Þjóðólfur - 19.07.1907, Blaðsíða 1

59. árg.
Reykjavík, föstudaginn 19. júlí 1907
JfS 31.
Heidraðir kaupendur
PJÓÐÓLFS eru minntír á að
gjalddagi blaðsins var 15. júlí
&ýir fíaupQnóur, er
panta blaðið frá byrjun júlímánað-
ar, geta fengið það til ársloka fgrir
tvœr krónur, er borgist um leið
og blaðið er pantað. og fá þeir þá
í kaupbœti:
13. hepti af sögusafni Þjóðólfs
128 bls. með ágœtum skemmtisög-
um og
Sérpréntun af sögunni „Vestur-
förin“ 60 bls.
En vitanlega er þá áskript að
blaðinu bindandi að minnsta kosti
fyrir nœsta ár allt (1908).
ffáT~ Áframhaldið af hinni frægu
sögu Conan Doyle’s: y>Ro dney
S t o n e«, verður haldið áfram neð-
anmáls svo opt sem unnt er. Þá er
sú saga er öll komin út fá þeir,
er nú gerast kaupendur blaðsins
ókeypis sérprentun af henni allri,
svo að þeir missi einskis í, þóttþeir
fái ekki fyrri hluta hennar i blað-
inu.
Um kosningarrétt kvenna,
Eptir
Þorleif H. Bjarnason.
(Frh..)
Því næst skulum vér stuttlega hugleiða,
hvar kosningar- og kjörgengis-baráttu
kvenna er nú komið og hvernig þessu
stórmerka máli horfir við.
Fullan kosningarétt bæði til sveitastjórna,
bæjarstjórnar og löggjafarþings fengu kon-
ur fyrst í einu ríki Bandarlkjanna í Norð-
ur-Ameríku, sem nefnist Wyoming. Það
var 1869. Sfðan hafa 3 önnur Bandaríki
og nýlendur Breta í Ástralíu veitt konum
þennan hinn sama rétt. Loks fengu þær
á Finnlandi síðastliðið ár fullkomið jafn-
ræði við karlmenn.
Aptur á móti hafa konur í allmörgum
ríkjum 1 Evrópu og Norður-Ameríkn kosn-
ingarrétt til safnaðarstjórna, sveitarstjórna
og bæjarstjórna. Víða er hann bundinn
því skilyrði, að þær greiði útsvar, eins og
lög vor um kosningarótt kvenna 12. maí
1882 áskilja, og fullnægi að sjálfsögðu
öllum öðrum skilyrðum, er lögin setja;
en 1 sumum löndum er kosningarétturinn
aptur á móti ekki fjárbundinn. í sum-
um ríkjurn þessum eru konur og kjör-
gengar.
Margt bendir á, að kqnum muni 1 all-
flestum menningarlöndum takast á ekki
mjög margra ára fresti að halda málinu
fram til sigurs, ef þær sækja það eins fast
og hingað til. Fyrst og fremst er það,
eins og áður var sagt, einn þáttur af al-
menna kosningaréttinum, sem er óðum að
ryðja sér til rúms í menningarlöndunum.
í annan stað gerir breyting sú, sem hef-
ur á slðustu áratugum orðið á einkahags-
réttindum og þegnfélagsréttindum kvenna
1 jafnréttisáttina við karlmennina það eink-
ar líklegt, að pólitíska jafnræðisins verði
ekki lengi að bíða. í sömu átt bendir
og breyting sú, sem á síðasta mannsaldri
er orðin á uppeldi og starfsviði kvenna í
flestum siðuðum löndum.
Þá skal farið nokkrum orðum um skoð-
anir manna á kosningarétti kvenna og
gert grein fyrir helztu varnar- og sóknar-
atriðum þessa máls, því sízt er því að
leyna, að skoðanir manna á málinu hafa
hingað til verið mjög skiptar. Þó mun
mega fullyrða, að frjálslyndir menn sé
þess yfirleitt fremur fýsandi, að konur fái
kosningarétt, en íhaldsmenn því mótfallnir.
En samt eru þess dæmi, að íhaldsmenn
hafa viljað veita konum kosningarétt, en
frjálslyndir menn ekki.
Þeir sem ekki vilja unna konum jafn-
réttis við karla í stjórnmálum bera það
fyrir sig, að konur hafi hvorki vit né á-
huga á stjórnmálum. I annan stað eigi
þær að gæta bús og barna og vera laus-
ar við allar deilur og allt þras. Auk þess
sé þær heldur ekki menn til að eiga í
misklíðum, er rísi af stjórnmálum. Það
geti og engan veginn samrýmzt við hinar
göfugu og gömlu hugsjónir vorar um kon-
urnar,' að þær fari að gerast stjórnmála-
sendlar eða taka þátt 1 lagasamningu. Þá
eru sumir sem ætla, að kosningaréttur
kvenna mundi vekja úlfúð og stundurlyndi
á heimilunum. Sumir skírskota til þess
að konur séu lausar við landvarnarskyldu;
en úr því svo sé geti ekki komið til mála
að veita þeim jafnrétti við karlmenn, því
að af sömu skyldum spretti sömu rétt-
indi. Enn kvlða nokkrir því, að þær mundi
yfirleitt flylla flokk íhaldsmanna og verða
prestum helzti leiðitamar og eru því and-
vígir kosningarétti kvenna. Loks látast
sumir menn vilja veita ógiptum konum,
sem gjalda til sveitar kosningarrétt, en
engan veginn giptum konum.
Nú hafa verið taldar nokkrar helztu á-
stæður, sem komið hafa fram gegn kosn-
ingarétti kvenna. Þess er ekki að synja,
að sumar þeirra eru léttar á metunum.
Skulum vér athuga þær hverja í sínu lagi
og benda ennfremur á nokkur atriði, er
mæla með kosningarétti og enda kjörgengi
kvenna.
Það er öllum hulið, hvern áhuga konur
muni hafa á stjórnmálum, þegar að því
kemur, að þeim verði heimilað að leggja
nokkuð til þeirra mála. Að jafnaði hefur
enginn, hvorki karl né kona, áhuga á því
sem hann þekkir ekki. En sennilegt er að
konum mundi í þessu efni vera eins farið
og karlmönnum. Stjórnmálaáhugi þeirra
gerði fyrst vart við sig, er þeir höfðu
fengið kosningarétt og meira að segja
notaði alllengi framan af að eins lítill
hluti kjósenda atkvæðisréttinn. Að óreyndu
er engin ástæða til að ætla, að konur
myndi verða áhugalausari um stjórnmál
en mikill hluti karlmanna var til skamms
tíma. En skilyrðið fyrir stjórnmálaáhuga
kvenna er auðvitað, að þær fái kosninga-
rétt og læri að nota hann.
Þá er ekki unnt að kveða upp neinn
óskeikulan dóma um vit kvenna 1 stjórn-
málum fyr en þeim hefur gefizt færi á að
sýna það í verkinu. Líklegt er að stjórn-
málaviti þeirra verði svo farið sem flestra
karla. Af ýmsum ástæðum er allflestum
karlmönnum ofvaxið að vita deili á og
gera sér grein fyrir fjölmörgum einstök-
um atriðum löggjafar og landsstjórnar.
Svo mun og verða um konurnar. Hins
vegar verður að ætla, að þær geti ekki
síður en karlmenn áttað sig á mikilvæg-
ustu deilumálum og ágreiningsatriðum, er
ráða flokksskiptingu í hverju landi.
Að réttu lagi skiptir löggjöf og lands-
stjórn konur og karla jafnmiklu. Sem
stendur kreppir skór löggjafarinnar víðast
hvar meir að konum en karlmönnum.
Sennilega mun og kreppa þessi verða
heldur til að glæða stjórnmálavit og stjórn-
málaáhuga margra kvenna samkvæmt
gamla spakmælinu: »Neyðin kennir naktri
konu að spinna«.
Að því er snertir viðbárurnar, að kon-
ur eigi að gæta bús og barna og sé ekki
menn til að eiga í misklíðum, er rlsi af
stjórnmálum og eigi að vera lausar við
allt stjórnmálaþras, þá virðist nægja að
svara þeim á þessa leið: Með því að
nokkuð fleiri konur en karlar ná fullorð-
ins aldri, hljóta ekki allfáar konur eo ipso
að losast við gæzlu bús og barna. En þó
konan sé gipt verður ekki séð, að hún
slökkvi miklu niður, þótt hún á nokkurra
ára fresti kjósi t. d. til þings eða bæjar-
stjórnar. Auk þess getur einmitt staðið
svo á, að kosningar þessar varði bú og
börn mjög mikils og þá ekki síður kon-
urnar. Ekki er heldur nein ástæða til að
ætla að af slíkum stjórnmálaafskiptum þurfi
endilega að rísa þras og misklíðar og þó
svo væri, tekur það lítið til óbreyttra
kjósenda, en það mun óhætt að gera ráð
fyrir, að flestar mæður og húsfreyjur teld-
ust til þeirra.
Það er bæði broslegt og barnalegt, að binda
framtíðarhagog framsóknarviðleitni kvenna
á klafa »gamalla og göfugra hugsjóna«,
sem eru ef til vill fyrir löngu úr sér gengn-
ar. Þeir menn, sem bera slíkt í vænginn ættu
að minnast þess, að hugsjónir vorar um
konurnar og hlutverk þeirra eru bréyting-
um háðar eins og allar aðrar hugsjónir
og hugsmíðar mannlegs anda. Þá verð-
ur og með engu móti haldið fram í skjóli
þvílíkra hugsjóna, að forsjónin eða náttúr-
an hafi að eins afmarkað konunum þröngt
svið, sem þær hvorki geti farið út fyrir
né megi. Sagan og mannlífið hefur þar
að auki opt sinnissýnt oss og sannað,
að stjórnmálaafskipti hafa bæði fyr og
síðar farið sumum stjórnvitrum konum
snildarlega úr hendi. Allir kannast við
Margrétu Danadrottningu, Elisabet Eng-
landsdrottningu, Maríu Theresíu og Kat-
rínu 2.
Ágreiningur og misklfðar á heimilum
munu að sjálfsögðu gera vart við sig, ef
hjónin eru svo skapi farin, hvort sem
konan hefur kosningarétt eða ekki. Enda
er reynsla fengin fyrir því, að hversdags-
leg efni og einkamál valda miklu optar
missætti milli hjóna en t. d. mismunandi
skoðanir í stjórnmálum eða trúmálum.
En meiningarmun milli kvenna og karla
er að eins unnt að taka fyrir, eptir því
sem þegnfélagshögum vorum er nú komið,
með því að svipta þær allri fræðslu og
gera þær aptur að fgildum ambátta. En
það er ógerlegt. Hitt er miklu nær og
eðlilegra segja talsmenn kvenna, að láta
þær njóta ávaxtanna af aukinni þekkingu
og vaxandi þroska og veita þeim sömu
réttindi og karlmönnum. Með því móti
er ef til vill unnt að treysta betur sam-
búðina milli kvenna og karla og gera
heimilin enn þarfari þjóðfélaginu.
Landvarnarskyldu-ástæðunni er hrundið
með því, að mjög margir menn eru á ári
hverju leystir af herþjónustu af ýmsum
ástæðum, en missa þó engan veginn kosn-
ingarétt. Þar að auki eru sum ríki laus
við alla landvarnarskyldu svo sem Bret-
land og getur því þessi ástæða ekki komið
þar eða annarsstaðar sem líkt er ástatt til
greina. En ef óhjákvæmilegt þætti, að
leggja konum skyldu á herðar til móts
við landvarnarskyldu karlmanna mætti
fela þeim hjúkrun særðra manna. Reynsla
margra alda hefur sýnt, að líknarstörf láta
konum fyllilega eins vel, ef ekki betur
en karlmönnum.
Þeir sem eru mótfallnir kosningarétti
kvenna, af því að þeir eru hræddir við
að þær fylli íhaldsflokkana og verði t. d.
belzti leiðitamar prestunum gæta þess ekki,
að engin leið er til að synja konum eða
körlum kosningaréttar sakir lauss grunar
um, að þeir eða þær muni greiða atkvæði
með þeim flokki, er Pétri eða Páli þykir
ver gegna. I raun réttri er ekki unnt að
segja hverju megin konur verði í stjórn-
málunum, er þær fá fullan kosningarétt.
Af nokkurri reynslu, sem þegar er fepgin
í stöku löndum eru að minnsta kosti lík-
indi að til þær muni skiptast niður í flokk-
ana eins og karlmennirnir.
Þá er loks að hugleiða viðbáru þeirra
manna, sem vilja að eins veita kosninga-
rétt ógiptum konum, er útsvar greiða, en
alls ekki giptum konum. Fyrst og fremst
brýtur skoðun þessi bág við almenna kosn-
ingaréttinn, sem virðist einmitt nú vera
að ryðja sér til rúms hjá flestum menntuð-
um þjóðum. I annan stað er engan veg-
inn rétt eða sanngjarnt að einskorða kosn-
ingarétt við útsvar, eins og Kári hefur fyrir
skemmstu sýnt fram á í Þjóðólfi og Guð-
mundur landlæknir Björnsson í »Lögréttu«.
En hvers eiga þar að auki vesalings kon-
urnar að gjalda hjá þessum mönnum, er
þeir telja rétt og lögmætt, að þær verði
ómyndugar og missi atkvæðisrétt sinn, ef
þær bindast heilögu hjónabandi ? Að vísu
er það svo í mörgum löndum samkvæmt
gildandi lögum, en það bætir ekki úr skák
og er í sjálfu sér jafnranglátt. En hvað
mundu þeir góðu menn segja, efkonurn-
ar einn góðan veðurdag gerðu verkfall og
tækju ekki í mál að gipta sig nema slík
ákvæði væri úr lögum felld?
Nú hefur stuttlega verið gerð grein fyrir
kosningarétti kvenna og rökum þeim, sem
frá almennu sjónarmiði hafa verið talin
honum til foráttu og gildis. Að lokum
viljum vér fara nokkrum orðum um kosn-
ingarétt þennan, að því er íslenzkar konur
snertir.