Dagblaðið Vísir - DV - 16.11.1984, Blaðsíða 12

,12
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P.STEINSSON.
Ritstjórn: SÍDUMÚLA 12—14. SÍMI 686611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI
27022.
Afgreiðsla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI 11. SÍMI 27022.
Sími ritstjórnar: 686611.
Setning, umbrot, mynda-og plötugerö: HILMIR HF., SÍÐUMÚLA 12.
Prentun: Árvakurhf., Skeifunni 19.
^^skriftarverðámánuði 275krVerðnausasölu25krlt£laa^la^^ci\^^^^
Gengisfelling og skattalækkun
Gengisfelling er í buröarliðnum. Fiskvinnslan getur
ekki tekið á sig þær kauphækkanir, sem samið hefur verið
um. Enginn heldur ööru fram. Því fer svo, að gengis-
fellingin verður af þeirri stærðargráðu, að hún þurrkar að
miklu leyti út þær kauphækkanir, sem hafa þegar orðið.
Áhrifa gengisfellingarinnar fer fljótt að gæta í verði
innfluttra vara. Þetta vissu auðvitað þeir, sem kjara-
samningana gerðu.
I drögum að stefnuræðu Steingríms Hermannssonar
forsætisráðherra, sem ráðherrann flytur væntanlega inn-
an tíðar, segir um þetta: „I kjölfar þessara samninga er
ljóst, að mikil alda verðhækkana mun hefjast.” Ráðherr-
ann nefnir, að bækur hækki í verði í kjölfar samnings
bókagerðarmanna, svo og öll önnur innlend framleiðsla,
þar sem vinnulaun vega þungt. tJtseld vinna í byggingar-
iðnaði mun hækka um svipað og launin og byggingar-
kostnaður mikið. „Öll sanngirni mælir með því, að sjó-
menn fái án tafar leiðréttingu á sínum kjörum,” segir í
ræðudrögunum. „Bændur munu að sjálfsögðu fá svipaða
hækkun tekna, sem mun leiöa til mikillar hækkunar á
landbúnaðarafurðum 1. desember næstkomandi,” segir
Steingrímur ennfremur.
Alda verðhækkana skolar því kaupmættinum burt.
Áhrif gengisfellingar koma fram á næstu 1—2 mánuðum.
Eftir standa launþegarnir, sem kauphækkanirnar fengu,
í nánast sömu sporum og fyrir kjarabaráttuna. Þeir sem
lögðu á sig margra vikna verkföll til að knýja fram kaup-
hækkanirnar munu þá sjá, að þeir hafa misst miklar tekj-
ur. Kauphækkanir þeirra hefðu ekki unnizt upp á heilu
ári, en því til viðbótar sker gengisfellingin kauphækkun-
ina af — að miklu leyti.
Ríkisstjórnin horfir á rústir stjórnarstefnunnar, en
verðbólgan æðir fram. Hvað hyggst stjórnin gera? j
Forsætisráðherra talar um áherzlu á verndun kaup-
máttar fólks með erfiðasta afkomu og nefnir hús-
byggjendur, elli- og örorkulífeyrisþega og einstæða for-
eldra.
Kjör þessa fólks má bæta, að sögn forsætisráðherra,
með hækkun lífeyrisbóta, breytingum á tekjuskatti og
takmörkunum á raunvöxtum, meðan fyrirsjáanleg alda
verðhækkana og veröbólgu gengur yfir.
Skattalækkunarleiðin var alla tíð sú leið, sem fara átti í
kjarasamningum. Stjórnarliðið ræðir nú um aö reyna
þessa leið eftir allt saman, þrátt fyrir það sem gerzt
hefur. Vonandi verður af því. Rætt er um að lækka skatta,
tolla og vörugjald. Fjármálaráðherra hefur nefnt á al-
þingi að hækka ekki neyzluskatta til að vega upp á móti
lækkun tekjuskatts um 600 milljónir á næsta ári.
1 því felst þriggja til f jögurra prósenta kauphækkun.
Að sjálfsögðu þyrfti að koma sérstaklega til móts við
tekjulægstu hópana, sem greiða litla sem enga tekju-
skatta fyrir og hagnast því lítið sem ekki á skattalækkun-
inni. Þetta má meðal annars gera með ríflegri lækkun
tolla og vörugjalds á nauðsynjum.
Sú merkilega staða hefur komið upp, að skattalækk-
unarleiðin kann að veröa farin.
Munurinn er sá, að verðbólgan hefur aftur verið sett af
stað og óvíst, hvar því lyktar.
Munurinn er, að vandinn er allur miklu meiri en var
fyrir kjarasamningana. Mest mæðir á hinum tekju-
minnstu, svo og þeim, sem misstu margar dýrmætar
vinnuvikur í verkföll, sem nær ekkert hafa fært þeim.
Haukur Helgason.
DV. FÖSTUDAGUR16. NOVEMBER1984.
Vilji eralltsem þarf
Pólltík er aft vilja. Hvað vUjum við
jafnaðarmenn? Hvernig viljum við
breyta þessu þjóðfélagi?
1. Við vUjum brjóta ó bak aftur
spUlt fyrirgreiðslu- og skömmt-
unarkerfi kerflsflokka og hags-
munasamtaka í lánasjóöum og
bankakerfi. I staðinn viljum við
leysa úr læðingi áræði, hugvit og
atorku nýrrar kynslóðar og brjóta
okkur braut í nýjum framtíðar-
greinum atvinnulífs.
2. Við vUjum afnema „velferðar-
kerfi fyrirtækjanna”. Við erum
tilbúnir að draga úr ríkisreksfri,
þar sem hagkvæmnisrök sanna,
að sá rekstur væri betur kominn í
höndum annarra. Við vUjum enga
„bakdyraþjóðnýtingu tapsins”.
3. Einmitt vegna þess að jafnaðar-
menn voru og eru baráttumenn
fyrir þeim afskiptum ríkisvalds-
ins, sem stuðla að tekjujöfnun og
félagslegu öryggi (almanna-
tryggingar, heUsugæzla, skóla-
kerfi o.fl.) vUjum við forðast þaö,
aö atvinnulífið lendi á framfæri
skattgreiðenda. Það á þvert á
móti að skUa þeim verðmætum,
sem samfélagið óskar að verja til
nauðsynlegrar sameiginlegrar
þjónustu.
4. Þegar fuilyrt er, að atvinnulífið
geti ekki greitt laun, sem nægja
tU framfærslu fjölskyldu, er
okkar svar: Þá ber að breyta því.
Hvemig?
Með því að færa fjármuni frá
þeim sem hafa makað krókinn, tU
hinna sem fært hafa fómirnar;
frá miUUiðunum tU framleiðslu-
greinanna. Við vUjum ekki líða
það, aö aUsnægtir og örbirgð
þrífist hUð við hlið í okkar litia
samfélagi. Enda munu þá dagar
íslenzka lýðveldisins brátt taldir.
Hvernig verður þetta gert?
1. Við vdjum afnema tekjuskatt á
launatekjur allt aö 35 þús. á mán.
Fyrir því höfum við barist á
hverju þingi í áratug. Nú vildu all-
ir þá Lilju kveðiö hafa.
2. Við erum reiöubúin að mæta
tekjumissi ríkisins af þessum
sökum meö niðurskurði rUdsút-
gjalda og sölu ríkisfyrirtækja, þar
sem það styðst við hagkvæmnis-
rök.
3. ViðerumeiniflokkurinnáAlþingi
sem sl. tvö ár hefur haldið uppi
látlausri umræðu um skattsvikin,
og aðgerðir gegn þeim. Tillögur
okkar í þeim efnum liggja fyrir.
Fleiri eru í smíðum. Eg vil nefna
tvödæmi:
4. Viö viljum afnema undanþágur
frá söluskatti aö stærstum hluta;
við viljum taka söiuskatt af inn-
flutningi í tolli. I svari við fyrir-
spurn minni á Alþingi sl. þriðju-
dag upplýsti fjármálaráöherra,
að tekjuauki af þessum aðgeröum
gæti numið 8 milljörðum króna.
Það þýddi tvöfóldun á tekjum
ríkissjóðs af söluskatti. Því til við-
bótar má nefna 2—4 milljarða
vegna stórbættrar innheimtu.
Það er meira en helmingur áætl-
aðra heildartekna ríkissjóðs 1985.
Við þetta vinnst þrennt: (1) Ríkis-
sjóður fær auknar tekjur. Seðla-
prentun og lántökur erlendis
verða stöövaðar. (2) Unnt er að
verja hluta af þessum f jármunum
til aö lækka söluskatt verulega og
þar meö vöruverð — sem þjóöin
á heimtingu á. (3) Hækkun mat-
væla, sem nú eru undanþegin
söluskatti, má mæta meö því að
endurgreiða barnafjölskyldum
ríflegar fjölskyldubætur.
5. Á næstunni munum við Alþýðu-
flokksmenn leggja fram tillögu
um nýjan stighækkandi eignar-
skatt til 2ja ára. Hverjir eiga að
greiða hann? Þau fyrirtæki og
þeir stóreignamenn, sem á verð-
bólguáratugnum fengu stóreignir
í meögjöf frá almenningi, í skjóli
verðbólgu, neikvæðra vaxta og
hripleks skattakerfis. Tekjunum
á að verja til þess að gera stór-
átak í húsnæðismálum unga fólks-
ins, sem nú hefur veriö úthýst eða
sætir afarkostum á leigumarkaö-
inum.
Þetta væru kjarabætur í ósvikinni
mynt, án verðbólgu. Þetta væru
umbætur í réttlætisátt.
Stefnu Alþýðuflokksins má draga
saman í þessum niðurstöðum:
að iétta skattbyröi launafólks,
að uppræta skattsvik forréttinda-
hópa,
að tryggjalækkunverðlags,
að létta skuldabyrði húsbyggjenda,
að lækka vexti og fj ármagnskostnaö
atvinnulífs og einstaklinga,
að auka jöfnuö og réttlæti í
þjóðfélaginu.
Fleiri róttækar umbætur á
skattakerfinu eru aðkallandi.
T.d.:
að lækka jaðarskatta, þar sem ein
fyrirvinna aflar f jölskyldutekna,
að herða skattlagningu banka, lána-
stofnana, tryggingarfélaga o.fl.,
að stööva útþenslu og bruðl Seðla-
bankans meö því að gera árlegan
hagnað bankans upptækan í
ríkissjóð,
Kjallarinn
JÓN BALDVIN
HANNIBALSSON
ÞINGMADUR FYRIR
ALÞÝDUFLOKKINN
að endurskoöa ákvæði um skatt-
frelsi vaxtatekna af stóreignum,
að færatekjustofnafráríkitilsveit-
arfélaga, um leið og sveitarfélög
verði stækkuð og framkvæmda-
geta þeirra efld.
Allar þessar umbætur stefna aö
meiri valddreifingu og virkara lýð-
ræði.
Jafnrétti og
bræðraiag
Hver er munurinn á stefnu okkar
jafnaöarmanna og t.d. frjálshyggju-
postulanna, sem eru að ryðja sér
til rúms í Sjálfstæðisflokknum?
Ágreiningurinn er ekki um ágæti
einkaframtaks og samkeppni á
markaði. Sagan sýnir að Sjálfstæðis-
flokkurinn styður hvorugt heils hug-
ar, þar sem hann fer með völd.
Jafnaðarmenn vilja ekki útrýma
hagnaöarvoninni, heldur beizla hana
í almannaþágu. Aöalágreiningsefni
er þetta: Jafnaöarmenn vilja beita
samtakamætti fólksins og lýðræðis-
lega fengnu valdi Alþingis og ríkis-
stjómar til þess að koma i veg fyrir
þá misskiptingu auðs og tekna, sem
hlýzt af óheftum markaðsbúskap, fái
hann að hafa sinn gang skv. hug-
sjón markaðshyggjunnar. Oheft-
ur markaðsbúskapur leiðir til
samfélagsgerðar, sem er sið-
ferðislega fordæmanleg. Þess hátt-
ar þjóðfélag fær ekki staðizt. Það
leysist upp í harðvítugum stéttaátök-
um, ef ekki nýtur við fyrirbyggjandi,
félagslegra umbóta í anda jafnaöar-
stefnu. Þess vegna er hugsjónin um
frelsi, jafnrétti og bræðralag enn í
fullu gildi.
Jón Baldvln Hannibalsson.
1 grein þeirri í International Herald
Tribune sem varð kveikjan að ritsmið
þessarí, kom mér þaö nokkuð spánskt
fyrir sjónir að rætt var um hungurs-
neyð árabilsins 1959—61 í Kína. Ég
varð ekki var hungurs fyrr en veturinn
1960—61. Samt kann að hafa verið um
slíkt ástand að ræða í sumum héruðum
Kína þegar upp úr „Stóra stökkinu”
1959 þótt ekki hátt færi og ekki gætti i
Peking. Þess er að jafnaöi vandlega
gætt að ástandið sé lang-bezt í sjálfri
höfuðborg Miðríkisins.
En svo sannarlega þekkti ég til hung-
urs veturinn 1960—61.
Haustið 1960 var íslenzk sendinefnd á
ferð i Kína. Sendinefndarmenn komust
ekki hjá að verða vitni aö fólki búnu
löngum stöngum er barði utan tré viös-
vegar meðfram vegarbrúnum og
safnaði saman laufi því er niður
hrundi. Blessaöir mennimir urðu for-
viða á þessu framferði. Höfðu orð á
þessu við mig að fyrra bragði: .Félagi
Skúli, hvað er nú að ske?” Jú, það stóð
til að drýgja kornið með íblöndun trjá-
laufs.
Þjóðin horfði fram á langan hungur-
vetur.
Háskóla þann í Peking er kenndur er
við höfuöborgina þar sem ég stundaöi
nám sóttu milli 8 og 10 þús. stúdentar.
Þeir komu víðs vegar frá úr öllum
héruðum Kínaveldis. 1 leyfum frá bók-
legu námi dreifðust þeir um öll héruö
landsins til landbúnaðarstarfa. Af
þessu leiddi að hjá þeim mátti fá frétt-
ir frá fyrstu hendi um raunverulegt
ástand í landinu öllu. Þegar hér var
komið sögu bar þeim öllum saman um
SKÚLI
MAGNÚSSON
JÓGAKENNARI
eitt: bændur voru stærsta partinn
komnir í verkfall. Um landið allt —
sama hvert var litið. Þeir risu ekki úr
rekkju þegar bjalla flokksins hringdi
um fimmleytið á morgnana. Létu þeir
sjá sig á ökrunum héldu þeir heim aft-
ur þegar þeim sjálfum bauð svo við að
horfa.
Kornið á ökrum Kína var ekki skorið
upp nema aö hluta þetta haust.
Flokkurinn studdist mjög við
nauðuga „sjálfboðavinnu” náms-
manna. Stúdentar kannski hálft árið
frá námi við landbúnaðarstörf.
Með „Stóra stökkinu” 1959 var
tilgangurinn að koma á fót frumstæð-
um „heima”-iðnaði án þess hann
styddist viö nútíma tækni. Hæst báru
frumstæðar aðferðir við „stál”-
bræðslu — þúsund ára aðferðir brúkað-
ar fyrir daga iðnbyltingar. Þessari
stefnu var nafn gefið og svo hnyttilega
kölluð „að ganga á tveim fótum” eða
„tveggja fóta gangurinn”. önnur löpp-
in var kinversk og berfætt, hin vestræn
og tæknivædd.
Afleiðingamar urðu einkum tvær:
Landbúnaðarstörf (einkum uppskeru-
störfin) hreinlega „gleymdust” í kapp-
hlaupinu um hver gæti framleitt
mestan jámhroða og skotið Bretum ref
fyrir rass (sem Kinverjar báru sig þá
saman við í stálframleiðslu). Hitt var
það að bændur voru svo þrælkaðir og
yfirkeyrðir að þar kom að þeir sögðu
stopp: lögðu frá sér „hamar og sigð”
— jafnt í táknrænni sem bókstaflegri,
hugmyndafræðilegri sem áþreifan-
legri merkingu — og hreinlega hættu
allrivinnu.
„Hvíiist"
Það var skyndilega söðlað um:
„Ren-min-ri-bao” — þ.e. Alþýðublaðið
í Peking — birti leiöara þar sem lögð
var rík áherzla á þá staðreynd að
marxistar og þá kínverskir kommún-
istar sérstaklega (með Mao formann í
broddi fylkingar etc., etc.) hefðu frá
fyrstu tið gert sér ljósa grein fyrir
„dialektísku” samhengi og gagn-
kvæmni vinnu og hvíldar. Ekki bæri að
leggja neina ofuráherzlu á stööuga,
hvildarlausa vinnu; hvíldina bæri