Alþýðublaðið - 07.11.1989, Blaðsíða 4

Jón Baidvin: Viö eigum að nota tækifæriö og brýna þaö fyrir Frakklandsforseta að viö lítum ekki svo á aö samning-
ar EFTA og EB séu eingöngu viðskiptasamningar heldur séu þeir einnig leið til nyskipunar Evrópu og marki spor
■ þróuninni til stöðugleika og friðar í álfunni.
Þriöjudagur 7. nov. 1989
Jón Baldvin
í viðtali um þróun mála
í Evrópu nútímans:
Jón Baldvin Hannibalsson utanrikisráðherra var í opin-
berri heimsókn í Ungverjalandi þar sem hann átti viðræður
við flesta af frammámönnum Ungverska lýðveldisins sem
nýlega tóku við af Ungverska alþýðulýðveldinu sem lagt
var niður. Jón Baldvin skýrði Alþýðublaðinu frá ferð sinni og
ræddi jafnframt stöðu mála í Austur-Evrópu með tilliti til
þróunar mála í samningaviðræðum EFTA og EB. Jón Bald-
vin átti viðræður við Guyla Horn utanrikisráðherra, Miklos
Nemeth forsætisráðherra, Matyás Szros forseta þingsins
og hins nýstofnað Ungverska lýðveldis, Tamás Beck við-
skiptaráðherra, aðstoðarviðskiptaráðherrana Tibor Melega
og Imre Gellai sem einnig er formaður verslunarráðsins.
„Þessar viðræður áttu sér stað
þegar Ungverjar standa á söguleg-
um tímamótum. Á næstliðnum
dögum og vikum hefur atburða-
rásin verið hröð, Ungverska al-
þýðulýðveldið hefur verið lagt
niður og í staðinn hefur verið
stofnað Ungverska lýðveldið. Lýð-
veldinu hefur verið sett ný stjórn-
arskrá. Samkvæmt þeirri stjórnar-
skrá verður tekið upp fjölflokka-
kerfi í stjórnmálum auk þess sem
því hefur verið lýst yfir að efna-
hagskerfið skuli byggjast á mark-
aðshagkerfi og blönduðu hag-
kerfi. Kommúnistaflokkur Ung-
verjalands var á flokksþingi fyrir
nokkru lagður niður með meiri-
hluta atkvæða og í staðinn stofn-
aður Sósíalistaflokkur sem kennir
sig við lýðræðisjafnaðarstefnu og
forystumenn flokksins hafa á und-
anförnum dögum leitað ákaft eftir
inngöngu í Aiþjóðasamband jafn-
aðarmanna. Þetta er allnokkuð á
fáeinum dögum. Það er stefnt að
þjóðaratkvæðagreiðslu í lok nóv-
ember um það með hvaða hætti
forsetakjör skuli fara fram. Ef nið-
urstaðan verður sú að meirihlut-
inn krefjist almennra kosninga um
kjör forseta þá munu þær kosning-
ar fara fram 7. janúar en þingkosn-
ingar 90 dögum síðar. Það hafa ris-
ið upp deilur milli stjórnarflokks-
ins, þ.e. Sósíalistaflokksins en
stjórnarflokkur Ungverjalands
hefur verið lagður niður og hljóta
að vakna spurningar um lögmæti
Sósíalistaflokksins sem stjórnar-
flokks, en það hafa semsagt risið
upp deilur milli þess flokks og
stjórnarandstöðunnar. Stjórnar-
andstöðuhóparnir segja; Við krefj-
umst þess að þingkosningarnar
fari fram sem fyrst. Þessvegna er
kjör forsetans aukaatriði og má
þessvegna fara fram með kosning-
um í hinu nýja þingi eftir þing-
kosningar. Þarna var leitast við að
finna málamiðlun sem var þá sú
að bera undir þjóðina í þjóðarat-
kvæðagreiðslu í lok nóvember
hvernig standa ætti að kjöri for-
seta. Áhersla hinsvegar lögð á að
hraða þingkosningum."
— Ungverjar hafa sótt fast ad
taka upp nánara samstarf uið
EFTA.
„Jú, áður en til þessarar opin-
beru heimsóknar kom höfðu Ung-
verjar gert út viðskiptaráðherra
sinn til viðræðna við formann ráð-
herraráðs EFTA, skömmu áður en
ráðherrafundur EFTA fór fram 27.
október. Erindi þeirra var að bera
fram með formlegum hætti ósk
Ungverja um nánari og fastmót-
aðri tengsl Ungverja við EFTA. í
því skyni lögðu þeir, fram drög að
sameiginlegri yfirlýsingu og ósk
um að skipuð yrði föst samstarfs-
nefnd á vegum Ungverja og EFTA
sem jafnframt hefði vald til þess að
kveðja til sérfræðinga og ætti að
hafa það sem meginviðfangsefni
að undirbúa samninga um fríversl-
un milli Ungverja og EFTA-ríkj-
anna. Eg skrifaði skýrslu um þess-
ar viðræður og sendi fastafulltrú-
um EFTA-rikjanna í Genf, auk þess
sem sagt var frá viðræðum við
Ungverja á ráðherrafundinum
27.okt. EFTA-ráðinu var síðan fal-
ið að undirbúa málið frekar og það
verður formiega tekið á dagskrá á
ráðherrafundi EFTA 11.—12. des-
ember. Það er ljóst að fuiltrúar
Ungverskra stjórnvalda eru nú
mjög virkir við að efla samstarfið
við Vesturlönd á mörgum sviðum.
Þannig hafa þeir gert út sendi-
nefndir samtímis til að ná samn-
ingum við EB og EFTA og reyndar
aðrar fjölþjóðastofnanir. Af við-
ræðum við Ungverja mátti álykta
að það væri þeim mikið keppikefli
að stofnanabinda samstarf við
Vestur-Evrópuríkin til þess að ekki
yrði aftur snúið hvað Ungverja-
land varðar, hver sem örlög Pere-
strojku verða í Sovétríkjunum.
Menn eru í vaxandi mæli að fyllast
svartsýni um möguleika Gorba-
sjovs til að ná raunverulegum ár-
angri í umbótatilraunum sínum."
— Hafa Ungverjar miklar
áhyggjur af því aö Gorbasjov mis-
takist œtlunarverk sitt?
„Já, þeir hafa það. Þeir sem
fylgjast vel með þróun mála í Sov-
étríkjunum vita vel að vaxandi
svartsýni gætir um að Perestrojk-
an nái tilætluðum árangri. Sú stað-
reynd blasir við að það hefur orðið
um afturför að ræða síðastliðin tvö
ár í efnahagslífi Sovétríkjanna.
Það er á brauðfótum, það hefur
verið losað um gamla kerfið en
það er langur vegur frá því að
markaðskerfið hafi tekið við. í
raun og veru ríkir þar millibils-
ástand sem sumir kenna við
stjórnleysi. A.m.k. er það stað-
reynd að það hefur orðið sam-
dráttur í þjóðarframieiðslu, krepp-
an í landbúnaði er algjör og skort-
urinn á neysluvörum er slíkur að
sumir hinna svartsýnustu tala um
hættu á hungursneyð. Gorbasjov
hefur með Glasnost opnað fyrir
gagnrýni og þingið er auðvitað o
vettvangur fyrir slíka gagnrýni.
Um leið hefur hann vafalaust vak-
ið upp allt of miklar væntingar um
allt of skjót umskipti, þannig að
vonbrigðin eru þeim mun sárari
þegar menn gera sér grein fyrir
því að það er jafnvel um afturför
að ræða.
Þeir sem fjallað hafa um þessi
mál á Vesturlöndum og gert sér
vonir um að skjót umskipti gætu
orðið frá stöðnuðu, miðstýrðu fyr-
irskipunarkerfi til markaðskgrfis í
svo víðlendu ríki eins og Sovétríkj-
unum, þeir hafa aldrei vitað hvað
þeir voru að tala um. Þrátt fyrir
þessa svartsýni sem byggist á
raunsæju mati á því hversu risa-
vaxið verkefnið er þá er aðdáun á
pólitískri skarpskyggni Gorba-
sjovs mikil. Hann hefur staðið af
sér gríðariega erfiðleika hingað til
en spurning er bara hvort verkefn-
ið sé ekki svo risavaxið að það sé
ekki á mannlegu valdi að ná tök-
um á því.
Hitt er svo annað mál að enn
vita menn ekki hvernig Sovét-
menn munu bregðast við því sem
gerast kann í Ungverjalandi.
Munu þeir fallast á það þegjandi
og hljóðalaust að aðrir en Sósíal-
istaflokkurinn myndi ríkisstjórn