Saga - 2010, Blaðsíða 203

kVeNNABARÁTTA oG kRISTIN TRÚ. Ritstjórar Arnfríður Guð -
mundsdóttir og kristín Ástgeirsdóttir. JPV útgáfa. Reykjavík 2009. 297
bls. Myndir, heimilda- og mannanafnaskrá.
Rit þetta er hvalreki á fjörur íslenskrar kirkjusögu og fjölmargra annarra
fræðigreina. Margt er ókannað í sögu íslensku kirkjunnar á því tímabili sem
ritið spannar og sjónarhorn kvennasögunnar er enn að mestu ónotað í hér-
lendum kirkjusögurannsóknum. Helst ber þar að nefna rit Önnu Sigurðar -
dóttur um nunnuklaustrin sem hér störfuðu á miðöldum (1988) og rit-
gerðasafnið Konur og kristsmenn (1996) sem gefið var út í tengslum við ritun
Kristni á Íslandi (2000). Í síðasttalda ritinu er svo vissulega að finna ýmsa
örtexta um trúarlíf kvenna hér á landi.
Það verður að teljast frjótt viðfangsefni að leiða saman fyrirbærin
kvennabaráttu og kristna trú þar sem færa má rök fyrir því að hvort fyrir-
bærið um sig hafi hafnað á blindum bletti hjá hinu. kirkjan hefur í aldanna
rás þjáðst af kvennablindu og sama máli gegnir um guðfræði og kirkjusögu.
Helst þetta í hendur við það að hlutur kvenna hefur lengst af verið rýr í
kirkjunni. einfaldasta skýring þessa er sú að kirkjan hefur tvenns konar eðli.
Öðrum þræði er hún félagsleg hreyfing, söfnuður. Hins vegar er hún stofn -
un sem myndar eins konar spegilmynd af ríkinu. Þegar eðli kirkjunnar sem
stofnunar hefur drottnað hafa konur verið þaggaðar. Þegar safnaðar eðlið
hefur verið ríkjandi hafa konur borið hærri hlut frá borði. Það hefur einkum
verið á skömmum vakningar- og umbrotaskeiðum. Meira um þetta má lesa
í ítarlegri inngangsritgerð Arnfríðar Guðmundsdóttur um Lúther og kon-
urnar. kristín Ástgeirsdóttir rekur hins vegar í ágætri yfirlitsgrein um hér-
lendar kvennahreyfingar á tímabilinu 1875–1930 hvernig norrænar kvenna-
sögurannsóknir hafa verið taldar einkennast af trúblindu, öfugt við t.d.
breskar og amerískar rannsóknir. Ritið sem hér er fjallað um er vel til þess
fallið að opna augu lesenda, hvort sem þeir koma úr röðum kirkjunnar eða
kvennahreyfinganna.
Titil ritsins ber að lesa svo að með honum sé einkum átt við íslenska
kvennabaráttu og evangelísk-lútherska trú á tímabilinu 1870–1930. Hefur
það að geyma átta ritgerðir eftir guðfræðinga, sagnfræðinga, mannfræðing
og bókmenntafræðing. Flestar hafa verið mikilvirkar í rannsóknum á sviði
kvenna- og kynjafræða á undangengnum árum — jafnvel áratugum. Grein -
un um virðist mega skipta í tvo jafnstóra flokka. Fjórar fyrstu ritgerðirnar eru
yfirlitsritgerðir um áhrif siðbótar (svo) Lúthers á líf kvenna í bráð og lengd,
um hjónabandsskilning í fimm íslenskum húspostillum (auk hjónavígslu -
ritúala og -sálma) á tímabilinu 1718–1901, orðræðuna um hjónabandið í 13
vígsluræðum úr Hornafirði á tímabilinu 1867–1872 og samspil kristni og
kvennahreyfinga á Íslandi 1875–1930. Fjórar síðustu ritgerðirnar fjalla um
einstaklingshverfari viðfangsefni þar sem viðhorf og verk einnar konu eða
tveggja eru í brennipunkti. Þarna er fjallað um biblíutúlkun Bríetar Bjarn -
héðinsdóttur (1856–1940) og skyldleika hennar við viðhorf kvenréttinda-
ritdómar 203
Saga vor 2010 — NOTA (9.5.)_Saga haust 2004 - NOTA 11.5.2010 12:54 Page 203