Fjallkonan - 22.04.1905, Blaðsíða 1

Kemur út einu sinni
viku. Yerð árgangsins 4
krónur (erlendis 5 krónur
eða l'/2 dollar), borgist
fyrir 1. júli (erlendis fyrir-
fram.
FJALL
BÆNDABLAÐ
Uppsögn (skrifleg bund-
in við áramó, ógild nema
komin sé til útgefanda fyr-
ir 1. október, enda hafi
kaupandi þá borgað blaðið
Afgreiðsla og skiifsfofa
Hafnarstr .2.
VERZLUNARBLAÐ
XXII. árg.
Reykjavík, 22. april 1905.
Nr. 16
Augnlœkning ókeypis 1. og 3. þrd. i
hyerjum mán. kl. 2—3 i spltalanum.
Forngripasafn opið á mvd. og Id 11 —12.
Hlutabankinn opinn kl.10—3og 6 l/s—^1^.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa op-
;in á liverjum degi kl. 8 árd. til ki. lOsíðd.
Almennir fundir á hverju föstudags- og
íunnudagskveldi kl. 8'/a síðd.
Landakotskirkja. Guðsþjónusta kl. it
og kl. (i á hverjum helgum degi.
Landakotsspitali opinn fyrir sjúkravit
jendur kl. 10'/9—12 og 4—6,
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl 10—2. Bankastjórn við kl. 12—I.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—3 og kl. 6—8.
Landsskjalasafnið opið á þrd., fimtud
■og ld. kl. 12—1.
Tannlœkning ókeypis i Póstbússtræti 14.
1. og S. mánud. hvers tnán. kl. 11—1.
Edinborg er nú sem ný.
Nýtt er margt að skoða
Af nýjum vörum þar er þvi
Þúsundir til boða.
Edinboryar vefnaðarvörubúðin nýja er nú opin.
Edinborg’ helir aldrei fengið jafntnikið af alls konar fjölbreyttum vefnaðarvörum, eins og nú.
Edinborg' hefir aldrei fengið jafnmikið af ýmsurn smávörum eins og nú, og einnig ýmsum munum
hentugum ri! sumargjafa.
Edinborg’ hefir aldrei haft tækifæri til að sýna sinar fjölbreyttu og smekklegu vörur eins vel og nú.
Edinborg hefir nú hina stærstu og skrautlegustu vefnaðarvörubúð á landinu.
Edinborg hefir aldrei fyr staðið jafnvel að vígi, til að standast alla samkepni.
Edinborg- býður alla viðskiftavini sína velkomna.
Ásgeir Sigurðsson.
Skírnir.
Fyrsta hefti »Skírnis«, tímarits hins
ísl. Bókmentafélags, kom út um sið-
ustu mánaðamót. Ritstjórinn er ma-
gister Guðm. Finnbogason.
Timaritið er nú komið í það horf,
sem það hefði átt að vera komið í
fyrir löngu — hefir fengið ritstj órn,
sem ætlar sér eitthvað með ritið, fær
menn til að rita urn þau efni, sem
æskilegast þykir að ritað sé urn, í stað
þess sem ritnefndin hefir áður orðið
að sætta sig við það, sem að henni
hefir verið rétt af hinum og öðrum,
oft og tíðum sjálfri sér og lesendum
til mikillar gremju.
Það, sem sjálfsagt vekur mesta at-
hygli í þessu hefti og er allra-tíma-
bærast, er skólaritgjörðir ritstjórans og
Guðm. Björnssonar héraðslæknis. Þeir
rita báðir um heimavistarskóla. Ritst-
telst svo til, að fyrir hvert barn mundi
skólavistin kosta kr. 77,10 um 4 mánuði
i heimavistarskóla með 40 börnum, sam-
tals kr. 6168 um 8 mán skólatíma um
árið. »Gerum nú ráð fyrir, að aðstand-
endur barnannalegðu til matföngin, elds-
neytiðogljósmetið.Þaðeru kr. 41,28. A
Fvert barn í 4 mánuði koma þá kr.
51,60. Eftir standa kr. 2040. Ef
nú hreppur sá eða hreppar þeir, sem
skólann nota, borguðu gjöldin af skóla-
húsinu og helming þess, sem þá er
eftir, eru það kr. 1425. Væri þá
sanngjarnt, að landssjóður borgaði þær
615 kr., sem eftir standa«.
Til samanburðar við þennan kostn-
að sýnir svo höf. kostnað við það
fyrirkotnulag, sem nú tíðkast, farkensl-
una. »Mér telst til, að veturinn
1903—'04 hafi hver kensluvika kost-
að kr. 7,90 að meðaltali (laun kenn-
arans, þegar fæði, þjónusta og hús-
næði karlmanns er metið 70 aurar á
dag, kvenmanns 60 aurar). Flver
farkennari kendi að meðaltali 5,5
börnum á hverjum stað. Verður þá
kenslugjaldið kr. 1,35 fyrir hvert barn
um vikuna, eða í 17 vikurkr. 22,95.
Vér skulum setja fæðið 35 aura á
dag, eins og matföngin kosta á heima-
vistarskólanum. Allur kostnaður verð-
ur þá fyrir barnið kr. 64,95. En
raunar er þetta of lágt reiknað, því
farkenslunni fylgir oft það, að koma
verður börnum fyrir, og er þá oftar
en hitt borgað meira með þeim en
35 aurar á dag. — A heimavistar-
skólanum var allur kostnaður fyrir
barnið kr. 77,10. Mismunur verður
þá kr. 12,15. Og fyrir barnið mundi
þessi mismunur þýða það, að á heima-
vistarskólanum nyti það góðrar kenslu,
hefði hollan aðbúnað, vendist á hrein-
læti, reglubundna lifnaðarhætti og
starfsemi, þar sem hins vegar flest af
þessu hlýtur að verða af skornum
skamti með farkenslulaginu, nema á
beztu heimilunum«.
Guðm. Björnsson gerir vandlega
grein fyrir, hvernig skólahúsin eiga
að vera, og brýnir fyrir mönnum að
hafa þau góð, til þess að spilla ekki
heilsu barnanna.
Guðm. Magnússon læknakennari
ritar um Niels R. Finsen og Jón Ól-
afsson ritstjóri urn Willard Fiske;
báðar þær ritgjörðir eru með myndum.
Steingr. Matthíasson læknir ritar um
likbrenslu og Páll V. Bjarnason sýslu-
maður um norsku hegningarlögin nýju.
Smásaga er i heftinu, »Þurkur«, eftir
Einar Hjörleifsson og tvö góð kvæði
eftir Einar Benediktsson og Guðm.
Magnússon. Vér bendum til dæmis
á niðurlagið á kvæði G. M. - (um
Færeyjar):
Þið smásystur Islands, eg ann ykkur heitt,
þið oít hafið huga minn laðað og seitt
0g inn i gripasöfn andans leitt
full ágætra mynda og dýrðlegra sjóna.
Mörg eign er þar frumleg 0g Islandi lík, —
og alþýðuharpan þar lika slik
sem heima — svo dul, en svo hugmyndarik
með hjartnæma sorghlíða aivörutóna.
Þið ættuð að standa við Islandsströnd,
sem öndvegisbriknr hjá jökulsins rönd. —
Ó gseti eg höggvið öll helsi og bönd,
sem hug ykkar toga til annara þjóða!
Ó, gæti eg fært ykkur feðranna mál,
svo frjálslegt, svo mjúkt eins og boganna atál
og vakið til trúar og trausts hverja sál
með tignarstaf landsins míns fegurstu ijóða.
Oss er ekki ljóst, hvers vegna á
að elta með stöðugum ónotum og
lítilsvirðingarorðum mann, sem yrkir
svona, eins og blað eitt hér leggur í
vana sinn. Hvort sem litið er á málið
frá sjónarmiði réttlætisins eða göfug-
lyndisins, virðist ekki mega minna
vera en að hann sé látinn í
friði — þó að hann sé bláfátækur, og
hafi orðið að stunda handiðn til þess
að hafa ofan af fyrir sér!
Enn fremur eru í ritinu útl. fréttir
eftir Þorst. Gíslason, ritdómar eítir
ýmsa o. fl.
Skírnir fer vel á stað og verður
sjálfsagt vinsæll með alþýðu vorri.
Vonandi komast þau fyrir bæði syst-
kinin, Eimreiðin og hann, svo vel
fari um þau Verkeíni ætti að vera
í aðalatriðunum nokkurn veginn sjálf-
skift með þeim. Eimreiðin ætti að
flytja oss sem mest af framfarahug-
sjónum annara þjóða. í því éfni
stendur hún svo vel að vígi. Og
Skírnir ætti að íæra oss sem mest af
því bezta, sem hugsað er hér á landi.
Hvorttveggja er jafn-nauðsynlegt.
Kristnir menn
og
Móse lög.
I tilefui af greininni »Dularfull fyrir-
brigði«, sem nýlega stóð í Fjallkon-
unni, hefir herra D. Östlund ritað í
Frækornum gegn spíritismanum. Hann
heldur því íram, að ekki »megi leita
frétta aí framliðnum«, af því að það
sé bannað í Móse lögum.
I nýja testamentinu er það ekki
bannað. En það gerir ekkert til í
augum hr. D. Ö. Vér erum eins
skyldugir til að hlýða Móse lögum
eins og fyrirmælum Krists. Móse lög
eru alveg eins guðs orð, eftir því sem
hann lítur á, eins og boðorðið um
að elska óvini sína og annað, sem
oss er sagt í fjallræðunni.
Eg benti á það í greininni »Dular-
full fyrirbrigði«, að Móse lög bönnuðu
oss að eta blóðmör. Hr. D. Ö. segir
það satt vera, telur það syndsamlegt
að eta blóðmör, af því að það er
bannað í Móse lögum.
Eg get auðvitað ekki s a n n a ð
það, að blóðmörsát sé syndlaust. En
eg bendi á það, að kristinn heimur
litur yfirleitt svo á.
Nú langar mig til að halda um-
ræðunum ofurlitið lengra áfram. Eg
bendi á 25. kap. í 5. bók Móse.
Þar stendur, að þegar bræður búa
saman og einn þeirra deyr barnlaus,
þá skuli mágur ekkjunnar ganga að
eiga hana. En sé hann ófáanlegur
til þess, þá eigi bróðurkona hans að
taka af honum skóinn í viðurvist öld-
unganna og hrækja íraman í hann.
Eru þá kristnir menn skyldugir til
að lifa eftir þessu, þegar svona ber
undir?
Eg bendi sömuleiðis á 14. kap. í
sömu bók Móse. Þar stendur meðal
annars, að kjöt af sjálfdauðum skepn-
um skuli menn ekki eta, en menn
skuli selja það útlendingum.
Er þetta í gildi með kristnum
mönnum? Eða á það að vera i gildi?
Á nokkur kona að hrækja framan í
mann fyrir það, að hann vill ekki
ganga að eiga hana? A nokkur að
selja útlendingum kjöt, sem ekki er
hæít til manneldis?
Sé þetta trú hr. D. Ö., þá ríða
trúarbrögð hana mjög bág við hegn-
ingarlöggjöfina, ekki að eins með
íslendingum, heldur og með öllum
siðuðum þjóðum.
En hafi hann e k k i þessa trú, telji
hann einhver af fyrirmælum Móse laga
úrelt, þá fæ eg ekki betur séð, en að
hann eigi örðugt með að sanna það,
að bannið gegn því að leita frétta af
framliðnum sé ekki líka úrelt.
Þegar fyrirmæli Móse laga voru
gefin, voru tímarnir allir aðrir, kröf-
urnar allar aðrar, siðgæðishugmynd-
irnar allar aðrar, lögin öll önnur en
nú. Það er blátt áfram fráleitt og
fjarstæða að ætla sér að fara að hefta
rannsóknar- og þekkingarþrá nútíðar-
manna með Móse lögum. Þeir segja
afdráttarlaust, að margt í þeim komi sér
ekkert við, ekki fremur en Asatrú eða
Júppíterstrú eða eldsdýrkun. Og þeir
segja það aiveg eins, hvort sem þeir eru
kristnir eða heiðnir, ef þá hefir ekki
dagað uppi, svo þeir eru orðnir að
hleypidóma-nátttröllum. E. H.
Rits ímasamningurinn.
Isafold birti í þessari viku sam-
ing þann, sem gerður hefir verið við
Ritsímafélagið um sæsíma hingað til
lands.
Fjallk. mun minnast nokkuð á þetta
stórmál næst. Til bráðabirgða skal á
það bent, þeim er ekki sjá ísafold, að
skjal þetta er afarörðugt í vorn garð,
örðugra en vér hyggjum, að nokkurn
ókunnugan hafi grunað.
Og þó tekur það út yfir, að ráð-
herra vor skuli hafa sama sem ger-
samlega lagst undir höfuð alla samn-
ingaviðleitni um loftskeyti, jafnvel
þótt vissa sé fyrir þvi, að þar hefðum
vér getað komist að svo miklu betri
kjörum, að ekki verður saman jafnað.