SunnudagsMogginn - 15.11.2009, Blaðsíða 52

SunnudagsMogginn - 15.11.2009, Blaðsíða 52
52 15. nóvember 2009 Í kjölfar kreppunnar hefur rignt yfir okkur kreppubókum, bæði bókum sem menn skrifa hver uppúr sinni skotgröf til að bera blak af sam- starfsmönnum, ættmennum, pólitískum samherjum eða sjálfum sér og líka í nýj- um skáldskap, bundnum og óbundnum. Hin frábæra Gæska Eiríks Arnar Norð- dahl er þannig hrunsbók með óvæntum snúningi, og eins Vormenn Íslands, fín bók eftir Mikael Torfason. Það er líka kreppa, ruglingsleg reynd- ar, í Síberíu Fritz Más Jörgenssonar og í smásagnasafni Þórarins Eldjárns, Alltaf sama sagan, fjallar sagan Draugaborg um þenslu og kreppu í kjölfar hennar, og Flökkusaga, besta saga bókarinnar, á sér líka kreppurætur. Söguþráður í bók Sölva Björns Sigurðs- sonar, Síðustu dagar móður minnar, ræðst nokkuð af kreppunni, og eins kemur búsáhaldabyltingin aðeins við sögu í Blómunum frá Maó eftir Hlín Agn- arsdóttur, þó þar sé verið að gera gys að íslenskum harðlífiskommúnisma áttunda áratugarins. Bankster eftir Guðmund Óskarsson er aftur á móti hreinræktuð kreppubók og hreinastra afbragð sem slík. Besta kreppubókin. Skemmtileg skáldsaga Rögnu Sigurð- ardóttur, Hið fullkomna landslag, sem er skrifuð eins og landslagsmálverk, sækir efnivið sinn í þrá nýríkra eftir menningu (hvað kostar svoleiðis …) og kannski má telja söguna hans Óttars M. Norðfjörð, Draugaborg, dæmisögu um græðgisvæð- inuna þar sem ógnarsveppur leggur smám saman undir sig líf okkar með góðu samþykki yfirvalda. Fín bók. Kreppan kemur líka við sögu í ung- lingabókum; átökin á Austurvelli eru einskonar sviðsmynd í einu atriði í róm- antískum Hjartslætti Ragnheiðar Gests- dóttur, áhrif kreppunnar reyndar líka hluti af söguþræðinum og óeirðirnar við Alþingishúsið hjálpa til við feluleik. Í spennusögunni Núll núll 9 eftir Þor- grím Þráinsson kemur kreppan líka við sögu sem krydd með nokkrum ástands- ræðum og Bóksafn Ömmu Huldar eftir Þórarin Leifsson er eiginlega dæmisaga um þensluna og þau gildi sem menn gleymdu eða seldu á uppgangsárunum. Vert er og að geta Færeyska dansins hans Huldars Breiðfjörð, sem skrifuð er uppúr kreppunni; Huldar heldur til Fær- eyja í kjölfar þess að Færeyingar bæði lána og gefa fé hingað. Einn ljóðabálkur Sigurðar Pálssonar í Ljóðorkuþörfinni er líka kreppu- kenndur, kannski um of – mér finnst Haukur Már Helgason gera betur í einu kreppuljóði í Rigningin gerir ykkur frjáls, og Sindri Freysson er fjörugur í Ljóðveldinu Íslandi. Svo má ekki gleyma seinni hluta Eineygða kattarins Kisa eft- ir Hugleik Dagsson þar sem kreppan birtist í gallsúrum vísindahryllingi. Bækur um kreppu Orðanna hljóðan Árni Matthíasson arnim@mbl.is Einsog að missa guð og hafa aldrei átt hann einsog að standa ferðbúin á hafnarbakka og horfa á skipin sigla hjá einsog að missa eitthvað sem enginn átti Þriðja nóvemberljóð er eitt margra sem ég staldra við í nýju Ljóðasafni Ingibjargar Haraldsdóttur. Ingibjörg er meðal virtustu ljóðskálda okkar – og framúrskarandi þýð- andi að auki. Hún hlaut Íslensku bókmennta- verðlaunin árið 2002. Hér eru allar fimm ljóðabækur Ingibjargar komnar saman í fallega og tilgerðarlausa bók, auk vandaðs úr- vals úr ljóðaþýðingum hennar. Í þessu ljóði, sem birtist í Höfuð konunnar sem kom út árið 1995, er ekki bara vísað til mánaðarins sem við erum nú stödd í, heldur birtast þar þættir sem sjá má í mörgum ljóða Ingibjargar; sökn- uður, nostalgía, minningar og endurtekn- ingin sem iðulega einkennir formgerðina. Í inngangi um skáldið og ljóðin fjallar Dagný Kristjánsdóttir um þessi einkenni ljóðanna. Hún segir að strax í fyrstu bókinni, Þangað vil ég fljúga (1974), verði sérkennileg hrynjandi aðalsmerki Ingibjargar; algengasta stílbragðið sé endurtekningar „og ljóðin bíta gjarnan í skottið á sér, mynda hringi sem undistrika endurtekningu allra hluta“. Dagný segir byggingu bóka Ingibjargar þaulhugsaða, þar sé einnig sögð saga. Skáldið bjó í Rúss- landi og á Kúbu í á annan áratug og í annarri bókinni, Orðspori daganna (1983), er í per- sónulegum ljóðum fjallað um Kúbu en líka heimkomu, vonbrigði og nýtt heimili. Dagný bendir á að nokkur ljóðanna séu undir áhrif- um frá kvennahreyfingunni, þau eru bein- skeytt, pólitísk og femínísk eins og marg- tilvitnað ljóð, „Kona“: „Þegar allt hefur verið sagt / þegar vandamál heimsins eru / vegin metin og útkljáð / þegar augu hafa mæst / og hendur verið þrýstar / í alvöru augnabliksins / – kemur alltaf einhver kona / að taka af borðinu / sópa gólfið og opna gluggana / til að hleypa vindlareyknum út. // Það bregst ekki.“ Með tímanum verða ljóð Ingibjargar enn fágaðri og í Nú eru aðrir tímar (1989) eru „ljóðin full af tilfinningum og nostalgíu“. Þetta er afar heilsteypt ljóðabók, þar sem tök skáldsins á ljóðmálinu styrkjast enn. Dagný fjallar um þessa nostalgíu sem birtist í mörg- um ljóðanna, segir hana snúast um „ófull- nægjandi nútíð“ og nostalgían gerir okkur „útlæg úr samtímanum um leið og hún færir skáldaða fortíðina nær okkur“. Hún tekur sem dæmi hið fallega titilljóð bókarinnar: Áður var nóttin svo nálæg hlý og myrkrið svo mjúkt og máninn sem skein á nakið hörund og hafið spegill og þú í nóttinni nálægur hlýr einsog myrkrið mjúka en nú eru aðrir tímar. Í Ljóðasafni Ingibjargar eru nokkur ný ljóð. Eitt er til Stefáns Harðar Grímssonar, þar er „söngur / á heiðum / morgni“. Annað er órímað til Jónasar og í einu til eru „tónar sem vindurinn sleit / og slengdi út í buskann“. Þetta er bók sem auðvelt er að njóta. Söngur á heiðum morgni Í nýju Ljóðasafni Ingibjargar Haraldsdóttur eru allar fimm ljóðabækur hennar, nokkur ný ljóð og að auki úrval ljóðaþýðinga. Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is Ljóð Ingibjargar Haraldsdóttur „bíta gjarnan í skottið á sér, mynda hringi sem undistrika endurtekningu allra hluta,“ skrifar Dagný Kristjánsdóttir í inngangi að ljóðasafninu. Lesbók F arsakennd ólíkindalæti kitla hláturtaugarnar í stórskemmti- legri skáldsögu Eiríks Arnar Norðdahl um ástandið á Íslandi sem enginn sér fyrir endann á, hvorki í raunveruleikanum né skáldskapnum. Höfundur Gæsku er feikna stílisti sem þrátt fyrir látlausan flaum orða hefur hárbeittan, írónískan tón og gott vald á framvindunni og persónum sínum. Eiríkur skrifar bók sína á tímabilinu frá júlí 2007 til júlí 2009 og er það með ólík- indum að hann hafi hafið skriftirnar rúmu ári fyrir hrunið mikla. Sagan grein- ir nefnilega ástandið svo vel, aðdragand- ann og áfallið, ráðaleysi ráðamanna og skort á framtíðarsýn. Allt er það gert með gróteskum gleraugum þar sem gengið er eins langt og hugsast getur í farsa- kenndum og ljóðrænum lýsingum. Ein- hvern tíma urðu fleyg þau orð að ,,gefa söguþræðinum á kjaftinn“ þegar átt var við hvernig farið var fram og aftur í tíma og allri rökréttri framvindu hafnað í skáldsögum. Í bók Eiríks fá eiginlega allir ,,á kjaftinn“. Bókmenntirnar og allir Ís- lendingar en þó sérstaklega þingmenn og ríkisstjórn og aðrir sem með valdið fara. Það er klisja að segja að ekkert sé höfundi heilagt. Hann tætir allt og alla í sig og sérstaklega hið háa Alþingi; glað- hlakkalegur og fyndinn. Í stuttu máli fjallar bókin um tvær manneskjur sem umturnast og um leið þeirra til lækningar í gegnum gæsku og umburðarlyndi, um nokkrar manneskjur sem standa þeim næst og um það hvað gerist á Íslandi þegar Esjan logar dögum og vikum saman, sandstormur geisar, konur kasta sér niður af skýjakljúfum, öllum búðum og sólbaðsstofum er lokað og níutíu og þrjár milljónir flóttamanna frá öllum heimshornum flæða inn í land- ið. Allar þessar fjarstæður er erfitt að ímynda sér en til þess að við finnum bet- ur að hér er skrifað um okkar veruleika hér og nú nefnir Eiríkur Örn hlutina rétt- um nöfnum og greinir auk þess stjórn- málin ofan í kjölinn í gegnum málpípur sínar. Hann nefnir Austurvöll og Alþingi, Hótel Borg og Jón Sigurðsson, Davíð Oddsson og Andra Snæ, svo eitthvað sé nefnt. Auk þess birtir hann skrá yfir not- aða texta sem eru allt frá Hávamálum til Lukku Láka og frá Biblíunni til sjón- varpsfrétta um þingsetningar. Trúlegt er að með Gæsku greini höf- undur ástandið best af þeim sem hafa skrifað bækur um það sem er að gerast hjá okkar ringluðu þjóð; að minnsta kosti er hann fyndinn og beittur í gegn. Vert er að geta útlits bókarinnar en kápan er hugvitsamlega hönnuð af Jóni Ásgeiri. Ringlaðir lesendur eiga skemmtilegt skammdegi í vændum með þessa fallegu bók í hönd. Skáldsaga Gæska eftir Eirík Örn Norðdahl bbbb Mál og menning, Reykjavík 2009 Hrund Ólafsdóttir Eiríkur Örn Norðdahl Morgunblaðið/Ómar Esjan logar
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

SunnudagsMogginn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: SunnudagsMogginn
https://timarit.is/publication/785

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.