danmörku og Þjóðverjans Friedrichs Nietzsche sem
uppi vom á síðustu öld. Fulltrúar þessarar stefnu eru að mörgu leyti
frábrugðnir hver öðrum en eiga það þó sameiginlegt að setja tilvist
mannsins, mannlegt vitundarlíf í öndvegi. Áhrif þessarar stefnu hafa
verið mikil á þessari öld og þá ekki eingöngu innan heimspekinnar
heldur ekki síður í menningarlífinu almennt, s.s. í skáldverkum og
leikritum. Ber þar helst að nefna rithöfunda á borð við Albert Camus,
Simone de Beauvoir og Jean-Paul Sartre. Útfrá þessari heimspeki-
stefnu hafa einnig þróast stefnur innan geðlæknisfræðinnar og ber þar
helst að nefna geðlækninn Viktor Frankl sem einn þekktasta fulltrúa
tilvistarspekinnar. Auk þess hafa margir tilvistarheimspekingar látið
nokkuð til sín taka í stjómmála- og þjóðmálaumræðum.
Stefna þessi hefur verið í nokkurri lægð á undanfömum ámm. Til
marks um það má geta þess að einn af kennurum mínum við kaþólska
háskólann í Leuven hélt því fram að það væri fremur gamaldags að
ætla sér að fara að lesa frönsku tilvistarheimspekingana og átti hann
þá einkum við Albert Camus, Jean-Paul Sartre og Simone de
Beauvoir. Hinsvegar vom ekki allir kollegar hans á sama máli. Aðrir