Tíminn - 25.06.1992, Blaðsíða 5
Fimmtudagur 25. júní 1992
Tíminn 5
Guðmundur Jónas Kristjánsson:
Nýj ar rökvillur um
Úrslit þjóðaratkvæðagreiðslunnar í Danmörku um Maastricht-
samkomulagið, niðurstaða skoðanakannana hér heima um mikla
óvissu fyrir meirihlutastuðningi þjóðarinnar við EES-samning-
inn, forherðing ráðamanna í Brussel til ríkjabandalags EB-
þjóða, þrátt fyrir stóraukna andstöðu fólks í EB-löndum gegn
slíkum samrunaáformum: allt hlýtur þetta að kalla á víðtækt
endurmat á Evrópumálaumræðunni, ekki hvað síst hér á landi.
Umræðan um Evrópska efnahagssvæðið (EES) á því eftir að
harðna mjög á næstu vikum og mánuðum, því þýðingarmikii
grundvallaratríði um EES Iiggja nú ljósarí fyrir en áður.
Áfellisdómur
Niðurstaða dönsku þjóðarat-
kvæðagreiðslunnar um Maast-
richt-samkomulagið er fyrir
margra hluta sakir athyglisverð.
Þarna gerði lítil EB-þjóð uppreisn
gegn framtíðaráformum skriffinn-
anna í Brussel um „Evrópuríkið",
þrátt fyrir stuðning nær allra
danskra stjórnmálamanna og fjöl-
miðla við Maastricht. í raun er hér
um stórviðburð að ræða, sem á
eftir að hafa mikil áhrif varðandi
þróunina í Evrópu. Auk þess eru
úrslitin mikill áfellisdómur yfir
þeim stjórnmálamönnum, sem
taka sér bólfestu í fílabeinstumum
og láta sig skoðanir umbjóðenda
sinna engu varða. Þetta ætti að
vera íslenskum ráðamönnum
mikið umhugsunarefni nú, þegar
svipaðir hlutir virðast vera að ger-
ast hér. Allt virðist nefnilega
benda til, að hérlendir ráðamenn
ætli að hafna sjálfsagðri þjóðarat-
kvæðagreiðslu um EES og keyra
þetta stórpólitíska mál í gegnum
Alþingi í trássi við meirihlutavilja
þjóðarinnar. Þá má forysta Fram-
sóknarflokksins hafa aðgát á, því
skv. nýlegri skoðanakönnun er
mikill meirihluti kjósenda Fram-
sóknarflokksins algjörlega and-
vígur EES-samningnum.
Þrjár nýjar rökvillur
um EES
Gremja EB-sinna á íslandi
leyndi sér ekki, þegar skoðana-
könnun DV sýndi neikvæða af-
stöðu íslendinga gagnvart EES. í
gremju sinni vændi t.d. utanríkis-
ráðherra almenning um þekking-
arleysi á EES, og sagði að upp-
fræðsla væri óþörf. Þvílík fjar-
stæða! Þvert á móti eykst and-
stæðan eftir því sem þjóðin gerir
sér grein fyrir innihaldi EES. Já,
hún eykst þrátt fyrir nýjar rökvill-
ur Jóns Baldvins utanríkisráð-
herra og annarra EB-sinna um
eðli og kjama samningsins.
Nýjasta rökvilla utanríkisráð-
herra eftir að úrslitin í Danmörku
lágu fyrir er sú, að lífslíkur EES og
þýðing muni eflast, þar sem aðild-
arumsóknir þeirra EFTA-ríkja,
sem sótt hafa um aðild að EB,
munu dragast á langinn. Á sama
tíma bárust hins vegar fréttir frá
leiðtogafundi tveggja stærstu EB-
ríkjanna, þess efnis að Bretar og
Þjóðverjar vildu fyrir alla muni
flýta en ekki seinka viðræðum um
aðild EFTA-ríkja að EB. Óvissan
um framtíð EES hefur því aldrei
verið meiri, þrátt fyrir úrslitin í
Danmörku. Þá munu úrslitin á ír-
landi enn magna forherðingu
„samrunasinnanna“ í Brussel.
Önnur ný rökvilla utanríkisráð-
herra er sú, að engum komi EES
að eins miklu gagni og lands-
byggðinni, og því sé mikil EES-
andstaða Iandsbyggðar óskiljan-
leg. Jú, lækkun tolla á fiski er
vissulega ein aðal röksemdafærsl-
an fyrir EES. Hins vegar nýtur ís-
lenskur sjávarútvegur nú þegar
mikilla tollfríðinda hjá EB. Og
Guðmundur H. Garðarsson, fyrrv.
þingmaður, segir í grein í Mbl. 12.
júní s.I.: „... miðað við verð í er-
lendri mynt reiknað hafa verð-
hækkanir síðustu ára verið marg-
falt meiri en fyrirhugaðar lækkan-
ir á tollum skv. EES-samningn-
um. Þess vegna er það
misskilningur að halda að EES-
samningurinn ráði úrslitum fyrir
íslenskan sjávarútveg."
Þá mega menn heldur ekki
gleyma útflutningsverðmæti allra
þeirra 3000 tonna karfaígilda, sem
Jón Baldvin ætlar að eftirláta EB
að veiða í íslenskri landhelgi, til
viðbótar þeim afla sem EB-þjóðin
Belgar fær að veiða hér við land. í
staðinn eigum við að vísu að fá
einhverja „pappírsloðnu" við
Grænland, sem Jakob Jakobsson
fiskifræðingur kallar svo, því allt
er á huldu um þá loðnu. Þarna er
því um hundruð milljóna að ræða
í töpuðum útflutningstekjum,
sem Jón Baldvin getur strax dreg-
ið frá tollalækkuninni á fiski til
handa landsbyggðinni, auk fyrir-
sjáanlegs mikils kostnaðar sem
þjóðin þarf að borga af öllu EES-
stofnanafarganinu, ef eingöngu er
horft á peningahlið málsins. En ef
Jóni Baldvin er svona allt í einu
orðið annt um afkomu skuldsettra
sjávarútvegsfyrirtækja á lands-
byggðinni, hví í ósköpunum hefur
hann þá ekki fyrir Iöngu gripið til
mun skilvirkari og skjótari Iausn-
ar en þeirrar, sem felst í EES?
Hvers vegna hefur hann ekki t.d.
lækkað vextina meira en orðið er?
Með rúmu 1% lækkun raunvaxta
gæti Jón Baldvin og ríkisstjórnin
nefnilega lækkað rekstrarkostnað
sjávarútvegsfyrirtækja á einum
degi um mun hærri fjárhæð en þá,
sem talað er um í sambandi við
EES. Og það sem meira er, sú
vaxtalækkun myndi öll skila sér
strax betur til hinna skuldsettu
fyrirtækja heldur en EES-tollarnir
myndu gera. Hins vegar eru allar
líkur á að EES- samningurinn tor-
veldi mjög alla vaxtalækkun í
framtíðinni, sökum mikillar
hættu á peningaútstreymi úr
landinu þegar hið óhefta fjár-
magnsflæði á EES-svæðinu er að
fullu komið í framkvæmd. Ávinn-
ingurinn af EES er því ekki sjáan-
legur fyrir hin skuldsettu íslensku
fyrirtæki. Þess vegna er það mis-
skilningur að halda að EES-
samningurinn ráði úrslitum fyrir
íslenskan sjávarútveg, eins og
Guðmundur H. Garðarsson segir.
Það mun hins vegar stórskerðing
þorskafla gera, sem ríkisstjórnin
er nú að undirbúa, því hún mun
valda stórkostlegu byggðarhruni
um land allt. Menn ættu því frekar
að reyna að fínna skynsamlega
Iausn á þeim stóru málum, í stað
þess að fara að eyða dýrmætum
tíma í „samning", sem innan
skamms mun daga uppi, en auð-
veldar EB-sinnum hins vegar
mjög leikinn með að soga ísland
inn í Evrópubandalagið.
Þriðja nýjasta rökvillan um
ágæti EES er sú, að með aðildinni
að EES forðumst við að einangrast
norrænt samstarf. Þessi rökvilla er
út í hött, eins og allt einangrunar-
kjaftæði „Evrókrata". Steingrímur
Hermannsson hefur réttilega bent
á að ekki hafi Danir útilokað sig
frá norrænu samstarfi, þótt þeir
hafi gengið einir Norðurlanda-
þjóða í EB. Hvers vegna ætti það
sama ekki að gilda á hinn veginn?
Norrænt samstarf er íslendingum
mikilvægt, en menn mega heldur
ekki ofmikla það fyrir sér þegar
heildarstaða íslands er skoðuð.
Þjóðin fái að ráða
Með hliðsjón af því hvernig mál-
um er nú komið varðandi hið Evr-
ópska efnahagssvæði, er útilokað
annað en að þjóðaratkvæða-
greiðsla fari fram um málið. Ekki
síst ef minnstur vafi leikur á um
meirihlutavilja þjóðarinnar, eins
og skoðanakannanir benda sterk-
lega til. Hér er um stórmál að
ræða fyrir Iand og þjóð, sem 63
menn við Austurvöll geta alls ekki
einir tekið ákvörðun um. Veiga-
mesta atriði EES-samningsins er
nefnilega það, að með honum er
hinn heilagi íslenski ríkisborgara-
réttur að fá allt aðra meridngu,
sbr. 4. gr. samningsins, þ.e. verið
er að afnema ríkisborgararéttinn
á öllu „fjórfrelsissviðinu". EES er
þess vegna tvímælalaust brot á ís-
lenskri stjómarskrá, sbr. niður-
stöðu þekktra lögfræðinga á al-
mennum borgarafundi um EES
og stjómarskrána þann 20. júní
s.l.
Þjóðin á því að fá tækifæri til að
segja álit sitt á því mikla framsali
þjóðréttinda, sem Jón Baldvin og
félagar vinna nú að í samráði við
„Evrókratismanrí' í Brussel.
Höfundur er bókhaldari.
r r
LISTAHATIÐARPISTILL
T ónleikar Gunnars Kvaran og
Gísla Magnússonar
Ég minnist þess, að fyrir átján ár-
um, eða svo, á Listahátíð, þegar
heimströU tónlistarinnar höfðu
tekist á í marga daga svo hiikti í
stoðum háreistra sala bæjarins,
að haldnir voru tónleikar á Kjar-
valsstöðum með flðlu og píanói.
Þeir voru víst klukkan 10 á Iaug-
ardagsmorgni, og flðlarinn spilaði
Webern fyrir fáum áheyrendum.
En einhvem veginn virkaði þessi
innhverfa og „mínímalíska" tón-
list sálarhreinsandi eftir aUt tóna-
og tilflnningaflóðið, sem á undan
hafði gengið, og varð mér minnis-
stæðara en margt annað.
En því detta mér þessir löngu
liðnu tónleikar í hug, að eitthvað
ofurlítið í áttina skeði í íslensku
óperunni 11. júní þegar Gunnar
Kvaran og Gísli Magnússon héldu
sinn konsert. Því það var reisn og
virðuleikablær yfir honum: fyrsta
flokks tónlistarmenn að flytja há-
leita tónlist. Og þar á meðal var —
sem ekki gerir „atriði“ íslenskra
listamanna á Listahátíðinni
minnst athyglisverð — frumflutn-
ingur á nýju íslensku verki. Því
hvað er frekar til marks um grósku
í listalífinu en nýsköpun? Nýja
Tónlist
verkið er eftir Jón Nordal og heitir
Myndir á þili, fjórir þættir fyrir
knéfiðlu og píanó sem heita Brost-
in augu vatnanna, Þegar íshjartað
slær, Skrifað í vindinn, og Allt með
sykri og rjóma. Ekki get ég nú sagt
að þessi nöfrí, þótt sniðug séu, yllu
neinum sérstökum hughrifum í
sambandi við tónlistina, eða öfugt,
en hins vegar þóttu mér verkin
mjög vel lukkuð hjá Jóni.
Fyrir utan þetta nýja verk Jóns
Nordal fluttu þeir félagar þrjár
sónötur, nr. 1 í G-dúr eftir Bach, í
C-dúr op. 102 eftir Beethoven og í
C-dúr op. 119 eftir Prokofiev. Bita-
stæð verkefni, eins og hver maður
getur séð, og spanna tónlistarsögu
knéfiðlunnar nánast frá alfa til
ómega. Því knéfiðlan var einmitt
að leysa gömbuna af hólmi um
þær mundir er Bach samdi sónö-
turnar þrjár, sem þessi er ein
þeirra, og samdi þær raunar fyrir
gömbu og sembal.
Samstarf Gísla Magnússonar og
Gunnars Kvaran nær aftur til árs-
ins 1973, en árið eftir fóru þeir í
tónleikaferðalag um Norðurlönd.
Síðan hafa þeir haldið fjölda tón-
Gunnar Kvaran
leika og komið fram í útvarpi og
sjónvarpi. Árið 1990 gáfu þeir út
hljómplötu með klassískum smá-
verkum fyrir selló og píanó —
þetta úr skránni. En svo góðir
listamenn eru þeir félagar, að þeir
mættu vel gefa út geisladisk með
Gísli Magnússon
nýjum og klassískum meiri háttar
verkum.
Tónleikunum lauk svo með
tveimur eða þremur aukalögum af
ögn léttara tagi, eins og vel var við-
eigandi.
Sig.St.