Morgunblaðið - 22.03.1983, Blaðsíða 21

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. MARZ 1983
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. MARZ 1983
29

Útgefandi
Pramkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 180 kr. á mánuöi innanlands. f lausasölu 15 kr. eintakiö.
Gunnar Thoroddsen
ekki í framboð
Gunnar Thoroddsen, for-
sætisráðherra, skýrði
stuðningsmönnum sínum frá
því á sunnudag að hann ætl-
aði ekki að verða við áskorun
þeirra um að bjóða sig fram
utan Sjálfstæðisflokksins í
komandi þingkosningum.
1965 ákvað Gunnar Thor-
oddsen að draga sig út úr
stjórnmálum, sagði af sér
fjármálaráðherraembættinu
og gerðist sendiherra í Kaup-
mannahöfn. Síðan sneri
hann sér aftur að stjórn-
málastörfum innan Sjálf-
stæðisflokksins, tók þátt í
prófkjöri og var á lista
flokksins í þingkosningum
1971 eftir að hafa tapað fyrir
Kristjáni Eldjárn í forseta-
kosningunum 1968. Gunnar
varð formaður þingflokks
sjálfstæðismanna og varaf-
ormaður flokksins en með
stjórnarmynduninni 1980
gekk hann í berhögg við
meirihlutavilja þingflokks,
miðstjórnar, flokksráðs og
landsfundar Sjálfstæðis-
flokksins og óþarft er að rifja
upp þau mál öll. Síðan hann
ákvað að gefa ekki kost á sér
í prófkjöri sjálfstæðismanna
í Reykjavík fyrir þingkosn-
ingarnar nú, hefur þess verið
beðið með nokkurri eftir-
væntingu, hvort hann færi
fram á eigin lista. Nú liggur
ljóst fyrir að Gunnar verður
ekki í kjöri í næstu kosning-
um, þótt hann haldi áfram að
vera forsætisráðherra svo
lengi sem þessi ríkisstjórn
situr.
Gunnar Thoroddsen er ald-
ursforseti alþingis í tvennum
skilningi. líann var fyrst
kjörinn á þing 1934 og hefur
setið þar síðan með tveimur
hléum, alls hefur hann setið
á 43 þingum. Enginn núver-
andi þingmanna hefur því
setið fleiri þing og auk þess
er Gunnar aldursforseti
þingmanna, 72ja ára þegar
hann ákveður að bjóða sig
ekki fram að nýju. Hin mikla
þingreynsla Gunnars hefur
komið honum að góðum not-
um ekki síst í átökum síðustu
ára. Hann er síðasti þing-
maðurinn sem býr að þeirri
reynslu að hafa setið á al-
þingi bæði fyrir og eftir að
ísland hlaut sjálfstæði með
lýðveldisstofnuninni 1944.
Ferill hann ber þess merki að
kjósendur Sjálfstæðisflokks-
ins hafa um mjög langt ára-
bil treyst honum til hinna
margvíslegustu trúnaðar-
starfa.
Enn er óvíst hver verða ör-
lög ríkisstjórnarinnar sem
Gunnar Thoroddsen myndaði
með framsóknarmönnum og
alþýðubandalagsmönnum í
febrúar 1980. Þrátt fyrir
ítrekaðar yfirlýsingar sam-
ráðherra Gunnars um að þeir
hafi fegnir viljað losna úr
stjórninni fyrir löngu er
varlegt að taka þær yfirlýs-
ingar alvarlega fyrr en á
reynir og úrslit kosninganna
23. apríl liggja fyrir. Oftar en
einu sinni hefur komið í Ijós
þegar mest hriktir í burðar-
ásum stjórnarsamstarfsins
að oddvitarnir reyna heldur
að berja í brestina en viður-
kenna pólitískar staðreyndir
og stjórnskipulega sjálf-
heldu.
í tilefni af því að Gunnar
Thoroddsen ákvað að verða
ekki við áskorun stuðnings-
manna sinna gáfu þeir út yf-
irlýsingu þar sem Sjálfstæð-
isflokknum eru send ómakleg
skeyti. Sagt er að innan
flokksins hafi „flokksræði og
óbilgirni" færst í vöxt á und-
anförnum árum og flokkur-
inn sé að verða þrengri „utan
um harðan kjarna fárra,
gegn fjöldanum". Slíkar yfir-
lýsingar eru síst til þess
fallnar á þessari sögulegu
stundu að skapa það and-
rúmsloft sem ætla mætti að
sjálfstæðismönnum sé að
skapi, þegar þeir búa sig und-
ir örlagaríkar kosningar.
Þær minna nokkuð á þau orð
sem Gunnar Thoroddsen Iét
falla í síðustu ræðu sinni á
alþingi, mánudaginn 14.
mars síðastliðinn, og Albert
Guðmundsson kallaði „tíma-
skekkju" og „högg undir
belti".
Framboðslistar Sjálfstæð-
isflokksins fyrir þessar kosn-
ingar voru ákveðnir af 29.128
kjósendum sem er um 66% af
þeim fjölda sem veitti
flokknum stuðning í kosning-
unum 1979, en tæp 70% af
kjósendum í þeim sjö kjör-
dæmum þar sem til próf-
kjara var efnt. Enginn getur
með rökum sagt, að með því
að beita slíkri aðferð við val
á frambjóðendum sé stjórn-
málaflokkur að þrengjast
hvað þá heldur snúast „gegn
fjöldanum". Ástæðulaust er
fyrir stuðningsmenn Gunn-
ars Thoroddsen að láta
vonbrigði sín yfir því að
hann vill ekki gefa kost á sér
utan Sjálfstæðisflokksins
beinast að þeim sem fylkja
sér undir merki flokksins og
telja að með því að efla hann
sé þjóðinni forðað frá því
ófremdarástandi sem skap-
ast hefur í tíð vinstri stjórn-
anna frá 1978.
Styrktarfélag vangefinna 25 ára á morgun:
„Vangefnir geta ekki baristfyrir málstað sín-
um sjálfir- þess vegna verða aðrir aðgera það“
— rætt við Magnús
Kristinsson
formann Styrktar-
félagsins
STYRKTARFÉLAG vangefinna í
Reykjavík verður 25 ára á morgun,
miðvikudaginn 23. mars. Félagið var
stofnað 23. mars 1958 af foreldrum og
aðstandendum vangefinna og öðru
áhugafólki. Það var fyrsta félagið hér-
lendis sem stofnað var um þetta mál-
efni, en í dag eru starfandi félög um
allt land sem vinna að sama markmiði.
Árið 1976 stofnuðu öll þessi félög,
ásamt nokkrum öðrum, landssamtökin
Þroskahjálp.
Styrktarfélag vangefinna rekur 3
dagvistunarheimili í Reykjavík í eig-
in húsnæði; Lyngás, Bjarkarás og
Lækjarás, en auk þess vinnustofuna
Ás og þjálfunarheimilið Læk. Á þess-
um dagvistunarstofnunum eru rúm-
Jega 100 vistmenn, en 13 manns
starfa á vinnustofunni. Þá á félagið
og rekur 2 sambýli f Reykjavík, þar
sem 16 manns búa. Og félagið mun
taka þriðja sambýlið í notkun að Há-
teigsvegi 6 sumarið 1983. Einnig á
félagið sumarbústað i Varmadals-
landi á Kjalarnesi, og dvelja þar
margir vistmenn af hinum ýmsu
stofnunum í Reykjavík og nágrenni á
hverju sumri. Skrifstofa félagsins er
að Háteigsvegi 6, en starfsmenn á
vegum styrktarfélagsins eru í kring-
um 70 manns.
Formaður Styrktarfélags vangef-
inna er Magnús Kristinsson. Morgun-
blaðið hafði samband við Magnús og
bað hann að rifja upp sögu félagsins f
stórum dráttum og geta um helstu
framtíðarverkefni.
Margt hefur áunnist
á síðustu 25 árum
„Það hefur margt áunnist á síðast-
liðnum 25 árum þótt enn séu verkefn-
in næg. Þegar Styrktarfélag vangef-
inna var stofnað var þjónusta við
vangefna mjög takmörkuð. Nú eru
hins vegar rúmlega 100 einstaklingar
á stofnunum sem Styrktarfélagið
rekur. En betur má ef duga skal.
í lögum félagsins segir að tilgangur
þess sé, í fyrsta lagi að koma upp
heimilum og stofnunum fyrir vangef-
ið fólk, í öðru lagi að veita vangefnu
fólki skilyrði til að ná þeim þroska
sem geta þeirra leyfir, og í þriðja lagi
að stuðla að því að starfsorka vangef-
ins fólks verði hagnýtt. En án pen-
inga verður litlu áorkað, og fyrsta
stórmál félagsins var að fá tekjustofn
fyrir málefnið.
Sama ár og félagið var stofnað
voru samþykkt lög á Alþingi um „að-
stoð við vangefið fólk“. Samkvæmt
lögunum var stofnaður Styrktarsjóð-
ur vangefinna með gjaldi af gos-
drykkjum og öli, sem framleitt var í
landinu. Fé sjóðsins skyldi varið til
Stjórn, varastjórn og framkvæmdastjóri Styrktarfélags vangefinna. Aftari röð frá
vinstri, varastjórn: Sigurður Garðarsson, Elísabet Kristinsdóttir, Tómas Sturlaugsson,
framkvæmdastjóri, Gunnlaug Emilsdóttir, Friðrik Friðriksson. Fremri röð frá vinstri,
stjórn: Árni Jónsson, gjaldkeri. Davíð Kr. Jensson, varaformaður. Magnús Kristinsson,
formaður. Ragnheiður S. Jónsdóttir, ritari. Hafliði Hjartarson, meðstjórnandi.
Magnús Kristinsson, formaður Styrktarfélags vangefínna, stendur framan við tvö af þremur dagheimilum í eigu
félagsins, Bjarkarás og Lækjarás.
Þannig koma raðhúsin til með að líta út sem fyrirhugað er að byggja við Víðihlíð 5—11. í þessum húsum er meiningin að
verði sambýli og skammtímafósturheimili. Það er teiknistofan Röðull sem annast hönnun húsanna.
þess að reisa eða endurbyggja stofn-
anir fyrir vangefið fólk. Þessi sjóður
var starfræktur í 20 ár og var eina
fjármagnið sem stóð að uppbyggingu
þessa málaflokks. Fyrir rúmum
þremur árum var þessu breytt með
nýjum lögum um „aðstoð við þroska-
hefta“ og tilkomu framkvæmdasjóðs
öryrkja og þroskaheftra."
Lyngás, Bjarkarás
og Lækjarás
„Fyrsta framkvæmd Styrktarfé-
lagsins var bygging dagheimilisins
Lyngáss 1960—61. Reykjavíkurborg
úthlutaði lóð til byggingarinnar, og
þar með var hafið samstarf við borg-
ina. I Lyngási dvelja 40 börn og hefur
heimilið verið fullsetið undanfarin
ár.
Á árunum 1%7—68 var farið að
huga að byggingu annars dagheimil-
is. Borgin úthlutaði þá félaginu lóð
við Stjörnugróf og 1969 var hafin
bygging annars dagheimilis okkar,
Bjarkaráss. Það heimili var opnað f
nóvember 1971 og þar dvelja 45
manns, bæði unglingar og fullorðið
fólk.
En sagan endurtekur sig, heimilin
verða yfirfull og enn á ný leituðum
við til borgarinnar. Við lóð Bjarkar-
áss stendur gamalt timburhús í eigu
borgarinnar. Það hús fengum við til
afnota árið 1977. í þessu húsi, sem við
nefnum Læk, voru til skamms tíma
10 einstaklingar í dagvist.
Af mikilli bjartsýni var síðan ráð-
ist í byggingu dagheimilis á lóðinni
við Stjörnugróf og tók það heimili til
starfa haustið 1981. Þetta heimili er
Lækjarás, og er gert ráð fyrir að í
framtíðinni muni dvelja þarna 25 til
30 manns. Með tilkomu þessa nýja
dagheimilis var rekstri Lækjar
breytt, en nú fer þar fram ýmis konar
þjálfun vistfólks."
Sambýli
„Þetta voru dagheimilin. En á veg-
um Styrktarfélags vangefinna eru
einnig rekin svokölluð „sambýli", sem
eru tiltölulega lítil heimili sem
vistmenn búa á allan sólarhringinn.
Okkar reynsla er sú að þetta sé besta,
manneskjulegasta og jafnframt ódýr-
asta vistunin fyrir vangefið fólk. Nú
eru tvö sambýli í Reykjavík, í Siglu-
vogi 5 og Auðarstræti 15. Styrktarfé-
lagið keypti húsið i Sigluvogi árið
1976, og þar dvelja nú 5 manns. Hús-
eignin við Auðarstræti var keypt
1979 og eru þar 11 manns nú. Og fé-
lagið keypti þriðju húseignina fyrir
tveimur árum og er verið að undirbúa
opnun sambýlis þar.
Auðvitað hafa ekki allir vangefnir
getu til að búa á sambýlum, en þeir
eru þó ótrúlega margir og verða enn
fleiri í framtíðinni með góðri mark-
vissri þjálfun."
Vinnuþjálfun
„Þegar félagið hóf rekstur sambýl-
is gerðu allir sér ljóst að það eitt var
ekki nægjanlegt. Eitthvað varð fólkið
að hafa fyrir stafni á daginn. Þess
'egna var lögð mikil áhersla á vinnu-
þjálfun á dagheimili okkar, Bjarkar-
ási, og hefur sú þjálfun borið mjög
góðan árangur. Og haustið 1981 hóf
félagið rekstur verndaðrar vinnu-
stofu í einnu álmu nýjasta dagheimil-
is okkar, Lækjarási. Aðalframleiðsla
vinnustofunnar er saumaskapur og
pökkun. Þessi vinnustaður sannar
getu vangefins fólks þegar það hefur
fengið félags- og starfsþjálfun við
sitt hæfi.“
Fjármálin
„Eflaust velta margir því fyrir sér
hvernig þessar miklu framkvæmdir
Styrktarfélagsins og rekstur þess er
fjármagnaður. Við höfum aldrei
fengið hærra framlag frá hinu opin-
bera en sem svarar helmingi eða 'h
af byggingarkostnaði heimila okkar,
og í sumum tilfellum ekki krónu.
Hverjir hafa brúað bilið? Það er
ánægjulegt að geta sagt, landsmenn
allir, ríkir sem fátækir, og félög og
félagasamtök, með kaupum á happ-
drættismiðum, gjöfum, áheitum og
öðru. Þá hafa ráðamenn og ríkis-
stjórnir einnig sýnt málefninu mik-
inn skilning á sfðari árum, og rfkið
greiðir stærstan hluta rekstrarkostn-
aðar heimila okkar i formi daggjalda
og fastra fjárveitinga."
Framtíðin
„Eins og sakir standa er rekstur
dagheimilanna umsvifamesti þáttur-
inn í starfi Styrktarfélagsins. En í
framtíðinni verðum við að leggja
aukna áherslu á að koma upp
skammtímavistunum, svo og sérstök-
um skólum og vernduðum vinnustöð-
um. Nú er Menntamálaráðuneytið að
ljúka skólabyggingu Safamýrarskól-
ans við dagheimilið okkar, Lyngás, og
við fögnum því. Og í næsta mánuði
mun félagið taka í notkun þriðja
sambýlið að Háteigsvegi 6.
Á sl. ári ákvað stjórn félagsins að
sækja um byggingarlóðir hjá Reykja-
víkurborg fyrir sambýli. Félagið fékk
úthlutað 4 lóðum undir raðhús að
Vfðihlíð 5, 7, 9 og 11. Og á morgun,
það er að segja á afmælisdeginum,
mun sú ánægjulega athöfn fara fram
að fyrsta skóflustungan verður tekin
að byggingu þessara húsa. Það er
þegar ákveðið að þrjú húsanna verði
sambýli fyrir alls 15 manns, en eitt
húsanna verður skammtímaheimili
og rekið í samvinnu við Félagsmála-
stofnun Reykjavíkurborgar.“
Verðum að berjast fyrir
rétti þroskaheftra
„I lögum um „aðstoð við þroska-
hefta“ er kveðið á um að þroskaheft-
um skuli tryggt jafnrétti á við aðra
þjóðfélagsþegna, og að þeim skuli
sköpuð skilyrði til að lifa sem eðli-
legustu lífi í samfélaginu. En við
skulum hafa það hugfast að vangefn-
ir eru sá hópur fatlaðra sem ekki get-
ur sjálfur barist fyrir málstað sfnum
og mannréttindum. Þess vegna verð-
um við hinir, sem ekki tilheyrum
þessum hópi, að berjast fyrir þeirra
hönd. Það höfum við gert og það
munum við halda áfram að gera,“
sagði Magnús Kristinsson, formaður
Styrktarfélags vangefinna að lokum.
Vangefnir að leik og starfí.
Formaður kirkjulistanefndar, Gunnar Kristjínsson, og biskup fslands, herra
Pétur Sigurgeirsson, skoða einn gripanna á sýningunni; nýstárlegan skírnar-
font.
Morgunblaðid/ Kristján Einarsson
Kirkjulist á Kjarvalsstöðum:
„Samvegur kirkju
og listar á
eðlilega orsök“
— sagöi biskup Islands viö opnun sýningarinnar
FJÖLMENNI lagði leið sína á
Kjarvalsstaði um helgina, en þar var
á laugardaginn opnuð kirkjulistar-
sýning, stór sýning á íslenskum
verkum af trúar- og kirkjulegum
toga. Formaður kirkjulistarnefndar
þjóðkirkjunnar, séra Gunnar
Kristjánsson á Reynivöllum bauð
gesti velkomna og biskup íslands,
herra Pétur Sigurgeirsson opnaði
sýninguna. Við opnunina söng Há-
skólakórinn einnig nokkur lög.
Samtals eru 242 gripir á sýning-
unni, gamlir og nýir kirkjumunir,
og fjöldi nýrra listaverka er ís-
lenskir listamenn hafa gert í til-
efni sýningarinnar. Myndarleg
sýningaskrá hefur verið gefin út í
tilefni sýningarinnar, þar sem
meðal annars efnis er grein eftir
Gunnar Kristjánsson, sem hann
nefnir „Trúarleg list — kirkju-
list“. Björn Th. Björnsson ritar
grein er hann nefnir „Um kór og
skip“ og Hörður Ágústsson list-
málari skrifar greinina „Islensk
kirkjubygging að fornu og nýju“.
f ávarpi biskups fslands, sem
birt er fremst í syningarskránni,
segir svo meðal annars:
„Það er mér fagnaðarefni, að
hugmyndin um sýninguna Kirkju-
list á Kjarvalsstöðum er orðin að
veruleika. Að baki þessarar sýn-
ingar er mikill undirbúningur og
framtak kunnáttumanna. Ég
þakka sérstaklega kirkjulistar-
nefnd, dr. Gunnari Kristjánssyni,
sóknarpresti, formanni nefndar-
innar, Birni Th. Björnssyni list-
fræðingi og Jóhannesi S. Kjarval
arkitekt. Nefndin hefur haft veg
og vanda af sýningunni, en margir
hafa lagt fram krafta sína, þjón-
ustu og stuðning sem ég þakka í
nafni kirkjunnar.
Kirkjan og listin hafa löngum
átt samleið á íslandi. Þegar
skyggnst er um liðna tíð, þá kem-
ur í Ijós, að þessi samfylgd hefur
nánast átt einn og sama farveg,
enda þar um sameiginleg verkefni
að ræða og sjónarmið hin sömu. f
röðum kirkjunnar manna voru
margir listamenn og á sama hátt
voru í hópi listamanna margir
kirkjunnar menn.
Samvegur kirkju og listar á
eðlilega orsök. í trú og list er svo
margt sameiginlegt. Orðabók
Menningarsjóðs útskýrir orðið list
og segir, að það sé „sú íþrótt að
búa til fagra hluti“. Skáld og lista-
menn hafa í trú sinni og guðs-
dýrkun unnið sígild og fögur lista-
verk, sem hafa borið hátt og menn
fengið að njóta um aldaraðir.“
Bæjarráð Akureyrar:
Styður beiðni
Iðnaðardeildar
SÍS um lán
B/EJARRÁÐ Akureyrar hefur með
ályktun lýst stuðningi við beiðni Iðn-
aðardeildar SÍS til forsætisráðherra,
um útvegun á 18 milljóna króna
láni, vegna fjárhagsörðugleika
skinnaiðnaðarins. Ályktunin, sem
var samþykkt samhljóða, er svo-
hljóðandi:
„Bæjarráð skorar á forsætis-
ráðherra og ríkisstjórn að beita
sér fyrir aðgerðum til lausnar
rekstrarfjárvanda Iðnaðardeilsar
SÍS, i samræmi við tillögur fyrir-
tækisins í bréfi til forsætibráð-
herra.“
Eins og kom fram í Morgun-
blaðinu í gær er forsætisráðherra
með erindi Iðnaðardeildarinnar til
athugunar.