Vestri - 14.05.1918, Blaðsíða 1

Ritstjóri: Kristján Jónsson frá Garösstööum.
ÍSAFJÖRÐUR, 14. MAÍ 1918.
XVII. árg.
Leikurinn
með Landsbankann.
L'indsbankinn, þjóðbanki ís-
lands og eign landssjóds, hefir
nú um mörg ár hlotið það hlut.
skiiti að vera leiksoppur i hörid'
um mislyndra stjórna og flokka-
hagsmuna á Alþingi.
Er því líkast, sem flokkar
þingsins telji sjúlísagt, að þeir
hafi annað hvort pólitíska fulitrúa
sin i í stjórn bankans eða ráði
hvernig li mn er skipaður. Bak
við það liggja svo að sjálfsögðu
vonir einstakra manna um, að
þeir komi ár sinni bétur íyrir
borð, ef þessi eða þessi verður
ráðandi,
Stjórnmálaprangið með banki
ann hófst fytir alvöru þegar
Björn heitinn Jónsson setti banka-
stjóra og gæslustjórana frá með
hvatvísi og iyrirhyggjuleysi árið
19x0. Síðan þá hefir bankinn
verið leiksoppur stjórnmálaflokka
landsins.
Fráfarandi bankastjórn þá hlaut
að verja sitt mál og var ekki að
furða. þótt eftirmenn heunar væri
stundum ávarpaðir nokkð hvats
skeytlega.
Síðan hafa t. d. gæslustjóra-
stöðurnar einlægt verið skipaðar
með tiliiti til stjórnmálaskoðana.
Auðsætt er, að þetta stefnir til
uiðurdreps fyrir bankaun sjálfan,
og siðspiliingar í viðskiftamálum
yfirleitt.
Síðasta þing tók sig tii og
þóttist ætla að draga bankann
upp úr póiitíska teninu. Var því
sú breyting ger á lögum hans,
að bankastjórar skyldu framvegis
vera 3, en hinir þiugkosnu gæsiu.
stjórar falla úr sögunni.
Fyrir mörgum iorgöngumönui
um þessarar breytingar muu það
aðallega hafa vakað, að draga
bankann undan yfirráðum stjórn*
máiaflokkanna með því að ati
nema þingkjörnu gæslustjórana.
Og í umræðum á þiuginu kom
það bert Iram, að bankastjórarnir
ættu eigi að skilta sér af stjóru<
máium, og rætt mun haia verið
uui, að setja í lögin bann gegn
því, að bankastjórar hans væri
alþingismenn.
En þegar lögin gengu í gildi,
þá >setur< okkar hásæla stjórn
alþiugismann og ákveðinu síjórn<
málaflokksmann fyrir bankastjóra.
Og rétt er að Jtaka það fram,
að nin sterka hlið þess manns
er af kunnugum ekki taiin bankai
störl eða þekking á atvinnu-
málum þjóðarionar.
En leikurinn er ekki úti enn
þá. Á yfirstandandi aukaþingi
er komið fram frumvarp um að
veita Bivni Kristjánssyui 4000
kr. efiirlauu, þegar haun iætur
r
af stjórn bánkans.
Fiutningsmenn eru margir og
úr öiluin tíokkum, avo sýnt er,
að þetta á að berja gognum
þingið, þótt eigi sé því lokið. er
þetta er skjilað.
Hér skal ekkeit um það rætt,
hvort Björn Kiistjánsson eigi að
fá eltiriaun IVá b inkanum, þegar
hanu sleppir lorstjórastödu hans.
Á meðau embættismenn þjóðan
innar lá eltirlaun, virðist það
sjáiisagt, að undanskilja ekki
torstjóra Landsbankans þeim
réttindum.
En einhver skiiyrði ætti þó áð
sjáltsögðu að setja fyrir þvi, að
bankastjóri ætti rétt til eftirlauna,
t. d. að hanu hefði náð ákveðnum
aldri, verið ákveðna áratölu
bankastjóri o. s. frv. Þetta alt
ætti að setja í lögin í eitt skitti
fyrir öil, svo ekki þyi Iti aö semja
sérstök eítirlaunalög fyrir bankai
stjórana, þegar þeir vilja hætta
— eða þeim er boiað þaðau út.
En hér er ekki því til að dreiía,
að B. Kr. hah verið tiitölulega
mörg ár við bankann. Og að
sögn liefir hanu eun nokkurn
veginn óskert starlsþrek.
En hér liggur annað bak við.
Það er verið að bola Birni Kr.
út úr bankanum. Áður var það
B. Kr., som bolaði öðrum trá
yfirstjóru baúkans og þá studdi
sjálfstæðisflokkur; m haun að
málum og naut itka mikils góðs
af, bæói einstakir menn og fiokk*
urinn í heild sinni. Siðan hefir
B. Ki'. sagt skiiið við velneindan
heiðursílokk. Og ssmtimis byrjar
róöuriun með að bola Biriii irá
bankanum. Þingmenn okkar
hlaupa upp til haudu og fóta og
flytja lagaírumvarp um að veita
B. Kr. 4000 kr. eltirlaun, þegar
haun sleppir lorstööu bankans.
Et það verður eina dýrlíðar-
ráðstölunin, sem eltir það liggur,
heíir þaö ekki að ólyrirsynju
verió kvatt sainan!
Álltr sjá, í hvert voða óeíni
er steínt með Landsbankauu,
með þessu háttalagi. Banka-
stjórum hans er boiað úr stjórn
hans hverjum af öðrum, þegar
þeir haía fengið ofuriitla reynslu
í starfi síuu. Nýir rawtn koma
þar nieð hverju tungli, lítt kunnir
högum viðskittam.iniirtnna og at-
vinnuvégum þjóð.irinnar, og það
seui verst er, þeir eru komnir
að bankanum fyrir tilstyrk eim
hvers stjórnuíáiaflokksins, og
rnega' báast við, að sæta íoriög-
um iyrirreunára tinna, komii-t
þeir í andstöðu við iiinn ráðandi
stjórnmáLflokk.
Ef hin ráðandi stjórn okk r
er nokkurs tuegnug, ætti bún
að taka rögg á sig og ráða fulia
bót á þcssu skaðsemdar ólagi.
Ytði þid henni seint fulb
þakkað og mundi hylja tjöida
misfellua 1 ráðsmeusku hennar
undanfarið.
Fjórða stríðsþjóðin.
Rússar.
Eftir Quðm. Hjaltason.
—0:0 —
Eg hefi áður f blaði þessu riti
að ögn um menniugu þiiggja
mestu heimssti íðsþjóðarma : Þjóð-
verja, Euglendinga og Frakka.
Skal á likan hatt miunast á Rússa.
Þótt menniug þeirra sé miuni og
íábieyttari, þá h ifa þeir saint
mikið til síns ágætis. Þeir eru
nú svo að segja rétt nýlega
íaruir að láta tii sín taka í menn*
ingarmálaro, og enn veit heim*
urinn ekki, hvað margt og mikið
gott getur í þeirn búið. Og nýja
mikla umbyitingin þar mun leiöa
margt í ijós, sem áðnr var ó
kunnugt.
Tvær íyrstu stríðsþjóóiruar eru
af germanska þjóöflokknum. eins
og vér ísleudiugar. Eru margar
Jíkur til, að þjóÓtioKkur sú sé
grimmastur, þótt hann sé einna
best gefinn. Eddurnar og lora-
sögurnar allar, sem mestmegnis
lýsa Norðurlandabúum og eins
tornensku þjóðunum, benda á, að
svo sé. Og það sem sagt er at
stríðinu núna, bendir líka á
sama.
Frakkar eru altur að miklu
leyti at rómanska þjóðstofniuum.
þótt talsvert séu blaudaðir get-
6. bl.
mönskurn og keltneskum þjóðai
ættum.
Rómverjar, sem hafa hafa mest
áhrif á írakkneskt þjóðerni, að
minsta kosti málið og bókment-
irnar, voru nú að vísu tullgrimmir
Iranwn «f, en þeir voru tarnir
að spekjast talsvert á keisara-
timanum og áttu einmitt helstu
spskingar þeirra mikinn þátt f
að spekja þjóð þessa og bera
því natnið með réttu.
E11 ekki er að sjá, að spek-
ingum neíndra þjóða hafi tekist
þar eitis vtl. Síst á Þýskalandi,
jjar einmitt má svo heita, að nýjt
ustu spekingamir hafi vakið mesta
óspektarandanu, og er áður minst
á þad í Vestra í ritgerð minni
um Þjóðverja.
Rússar eru aöalþjóð slafneska
þjóðflokksins. En hann hefir
hingað til mátt sín minna en
hinir áðurnetndu þjóðflokkar, og
er, eins og Rússar, enn þá óráðin
gáta. En sumt virðist benda á,
að hann sé helduf triðsámari en
hinir. Það er ekki vel að marka
slatnesku þjóðirnar á Balkan*
skaga, þótt þær séu grimmar
núna. Tyrkinn heflr lengi leikið
þær svo hart og spilt þeim með
því fjarskalega mikið.
Á Rússlandi er yfirleitt alt
fremur stórlelt, bæði gott og ilt.
Þar hefir t. d. verið hrottalegasta
harðstjórn, en líka hetjulegasta
sjállstórn. Þar er heimskuleg*
asta hjátrú, en Uka hjartnæmasta
guðstrú. Þar er bæði algleym-
ings oli 1 naður, en eiunig átakan-
leg nægjusemi. Þar er líka
bæöi hiæðileg hrekkvísi og hrær-
andi sakieysi.
Merkisuieuu Uússa.
Rússar eiga sér marga mikla
menn, og er Pétur mikli nafn-
kuunastur þeirra, þvi hann gerði
Rússland að stórveldi og mainu
aöi Rússa meir en nokkurt stór.
mennt þeirra gerði.
En engir heimslrægir siðbóta-
njenn voru a RússLndi á mið*
oldunum eöa siObotatímanum.
Eu uierkilegir trúflokkar hafa
sanit myndast þar, t. d. Dúkói
bortsar, sem komu á gang á 18.
öid. Þeir aísegja alla herþjón-.
ustu eins og kvekararnir og láta
hetdur hegna sér og kvelja sig,
já, heldur reka sig í útlegð, en
verða hermenn. Samt eru þeir
svo þjóðræknir, að þeir alveg
ótlkvaddir bjóða ríkinu vinnu-
kíait siun, þegar west iiggur á.