Alþýðublaðið - 03.04.1984, Blaðsíða 4

alþýöu
Þriöjudagur 3. apríl 1984
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Stjórnmálaritstjóri og ábm. Guðmundur Árni Stefánsson.
Blaðamaður: Friðrik Þór Guömundsson.
Gjaldkeri: Halldóra Jónsdóttir.
Ritstjórn og auglýsingar eru að Ármúla 38, Reykjavik, sími 81866.
Setning og umbrot: Alprent hf. Ármúla 38.
Prentun: Blaðaprent, Síðumúla 12.
Áskriftarsíminn
er 81866
Jón Baldvin Hannibalsson, stefnumótun stjórnmálaflokka, frá flokksstarfi til framkvœmdar:
Aukin sérfræðiaðstoð við þingflokkana
og aukiö eftirlitshlutverk þeirra gagnvart framkvœmdarvaldinu
Ráðstefna uin stefnumörkun utn opinbera starfsemi, samskipti stjórn-
málamanna og embættismanna fór fram síöast lióinn fimmtudag á vegum
samstarfsnefndar um hagræöingu í opinberum rekstri. Þar voru flutt fjöl-
mörg erindi um hin ýmsu svið er aö þessum málum lúta. Jón Baldvin
Hannibalsson alþingismaður fjallaði þar um stefnumörkun stjórnmála-
flokka, trá flokksstarfi (il framkvæmdar. Hér fer á eftir erindi Jóns, örlitiö
stytt.
Sem dæmi um þessi vinnubrögð
má nefna frv. til laga um jafnvægis-
stefnu í efnahagsmálum, sem þing-
flokkur Alþýðuflokksins lagði
fram um áramótin 1978/79. Frum-
varpið var sanrið af tveimur þing-
mönnum með aðstoð starfshóps ut-
an þingflokks, auk þess sem leitað
var í smiðju sérfræðinga innan em-
bættismannakerfisins. Þetta frum-
varp, ásamt greinargerðum þess, er
ítarlegasta framsetning á stefnu Al
þýðuflokksins í efnahagsmálunt á
undanförnum árum. Það hlaut á
sínum tíma samþykki flokksstjórn-
ar, sem skilyrði fyrir stjórnarþátt-
töku Alþýðullokksins.
Einnig má nefna dærrii um
stefnuyfirlýsingar Alþýðuflokksins
í stjórnarmyndunarviðræðum eftir
Aðventukosningarnar 1979 og í
stjórnarmyndunarviðræðum vorið
1983. í báðum tilvikum voru drög
að málefnasamningum samin al'
einstökum þingmönnum, með að-
stoð sérfróðra einstaklinga, og síð-
an rædd og samþykkt i þingflokki.
Þessi plögg geyma ítarlega lýsingu á
stefnu l'lokksins í þjóðmálum al-
mennt og marka afstöðu hans til
helstu ágreiningsmála. Þau eru
mun ítarlegri en ályktanir og
stefnuyfirlýsingar flokksþinga í
samsvarandi málaflokkum.
Ekki skal fullyrt, hvort vinnu-
brögðum er á annan veg háttað i
öörum flokkum. Almennt virðist
þó ljóst, að hlutverk einstakra þing-
manna og þingflokka við mörkun
stefnu, er mikið. Þá er spurningin:
Er nægilega vel að þingflokkunum
búið, ekki síst þingflokkum stjórn-
arandstöðunnar, til þess að þeir geti
gegnt þessu hlutverki svo að vel sé?
Á fjárlögum er þingflokkunum út-
hlutað styrk til sérfræðiaðstoðar.
Að því er minn flokk varðar hefur
hann allur runnið til að greiða
hallarekstur al' útgáfustarfsemi
flokksins. Þingflokkurinn sem slík-
ur og einstakir þingmenn, njóta því
engrar sérfræðiaðstoðar í sínu
starfi. Því hefur verið haldið fram
nýlega (þingbréf Morgunblaðsins),
að sífellt sé minna um það, að ein-
stakir þingmenn eða þingflokkar
leggi fram frumvörp til laga á Al-
þingi. í staðinn fjölgi þingsályktun-
artillögum, fyrirspurnum og um-
ræðum utan dagskrár. Að visu
reyndist hlutur Alþýðuflokksins að
þvi er varðar flutning lagafrum-
varpa góður, í samanburði við aðra
llokka). Engu að síður er ástæða til
að spyrja: Ber ekki að viðurkenna
nauðsyn aukinnar sérfríeðiaðstoð-
ar við þingmenn og þingflokka, til
Síðari hluti
þess að auðvelda þeim að gegna
löggjafarhlutverki sínu?
Aukið starfssvið þing-
nefnda
Á undanförnum árurn hafa verið
fluttar tillögur á Alþingi unt breytt
og aukið starfssvið þingnefnda.
Þessar tillögur hal'a verið fluttar af
þingmönnum Alþýðuflokks og
Bandalags jafnaðarmanna. Fram-
kvæmd slíkra tillagna varðar sam-
skipti þings og embættismanna.
Hugmyndin á bak við er sú, að
treysta eftirlit þingsins með fram-
kvæmd laga. T.d. er nefnt, að það
færist ntjög í vöxt, að reglugerðir,
með nánari ákvæðum um fram-
kvæmd laga, séu settar al' embætt-
ismönnum eða ráðuneytum, og
aldrei lagðar fyrir þing. Þessar til-
lögur gera ráð fyrir að fastanefndir
þingsins geti tekið til rannsóknar
framkvæmd laga eða vandanrál
sem upp koma í opinberri stjórn-
sýslu, kallað fyrir sig einbættis-
menn og haldið fundi i heyranda
hljóði. Ennfremur að þingið geti
skipað sérstakar rannsóknanefndir
i sama skyni, en með víðtækara
valdsviði, t.d. með því að krefja
einkaaðila um að gefa upplýsingar,
ef ástæða þykir til. Fyrirmyndin er
sótt til bandarískra þingnefnda.
Tilgangurinn er sá að efla sjálf-
stæði þingsins gagnvart fram-
kvæmdavaldinu, ekki síst stjórnar-
andstöðu og óbreyttra þingmanna.
Ein afleiðing gildandi kosninga
tilhögunar á íslandi er sú, að ríkis-
stjórnir eru undantekningarlaust
samsteypustjórnir eða minnihluta-
stjórnir (starfsstjórnir). Þegar þar
við bætist, að einstakir ráðherrar
(,,fagráðherrar“) teljast sjálfstætt
stjórnvald, er mjög undir hælinn
lagt, hvað af stefnumálum stjórn-
inálaflokka, jafnvel þótt aðild eigi
að rikisstjórn, kemst í framkvæmd.
í fyrsta lagi fer það eftir því, hvernig
kaupin gerast á eyrinni, hvað af
stefnumálum viðkomandi flokks
kemst til skila í stjórnarsáttmála.
T.d. hefur yfirlýst stefna Alþýðu-
flokksins í landbúnaðarmálum
reynst vera öðrurn flokkum þyrnir í
holdi í stjórnarmyndunarviðræð-
um. Þá er það einnig undir hælinn
lagt, hvernig ráðuneytum er skipt
milli flokka. Dæmi eru þess að
flokkar semji beinlínis um neitun-
ar- eða stöðvunarvald í einstökum
málum. Heimaríkir fagráðherrar
geta á stundum staðið í vegi fyrir
því, að samræmd heildarstefna nái
fram að ganga. Trúlega gætu stuðn-
ingsmenn núv. ríkisstjórnar, sem
skv. málefnasamningi hefur sett sér
að draga úr ríkisútgjöldum, gefið
okkur fróðlegar upplýsingar unt,
hvernig það gengur. Vera má að
þetta tvennt: Samsteypustjórnir 2ja
eða fleiri flokka og sjálfstæði fag-
ráðherra, valdi margháttuðum erfl-
iileikum íframkvæmd samræmdr-
ar heildarstefnu. Frægt er það for-
dæmi Roosevelts Bandaríkjafor-
seta, þegar hann lét lagafrumvörp-
um rigna yfir þingið fyrstu 100 dag-
ana. Gæti íslenskur forsætisráð-
herra farið eins að? Þegar fjármála-
ráðuneyti undirbýr lagafrumvörp
um sölu ríkisfyrirtækja, í samræmi
við málefnasamning ríkisstjórnar,
afþakka einstakir fagráðherrar
hjálpina. Forsætisráðherra virðist
ekki hafa vald til að knýja fram
þessa stefnuframkvæmd í blóra við
einstaka fagráðherra (að baki þeim
eru sagðir vera ráðuneytisstjórar og
embættismenn, sem ekki vilja
missa spón úr aski sínum).
Niðurstöður
Að lokum helstu niðurstöður
þessara hugleiðinga:
1. Hlutverk stjórnmálaflokka við
mörkun stefnu á Alþingi og í rik-
isstjórnum er það veigamikið, að
ástæða sýnist til að skilgreina
hlutverk þeirra, réttindi og skyld-
ur, í stjórnskipunarlögum. Sama
máli ætti að gegna um áhrifa-
mikil almannasamtök og hags-
munahópa, sem ríkisst jórnir
hafa meira eða ntinna skipulagt
og formlegt samráð við.
2. Kröfur eru gerðar til stjórnmála-
flokka um að móta raunhæfa og
framkvæmanlega stefnu á mjög
víðu málasviði. Mörg þessara
mála eru þess eðlis að um þau
verður ekki fjallað af viti án tals-
verðrar sérþekkingar og tækni-
kunnáttu. Geta stjórnmála-
flokkanna til að fullnægja þeim
kröfum, sem til þeirra eru gerðar,
virðist vera minni en ýmissa sani-
Framhald á bls. 2
Góðmennskan gildir ekki,
geföu duglega á kjaft.
Siíkt gefur það ég þekki
þann allra besta kraft.
MOLAR
í íslendingi, blaði sjálfstæðis-
manna l'yrir Norðan, má lesa eft-
irfarandi í grein eftir Norðan-
garra, sem fróðir menn telja að sé
enginn annar en Halldór Blöndal,
alþingismaður. Þar fjallar garr-
inn urn Albert og litlamannsyfir-
lýsingu vinarins.
Albert, litli maöurinn og
neftóbakið
Að sumu leyti minnti þessi vin-
áttuyfirlýsing litla manninn á
svipaðar yfirlýsingar sem hann
hafði heyrt að Sovétmenn hefðu
gefið Ungverjum og Tékkum.
Vináttusamband ráðherrans kom
Iitla manninum á óvart. Hann
vissi að það var þessum ráðherra
að þakka að liann gat aftur keypt
piparmyntuneftóbakið í sjopp-
unni, og hann vissi líka að svo vel
vildi til að ráðherrann varsjálfur
umboðsmaður fyrir þetta mjög
svo ágæta neftóbak. Og af því að
litli maðurinn var skýr í kollinum,
sá hann að þetta vinarhót ráð-
herrans var Iikast því að menn létu
vel að sjálfum sér, og það fannst
litla manninum lítið sniðugt.
Litli maðurinn vorkenndi ráð-
herranum. Vorkenndi honum
vegna þess að ráðherrann stóð á
gati, og var svo vitlaus að viður-
kenna það. Litli maðurinn vissi
nefnilega að allir fyrirrennarar
ráðherrans í áraraðir höfðu staðið
á jafnvel enn meira gati, en enginn
þeirra hafði verið svo skyni
skroppinn að viðurkenna það.
Litli ntaðurinn var sanngjarn.
Hann mat hvern mann aö verð-
leikum. Þess vegna hafði hann
nokkrar mætur á einmitt þessum
ráðherra. Ástæðan fyrir því var
eigingjörn. Eigingirnin fólst í
ástríðu litla mannsins, því að
safna skrautlegum yfirlýsingum.
Litli maðurinn vissi að meðan
stóllinn hélt ráðherranum hefði
hann nóg að gera í safninu sinu.
Það kunni litli maðurinn að meta.
Litla manninum varð ekki svefns
vegna yfirlýsingar ráðherrans.
Litli maðurinn gerði sér nefnilega
ljóst, af fyrri kynnum, að menn
fjölyrða ekki um vináttu sína og
annarra. Menn sönnuðu hana ein-
faldlega í verki. Eftir því bíður nú
litli maðurinn.
•
Gott gengi sparisjóðs.
Það væri óskandi að allar at-
vinnugreinar gengu jafn vel og
bankastarfsemin. Algengast er að
velta banka og sparisjóða tvöfald-
ast á milli ára. Aöalfundur Spari-
sjóðsins í Keflavík var haldinn ný-
lega og útkoman 1983 var blóm-
leg: 120% aukning útlána, 122%
aukning innlána, heildartekjur
jukust um 131% og urðu 229
milljónir. Eða „allt umfangSpari-
sjóðsins jókst mjög verulega á sl.
ári og fjárhagsstærðir allar mjög
verulega umfram það sem leiða
kynni af verðbólgustigiþ eins og
segir í Víkurfréttum um glæsilegt
gengi Sparisjóðsins þar sem þeir
Páll Jónsson og Tómas Tómasson
stýra kapítalinu . . .