Ríki - 15.09.1911, Blaðsíða 3

R t SC I
35
Ef Hdmastjórnárniúhnurn tækist að
verða í meiri hluta í liaust við kosn-
ingarnar, má ganga að því vísu, að þeir
breyta fleiri atriðum í stjórnarskránni til
skemda. Samkvæmt framkoma þeirra á
síðasta þingi má búast við, að þeir feili
í burtu kvennrjettindi, færi aldurstakma.’-k
til efri deildar kosninga upp Í40 ár, felli
í burtu ákvæðið um að lög urn samband-
ið milli íslands og Danmerkur, skuli
borin undir alla kjósendur eftir að þing-
ið hefir samþykkt þau, áður en þau
verða að gildaíndi lögum, — sjerlega
þýðingarmikið ákvæði — feili einnig í
burtu ákvæðið um að kjörgengir sjeu
aðeins menn búsettir á íslandi, og ef
til vill setji inn ríkisráðsákvæðið, af því
að Dönum þykir miður að þvi var kipt
í burtu.
Við öllum þessum breytingum má
búast ef Heimastj.menn fá ráðrúm til
að breyta stjórnarskrárfrv. síðasta þings.
Og allar eru þær til stórskaða og
skemda — til ílls eins.
Kjósendur! Athugið þetta vel. Hjer
er um afar þýðingarmikið mál að ræða.
Hleypið ekki breytingamönnunum inni
herbúðirnar — til þess að eyðileggja
Kjósandi.
JS vpuseMaxtváU?.
Vjer flytjum hjer á eftir kafla úr ræðu
Skúla Thoroddsen við aðra umræðu
fjárlaganna í neðri deild, þar sem er
einkar ljós lýsing á skoðun Sjálfstæðis-
flokksins á því máli, og ástæðum þeim
er hann færir fyrir sínum málstað:
Eins og mönuum er kunnugt hefur
fjárlaganefndin lagt til, að fella burtu
það ákvæði, að 2/8 botnvörpusektanna
renni í ríkissjóð. Jeg vil leyfa mjer að
fara nokkrum orðum um þetta mál, sjer-
staklega vegna þess, sem háttv. 1. þm.
Eyf- (H. H.) og hæstv. ráðherra (Kr. J.)
hafa um það talað. Háttv. 1. þm. Eyf.
(H. H.) gat þess, að Danir hefðu lagt
mikið í kostnað þegar þeir byggðu í,-
lands Falk til strandgæzlu hjer. Þetta
er alveg rjett, en hvernig fóru þeir að
við það tækifæri? Litu þeir á hagsmuni
íslendinga, eða höfðu þeir annað fyrir
augum? Jeg lít svo á, að við íslend-
ingar höfum við það tækifæri verið
notaðir sem skálkaskjól. Svo var niál
með vexti, að ráðaneytið vildi auka
flotann, en hjer gat það slegið tvær
flugur í einu höggi og byggt skip,
sem var tvent i einur varðskip og her-
skip. Enn má geta þess, að Danir færa
kostnaðinn við »Fálkann« undir útgjöld-
in úr ríkissjóði til íslands, og ætti þá skip-
ið eptir því að vera okkar eign. Þelta
er allt saman mjög svo óviðfeldið. Ef
þeir hefðu litið á hagsmuni vora, þá
hefðu þeir átt að byggja 2-3 fall-
byssubáta á stærð við »Beskytteren«; það
hefði orðið okkur miklu notadrýgra en
Þetta eina stóra skip. Háttv. 1. þm.
Eyf- (H. H.) gat um, að háttv. þm.
S.-Þing. (P. j.), Sem 1905 var framsm.
fjárlaganefndarinnar, hafi þá gefið yfir-
lýsing um þetta mál hjer í deildinni fyr-
lr hönd nefndarinnar. En jeg, sem átti
þá sæti f nefndinni, get vottað, að hinn
háttv. þm. hefur talað heimildarlaust
fyrir nefndarinnar hönd, hafi hann gef-
ið aðra yfirlýsing en þá, sem fólst í
fjárveitingunni sjálfri. Eins og öllum
er kunnugt nær fjárhagstímabilið yfir 2
ár, og fyrir þann tíma var þessi fjár-
hæð veitt, en um það var ekkertákveð- '
ið, að hún ætti að halda áfrarn eptir það. !
Það stendur skýrum orðum f 21.gr. ,
fjárl., að allar þær fjárveitingar, sem |
eigi standa í öðrum lögum, en fjárlög- j
unum, eru aðeins bindandi fyrir fjár- j
hagstímabilið. Þingið hafði því fullan
rjett til þess, að kippa að sjer hend-
inni, eins og það gerði. Að þetta var j
nokkurntíma veitt 1907, skoða jeg sem j
fljótfærni og að málið hafi ekki verið j
yfirvegað sem skyldi. Hæstv. þáverandi j
ráðherra hafði mikinn hug á að fá því
framgengt, og hafði það þau áhrif, að
jeg og aðrir Ijetu eptir, Blaðið ísafold
hafði þá og nýlega flutt grein um það,
hve óviðkunnanlegt það væri, að veita
ekki neitt til strandgæzlunnar. Háttv. 1.
þm Eyf. (H. H.) lagði þá þýðingu f
það, er þessu var í burtu kipt, að
Sjálfstæðismenn vildu liggja uppi á
Dönum. Jeg fyrir mitt leyti verð nú
að álíta, að Dönum færi hjer lítilmann- í
lega að fara fran> á annað eins. Sjálfir
skilja þeir stöðulögin svo, að landhelg-
sje alríkisinál, og það er tekið fram með
berum orðum í stöðulögunum, að til
hinna sameiginlegu mála eigum vjer
íslendingar ekkert að leggja, meðan
vjer tigum ekki fulkrúa á ríkisþinginu.
Þannig er þetta frá dönsku sjónarmiði,
og virðist mjer það því «másmugleg
pólitík. — Annars gladdi það mig, að
í þessum hluta ræðu háttv. þm. fólst
játning á því, að það væri okkar rjett-
ur að verja landhelgina og ættum við
að kosta til þess. Hann er þá kominn ■
á nokkuð aðra skoðun, en hann hafði i
í millilandanefndinni forðum. Þegar frv. j
hennar var á dagskrá, taldi hann það !
eina ástæðuna til þess að hafa sameig-
inleg hermál, að vjer hefðum ekki heim-
ild tll þess, íslendingar, að hafa strand-
gæzluna á hendi. En þegar litið er á
þetta frá íslenzku hliðinni, þá sjest, að
Danir fá fulla borgun fyrir strandgæzl-
una, þótt þeir fái engan eyri af þessu
sektarfje. Samkvæmt 2. gr. stöðulag-
anna eru fiskimið vor íslenzkt sjermál,
sem vjer getum farið með hvernig sem
vjer vdjurn. Þetta sambland, sem nú
gengst við, að Danir og Færeyingar
hafi jafnan rjett við oss í þessu, eru
leifar af dönskum áhrifum, sem hjer
voru rík í löggjöfinni, meðan ráðherra
var búsettur .ytra. En þessi rjettindi
hafa þeir af okkar náð, við getum tek-
ið þau af þeim hvenær sem við viljum,
og þetta eru engin smáræðis hlunn-
indi, þar sem þeir eiga hjer allskonar
skip við landið að veiðum, og jafnvel
smábáta á íjörðum inni. Við þurfum'
því ekki að bera kinnroða fyrir það,
að við sjeum ómagar á Dönum, að
því er sirandgæzluna snertir, hún er
þeim fullkomlega eudurgoldin. Og það
má benda á það, að fyrir þessu er fram
komin viðurkenning í nrllilandanefnd-
inni. Þar ljetu menn sjer einungis
lynda að láta svo búið s'anda meðan
ísíendingav vildu ekki hagnýfa sjer rjett
sinn tis uppsagnar, og — eo ipso —
hljótun við að geta tekið af þeim fiski-
veiðarjettinn um leið og við tökum að
okkur strandgæzluna. Það er þessi
skoðun, sem vjer verðum að heimta,
að ráðherra vor haldi fram við Dani
og geri þeim þetta Ijcst. Þess vegna !
þótti mjer það leitt að heyra hæstv. '
ráðh. (Kr. J.) vera að reyna að telja
þingið á það í ræðu sinni áðan að láta
þetta ákvæði standa í fjárl.frv. því að
jeg verð að halda því fast fram, að
'&
jjg| Vó. sept
Byrjar
« i m
Vq. sept
EDIN
0RG4RI
ÚTSALAN i
MKLA |
Okkar árlegu útsölur hafa undanfarið fengið það orð á sig
að bera nafn með rentu. Sú »ÚTSALAc, sem nú fer í hönd.
mun fullkomlega viðhalda því nafni, því
Okkar aðal augnamið
er að gjöra hana svo mikilfenglega og stóra, að hún með réttu
verði viðurkend sem hin m e s t a og langstærsta sala, sem við
höfum nokkurn tíma haldið.
Til þess að þvt augnamiði verði náð, verðum við að leggja
mikið í sölurnar, og það erum við reiðubúnir til að gjöra. En
við getum því bezt sýnt ykkur í verkinu, að okkar tap mun
verða ykkar g r ó ð i. Þess vegna bjóðum við ykkur alla velkomna
til okkar þann 25. sept., svo að þið getið orðið aðnjótandi þeirrar
ánægju, sem orsakast af þeim hagkvæmu viðskiftum, sem við getum
látið ykkur í té.
hann eigi að halda fram okkar skoðun
í þessu máli. Jeg sje svo ekki ástæðu
til þess að tala meira um þetta, en! vænti
þess, að meiri hl. háttv. deildar fallist
á till. nefndarinnar.
Mynd
Jóns Sigurðssonar var afhjúpuð á
sunnudaginn — 3 ára afmæli sjálfstæð-
issigursins 1908 og var dagurinn því
vel vilinn. Tryggvi fyrverandi bankastj.
Gunnarsson talaði fyrir hönd nefndar-
innar og Kristján ráðherra þakkaði fyrir
landsins hönd, kvæði voru sungin, fánar
voru margir á stöng og langflestir
íslenzkir, einstaka fáikamerki sást, er
auðsætt að fáninn er að vinna sjer
fylgi líkatneðal skynsamari Heimastjórn-
armanna, þótt höfuðpaurarnir láti aldrei
neitt tækifæri ganga úr greipum sjer
til þess að vanvirða merki þjóðarinnar.
Fiskverðið á Vestfjörðum.
í næst síðasta blaði birtum vjer skrá
yfir verð á fullverkuðum saltfiski á ísa-
firði og gátum þess um eið, að sama
verð mundi vera á hinum Vestfjörð-
unum, en oss hefur síðan borist fregn-
ir um að ákveðið sem verðið utan hjer segir: ísafjarðar sje
Málfiskur nr. 1 kr. 58,oo
— — 2 — 50,oo
Smáfiskur — 1 — 52,oo
— — 2 — 42,oo
— ómetinn — 50,oo
ísa — 1 — 43,oo
— — 2 — 33,oo
— ómetin — 40,oo
Langa — 52,co
Keila — 34,oo
Upsi — 32,oo
Labradorsmáfiskur — 42,oo
þetta verð er þannig talsvert hærra en
ísafjarðarverðið á flestum fisktegundum.
Ávarp frá háskóla Islands
á aldarafmæli Kristjaníu
háskóla.
Á aldarafmæli hins konunglega Friðiks-
Háskóla í Kristjaníu telur hinn nýstofnaði
Háskófi íslands sér það sóma óg fagnaðar-
efni að eiga kost á að bera fram heilla- og
blessunaróskir sínar.
íslendingar geta aldrei gteymt því, hvað-
an forfeður þeirra komu, þeir er fyrstir
byggðu ísland, og vér höfum oftsínnis séð
þess vott, hversu norska þjóðin minnist og
skyldleikans og lætur ekki góðvildarhuginn
fyrnast, nú síðast við stofnun hins íslenzka
Háskóla næstliðinn 17. júní. Vjer teljum
það gæfumerki, að vor litli Háskóli komst
á stofn sjálft aldarafmælisár Krisjaníu Há-
skóla.
Minningar fslendinga og Norðmanna frá
söguöldinni og eptirfarandi öldum eru svo
samgrónarog fornbókmetirnar á svo marg-
an hátt sameiginlegur fjár jóður beggja, að
vjer þykjumst fullvisir um, að Háskóli yðar
og Háskóli vor geti átt og muni eíga mörg
samhygðarmál á komandi árum, alla þá
stund, sem tunga Snorra Sturlusonar er
töluð á fslandi, og vonum, að ávalt megi
haldast tryggt vináttusamband milli vor og
yðar.
Með þeirri innilegu ósk, að Háskóli Norð-
manna, sem á umliðnum hundrað árum hef-
ur unnið svo mikið og blesunarríkt starf í
þarfir þjóðar sinnar og vísindanna, megi
blómgast og eflast á komandi öldum, sendir
Háskóli vor Háskóla yðar alúðarfyllstu
kveðju sína.
Guð blessi Kristjaníu Háskóla.
Háskólaráð íslands,
Revkjavík 15 dag ágústmánaðar 1911.
B. M. Olsen Jón Helgason
Lárus H. Bjrnason G. Magnússon,