Morgunblaðið - 03.04.1965, Blaðsíða 15

Pv Laugatrdagmr S. aprfl 1985
MORGUM9LAOI&
15
Frá umræium um stóriðju og
erlent f jármagn
f MBL. i gær var birt framsögu-
ræda Eyjólfs Konráðs Jónssonar,
ritst jóra. sem hann hélt á hinum
fýölmenna fundi í fyrrakvöld urn
stóriðju <>g erlent fjármagn á ís-
tandi, »g ræða hins frummæl-
anda, Magnúsar Kjartanssonar,
takin.
Margir tóku til máls að lokn-
ttm ræðum frummælenda, og
Verður hér lítillega skýrt frá unv-
ræðunum. Fundinum lauk ekki
fyrr en kl. langt gengin eitt um
nóttina.
Fyrstur kvaddi sér hljóðs
Sveinn Björnsson, verkfræðingur,
framkvæmdastjóri Iðnaðarmáia-
stofnunar íslands. Sagði hann
ibera allt. of mikið á tilfinnimga-
semi og skinhelgi, þegar menn
ræddu umræðuefni fundarins.
Menn héldu því jafnvel fram, að
erlend fjármálaöfl væru glæp-
igamleg, og þeir íslendingar, sem
herðu á að nýta erlent fjármagn
vaeru glópar eða landráðamenn.
Spurningin væri um það, hvernig
við gætum tryggt okkur örugga
afkomu og efnahagslega þróun.
og þá ætti ekki að útiloka neinn
tnöguleika fyrirfram vegna þröng
sýni eða annarlegra sjónarmiða.
íslendingar ættu að nýta fall
vatnaorkuna til fulls, en slíkt
krefðist meira fjármagns en þeir
hefðu yfir að ráða. Fjárhagslag-
an grundvöll stórvirkjana yrði að
skapa með þátttöku erlends fjár-
magns. Við gerðum okkur seka
um glópsku, ef við létum orku-
lindir okkar standa ónytjaðar, og
mættum ekki láta minnimáttar-
kennd og vantrú ráða gerðum
okkar. Vandamálin í þessu sam-
'bandi væru til þess að leysa þau
Menn ættu ekki að einblína á
reynslu af erlendu fjármagni í
Kína, Kúbu eða Suður-Ameríku,
heldur læra af reynslu frænda-
og vinaþjóða okkar. Fyrirhuguð
alúminíumbræðsla væri tilraun
til framsóknar í efnahagsmálum,
sem miunidi ekki þykja sfcór-
kostlegt þrekvirki eða goðgá eft
ir 20—30 ár. í*að væri huigleysi
og stöðnun að gera þá tilraun
ekki.
Næsti ræðumaður var Haukur
Helgason, hagfræðingur. Hóf
hann mál sitt á því að tilkynna,
að hann þyrfti ekki að tala lengi,
því Magnús Kjartansson hefði
„tætt gersamlega allt I sundur“
í ræðu Eyjólfs Konráðs Jóns-
sonar. Sagðist hann enda sjálfur
hafa sýnt fram á það í útvarpi og
tímaritsgrein, að „þeir félaigarnir
Jónas Haralz og Jóihannes Nor-
dal“ færu nrfeð sstaðlausa stafi.
Engju að síður taiaði ræðumaður
tæpa r 20 mínútur, og komst
Iseyjcm
Framhald af bls. 1
biaðamenn fengu fyrstir tæki-
færi til að heimsækja þessa rann
sóknarstöð á isjakanum. Eftir
helgi fá nokkrir islenzkir vísinda
menn tækifæri til að fara þangað
og seinna nokkrir bandariskir rit
höfundar og blaðamenn frá vís-
indatímaritum, sem e.t.v. fara
þangað með ísbrjótnum.
Blaðamennirnir frá íslandi,
einn frá hverju dagblaðanna og
fréttastofum Reykjavíkur- og
Keflavíkurútvarpsins flugu á-
samt mr. Monson frá bandarísku
upplýsingaþjónustunni og John
F. Schindler frá rannsóknarstöð-
inni í Point Barrow, norður á
ísjakann á fimmtudag með flug-
vél rannsóknarstöðvarinnar C-
46, og urðu vegna veðurs að hafa
þar næturdvöl. Blaðamönnum
'þótti merkileg reynsla að fljóta
á ísjaka norðan við 72. breiddar-
baug og kynnast þessari iseyju,
sem siglir með 18 vísindamenn,
önnum kafna við rannsóknar-
störf. Og þeim þótti nýstárlegt
að fá gesti á þetta heimskautafar
— einkum að þar skyldi koma
fyrsta konan, en hana lagði Mbl.
til. Birtast myndir og frásögn
úr ferðinni á bls. 3.
ekkert nýtt fram á hendi hans.
Hér ætti raka gærur, mala
grsismjöl, herða lýsi, leggja nið-
ur síld og sjóða, en ekki mala
igull handa erlendum auðhring-
um o.s.frv., os.frv.
Jónas Sveinsson, læknir, sagði
frá fundahöldum í Sviss um hag-
nýtingu kjarnorkunnar Hann
kvaðst vera meðmæltur byggingu
alúminiumverksmiðju, en að öllu
yrði að fara með gát.
Sigurður Thoroddsen, verk-
fræðingur, rakti að nokkru sögu
Búrfellsvirkjunar og ræddi síð-
an aðallega um ísvandamálið,
sem hann taldi of lítið gert úr.
Kvaðst hann hafa vantrú á virkj-
unartilhöguninni við Búrfell
vagna mikillar ísmyndunar þar,
sem ekki væri reiknað með.
Þyrfti að athuga þetta mál mun
betur. Nú yrðum við að taka á
okkur mikla áhættu vegna auk-
ins rekstrarkostnaðar og annars.
A meðan ýtarlegri rannsó'knir
færu fram, ættum við að snúa
okkur- að smávirkjunum,
Rögnvaldur Þorláksson, verk-
fræðingur, sagði raforkuverð frá
kjarnorkuverum fara hríðlækk-
andi, og með sömu þróun í fram-
tíðinni mundi fara að verða örð-
ugt að útvega lánsfjármagn til
vatnsvirkjana. >ví væri mikil-
vægt fyrir okkur nú að virkja
fljótt ög mikið. Norðmenn hröð-
uðu nú mjög vatnsvirkjanagerð,
enda sæu þeir vel, hvert stefndi,
og vildu ekki bíða eftir því, að
kjarnorkueldsneyti yrði ódýrara
en vatnið í raforkuverum. Fyrir
50 árum hefðu Norðmenn hi’kað
við það, sem við hikuðum við nú,
en nú væri ekkert hik á Norð-
mönnum. Þá sagði Rögnvaldur,
að menn hefðu gert sér grein fyr
ir ísvandamálinu á byrjunarstigi
málsins, og væri reiknað með tals
verðu fjármagni einmitt til þess
að mæta því og gera endurbæt-
ur á rennslimu. >á kvaðst hann
ekki skilja hugsunarhátt manna
eins og Hauks Helgason, sem
töluðu um, að við værum að af-
sala ökkur einhverju. Hverju
værum við eiginlega að afsala
okkur? Því, að hafa ekki farið
að selja raforku þegar árið 1918?
Við ætluðum nú að selja, en ek'ki
afsala okkur neinu. >á kvað
Rögnvaldur þann málflutning
einkennilegan hjá einum ræðu-
manni, að gera fyrst lítið úr
alúminíumverksmiðjunni og
segja hana mundu hafa óveruleg
áhrif á efnahagslífið hér, en full-
yrða svo síðar í sömu ræðu, að
hún mundi hafa gífurlega hættu
í för með sér fyrir efnahagslegt
og pólitískt sjálfstæði þjóðarinn-
ar. Líklega væri á það treyst, að
langt hefði verið milli þessara
tveggja andstæðu fullyrðinga
hjá ræðumanninum.
Páll Bergþórsson, veðurfræð-
ingur, ræddi um ísmyndunarmál-
ið, sem hann taldi hægt að leysa,
en ekki væri tekið tillit til þess
í útreikningum. Stóriðjunefnd
væri ekki aðeins að selja vöru,
sem hún vissi ekki, hvað kostaði,
heldur væri hér „um beinar fals-
anir að ræða, allar hinum er-
lendu aðiljum í vil.“
Jakob Björnsson, verkfræðing-
— Vel fer á með
Framh, af bls. 1
að auknum samskiptum þeirra.
De Gaulle sagði í sinni ræðu
að hann fagnaði þessum fundi
leiðtoganna, því það hefði komið
í ljós æ ofan í æ á umliðnum
öldum, að iþegar Breta ag Frakka
skildi að um sinn hefði það
haft óheppilegar afleiðingar, en
aftur á móti hefði það jafnan
reynzt gæfumerki er löndin hefðu
treyst vináttuböndin sín á rnillL
ur, kvað vatnsafL ú íslandi oft
ofmetið, en þó væri það verðmæt
auðlind. Rakti hann síðan ýmis-
legt, sem mælti með stórvirkjun
og stóriðju, og annað, sem mælti
ígegn stórvirkjun og stóriðju.
Björn Teitsson, stud. mag.,
drap á það helzt, að vinnuafls-
vandamál mundi koma upp
vegna byggingar orkuvers og
alúminíumverksmiðju. Þrjár leið
íslendinga; þá yrði boðið í menn,
ir væru til: 1) að ráða eingöngu
kaupgjald sprengt upp og af
hlytist verðbólga, 2) að ráða út-
lendinga; af því risu mörg vand-
leyst vandamál, 3) að ráða ís
lendinga skv. áætlun á skipulags
bundinn hátt; þá yrði að leggja
niður fyrirtæki, hreppa og jafn-
vel heilar sýslur. Þótti ræðu-
manni engi þessara kosta fýsileg-
ur, en virtist helzt hallast að því,
að síðasta leiðin yrði valin. Nei,
heppilegast væri fyrir íslendinga
að efla minniháttar stóriðnað.
Alit fcal um að byggja alúmínverk
smiðju í Eyjafirði hefði verið
blekking ein frá upphafi. Vegna
tollmála verksmiðjunnar yrðum
við að ganga í EBE, eða sama
sem. Fylgjast yrði vel með fram-
tölum væntanlegrar verksmiðju
til skatt.s. Fullvirkja ætti Laxá í
Þingeyjarsýslu og láta það nægja
í bili.
Páll Kolka,. læknir, minnti
hina miklu og öru fólksfjölgun
hér, sem kallaði á nýja atvinnu
vegi fyrir næstú kynslóðir.
Kvaðst hann óhræddur við að
tala um milijarða, þalgar um
atvinnugreinar framtíðarinnar
væri að ræða.
Sveinn Benediktsson, fram-
kvæmdastjóri, ræddi hlutverk
dragbítanna og úrtölumanna í ís-
lenzku þjóðiífi. Þeir hefðu alltaf
reynt að telja kjark úr þjóðinni
og tafið framfarir. Ýmis verk-
efni hefðu beðið í 30 ár, af þvi að
eklci var hlusbað á Einar Bene-
diktsson. Allri þróun hefði seink-
að á íslandi vegna barlóms drag
bítanna, og því hefði t.d. orðið
meira atvinnuleysi á íslandi milli
1930 og 1940 en í nokkru öðru
menningarríki í Evrópu. Dragbít
arnir sögðu á sínum tíma, að vatr\
úr Gvendarbrunnum gæti aldrei
runnið til Reykjavíkur, að hafn-
argerðin í Reykjavík mundi sliga
þjóðina, að aldrei mundi renna
heitt vatn til Reykjavíkur „úr
forarpollunum“ í Mosfellssveit
o.s.frv. Dragbitunum hefur tek-
izt að tefja hitaveitufram-
kvæmdirnar um 12-13 ár. Sogs-
virkjunin virtist þeim svo ofboðs
leg, að þing var rofið oig þing-
menn sendir heim árið 1931 til
þess að koma í veg fyrir hana.
Haná hefðu þeir tafið í 6-7 ár.
Dragbítarnir mundu nú fá sömu
útreið og alltaf áður.
Valur Lárusson þakkaði þeim
aðiljum, er að fundinum stóðu,
fyrir að hafa gefið almenningi
tækifæri til að hlýða á og taka
þátt í umræðum um þessi mál.
Stóriðjumálið mundi ná fram að
ganga.
Að lokum tóku frummaelendur
aftur til máls. Kyjölfur K«wnráa
Jónsson kvað ómaklegar árásir
>>g aðdróttanir, sem beint hefði
verði á fundinum að íslenzkuim
vísindamönnum, er unnið hefðu
störf sín af samvizkusemi og
dregið variegar en réttar álykt-
-anir af athugunum sínum. I áætl
unum um Búrfellsvirkjun væri
gert ráð fyrir 15% varúðar-
prósentu til að mæta óvæntum
kostnaði.
Sumium ræðumönuum victiist
finnast það beinlínis ljótt að
selja útlendingum 5% aÆ raiflorkw
okkar til ákveðins árafjöilda. —
Það væri þó varla ljótara en að
selja fisk til útlanda. Ýmsuim
ægði, að svissneskt fyrirtæki
mundi græða á alúmínifram-
leiðslunni. Auðvitða munidi það
græða, en ísiendingar þó ekiki
síður. >á minnti ræðumaður á,
að ekki færi vel að blanda sam-
an vísindum og pólibík, eins cng
suma ræðumenn hefði hent. Þé
rakti frummælandi, hvernig
skattlagning fyrirtækisins hér
væri fyrirhuguð. Þá minnti
hann á, hvernig samvinna LoPt-
leiða við erlenda aðilja hefði
reynzt. Ekki hefði vantað hraik-
spárnar, þegar það hófst, en nú
sæu allir hinn gæfuríka árang-
ur.
Magnús Kjartansson minntist
í lokaræðu sinni á skattamál £yr
irtækisins, en skv. því sem
himn frumimælandi haifði rakið,
er því gert að greiða haerri.
skatta en skv. núgildandi skatt
lagningu hér. Kvað Magnús ang-
an vita neitt um þetba, Ákefð
svissneska hringsins skaari úr
um það, að við ættum ekki að
’oyg'gja alúmínvericsmiðjuna.
Sýnikennsla ■ óábyrgunt
vinnubrögðutn
— þegar borgðrfulltriíi
koinniúnista lætur til sín taka
EINN borgarfulltrúa kommún
ista, Alfreð Gislason, hafði
sýnikennslu í óábyrgum og'
lákúrulegum vinnubrögðum á
borgarstjórniarfundi sl. fimmtu
dag. Borgarfulltrúinn hefur að
♦ isu áður sýnt hæfni sína á
þessu svið'i. en hefur ekki oft
áður tekizt betur upp. Þar
sem þetta umrædda mál er
sumra fulltrúa minnihluta-
dæmigert fyrir vinnubrögð
flokkanna í borgarstjórn, þyk-
ir rétt að rekja stuttlega mái-
ið, þótt um það geti að vísu
átt orðskviðurinn, að oft megi
satt kyrrt liggja.
Mál þetta kom fyrir borgar
stjórn s.l. fimmtudag í mynd
tillögu frá einum borgarfull-
trúa kommúnista, Alfreð Gísla
syni, og fjallaði tillagán um
aukna aðstoð við gamalmenni
og eru í tillögunni nefndir
fimm liðir slíkrar aðstoðar og
horfa allir til bóta. Þetta lítur
ekki ósnoturlega út, einkum
í viðeigandi búningi á síðum
blaða borgarfulltrúans, en
ekki er allt sem sýnist.
Forsaga þessa máls er með
þeim hætti, að fyrir tæpum
tveimur árum var skipuð
nefnd til þess
að kanna þessi
mál og gera til
lögur um fram
tíðarstefnuna.
Nefnd þessi er
kölluð Yelferð-
arnefnd aldr-
aðs fólks. —
Nefndin mun
skila áliti á
næstunni og hefur hún unnið
mjög vandað starf. Þess má
hér geta, að það er viður-
kennd starfsaðferð við borgar
málefni, að embættismenn,
stofnanir borgarinnar eða sér-
stakar nefndir hafi með hönd-
um undirbúning tillagna um
frámtíðarskipan hinna ýrnsu
málaflokka, enda eru siík mál
svo viðamikil, að ekki er borg
arfuiltrúum ætlandi að varpa
fram um þau skynditillögum,
sem leysi á einu bretti um-
fangsmikla málaflokka til
langs tíma.
Á borgarstjórnarfundi fyrir
mánuði varpaði borgar-
fulltrúi Alfreð Gíslason fram
fyrirspurnum um málefni
aldraðs fólks og hvað liði
störfum Velferðarnefndar
aldraðs fólks. Dr. Þórir Kr.
Þórðarson svaraði fyrirspurn-
unum, en hann á sæti í Vel-
ferðarnefndinni. Upplýsti dr.
Þórir, að niðurstöðu o.g til-
lagna nefndarinnar væri
skammt að bíða.
Nú virtist borgarfulltrúi
Alfreð hafa talið, að ekki væri
til setunnar boðið og væri
hver síðastur að varpa fram
einhverjum tillögum um mái-
efni aldraðra, áður en tillögur
nefndarinnar kæmu fram. Þá
væri hægt að slá upp í blaði
hans frásögn af vöku og ár-
vekni Alfreðs og jafnvel hægt
að þakka nefndum Alfreð all
an atbeina að samþykkt og
framkvæmd hinna vel undir-
búnu tillagna Velferðarnefnd
ar aldraðs fólks.
Tillögur Alfreðs sáu dags-
ins ljós á fundinum s.l.
fimmtudag. Svo undarlega
vill til, að tillögur Alfreðs
styðjast algjörlega við niður-
stöður Velferðarnefndarinnar,
sem þegar voru tilbúnar og í
margra manna höndum.
Þegar bent var á þetta í um
ræðum, þá kannaðist Alfreð
ekkert við það, að tiilagna
nefndarinnar væri að vænta.
Er þó aðeins mánuður síðan
hann bar opinberlega fram
fyrirspurn urn það atriði og
var þá svarað, að niðurstöður
og tillögur nefndarinnar væru
á næsta ieiti. Þá fullyrti 'borg-
arfuiltrúinn, að hann hefði
ekki séð hinar tilbúnu tillöigur
nefndarinnar. Sú fullyrðing
borgarfulltrúans er ekki senni
leg. Það er undarleg tilviljun,
að tillögur Alfreðs birtast
Skömmu eftir að nefndin lauk
störfum og skömmu áður <sn
tiLlögur hennar verða lagðar
fram.
Það er svo kapítuli út af
fyrir sig, að borgarfulltrúinn
segir blygðunarlaust, þegar
hann leggur fram tillögur í
máli, að hann hafi hvorki
kynnt sér störf nefndar, sem
hann veit að fjallar um sama
mál, né tillögur hennar. Senni
legra er þó, að þessar fullyrð-
ingar hafi verið einskonar
peðsfórn í höllu tafli, þegar
bent hafi verið á tvöfeldni
Alfreðs í umræðum.
Auk Alfreðs tóku þeir dr.
Þórir Kr. Þórðarson og Birgir
ísi. Gunnarsson þátt í um-
ræðunum. Birgir gagnrýndi
mjög vinnubrögð Alfreðs í
þessu máli og kvaðst gera það
nú, því að Alfreð gerði sig
oftast af borgarfulltrúum
minnihlutans sekan um slíka
tvöfeldni. í
umræðunum
halaði Alfreð
nokkuð í land,
gerði sér upp
undrun á því,
að tillögur vel
ferðarnefnd-
arinnar væru
nú tilbúnar og
fagnaði því. —
Hann sagði, að það mætti iþó
líka samþykkja tillögur sínar.
Dr. Þórir Þórðarson flutti
frávísunartillögu á Alfreðs-
bálki frá borgarfulltrúum
Sjálfstæðisflokksins, þar sem
segir, að þar eð Velferðar-
nefnd aldraðra hafi lokið
störfum o.g gengið frá tillög-
um sínum, sem verði brátt
lagðar fyrir borgarstjórn, þá
sé tillaga Alfreðs ótímabær og
sé vísað frá. Frávísunin var
samþykkt með 9 atkv. gegn 3
atkv. kommúnista.