Fram - 02.11.1918, Blaðsíða 1

Btateteta
Sardínur
nýkomnar
Friöb. Níelsson.
%pippppyafzfszpfisfjfii
Siglufirði 2. nóvember 1918.
43. blað.
II. ár.
Málsnild.
Eg her ofí fundið til þess hve ó-
nýtir við Siglfirðingar erum með að
koma fyrir okkur orði í ræðuformi,
þegar svo ber undir.
Þegar hér hafa verið haldnar op-
inberar samkomur, hefir jafnan verið
fremur lítið um ræðuhöld, og þó
þær fáu ræður, sem hafa verið flutt ■
ar undir þeim kringumstæðum, hafi
verið fremur laglegar og allvel flutt-
ar, hefir þó verið hægt að -heyra,
að mönnunum hefirekki verið tamt
að flytja ræður opinberlega, hefir
vantað æfingu.
Alveg hið sama má segja á fund-
um, sem hér eru haldnir þar sem
almenn mál eru rædd. Þó menn ut-
an funda láti í Ijósi álit sitt á hin-
um ýmsu málum, og virðast meira
að segja hafa brennandi áhuga fyr-
ir þeini, þá er sem flestir séu múl-
bundir þegar á fund er komið. Til
almennra fundaskapa virðast marg-
ir ekki þekkja, og vilja því fundir
fara í ólestri jafnvel þó sá, sem fund-
arstjóri er í það og það skiftið hafi
bæði vit og vilja til að láta fundinn
fara skipulega fram.
F*að er viðurkent að vera fögur
list að vera málsnjall og engum
blandast víst hugur um að það get-
ur haft afarmikla þýðingu. Pað er
ekki lítið í það varið að geta sótt
mál sitt vel eða varið þegar því er að
skifta. Eg hefi margoft hlustað á,
að góður málstaður hefir verið hrak-
inn vegna þess, að formælenda hans
hefir vantað mælsku til að setja fram
hugmyndir sínar og ástæður í nógu
góðu og fullkomnu formi. Hugs-
unin getur verið skýr og rökrétt í heila
mannsins þó hann sé ekki fær um
að setja hana fram í orðum.
Mælska lærist með æfingunni, en
margir, og jafnvel flestir þurfa ntikla
æfingu. Best er að byrja ungur, og
því liefi eg skrifað þessar iínur, að
eg ætlast til, að hinn yngri lýður
Siglufjarðar setji sér, að komast ekki
feti heldur mörgum fetum framar í
þessari grein en fyrirrennarar hans.
Hin nýstofnuðu félög, Ungmenna-
félagið og Kaupmanna og verslun-
armannafélagið standa vel að vígi
nteð að æfa meðlimi sína í ræðu-
snild, en þó álít eg að heppilegast
væri að stofnað væri félag einung-
is í þeim tilgangi að æfa menn
í að halda ræður. F’annig lagað fé-
lag var stofnað á Akureyri um síð-
ustu aldamót, og stóð með mikl-
utn blóma í mörg ár, og bar góð-
an árangur nieðan það starfaði.
í þannig löguðu félagi má taka
alt til umræðu og meðferðar, en í
þeim félögum, sent eru stofnuð með
einhliða markmiði fyrir augum, verða
umræðuefni á fundum auðvitað að
vera sniðin eftir því. í hinu áður-
nefnda félagi á Akureyri var kosin
umræðunefnd til hvers fundar, er
sá um verkefni. A fundinum var
einungis hugsað um að ræða mál-
in frá sem flestumhliðum, en sjaldn-
ast neinar ákvarðanir teknar nema
þegar málefnin snertu félagsheildina
beinlínis. — Umræðuefnin voru svo
fjærskild sem verða mátti, alt frá
því að deila um hver hefði verið
meira skáld jónas Hallgrímsson eða
Bjarni Thorarensen, og til þess að
ræða hvort heppilegra væri fyrir
bændur að ausa tún sín á vori eða
hausti. Yfir höfuð að tala var kept
að því að haga verkefnum svo, að
sem flestir fyndu ástæðu til að taka
til máls, og að taka fyrir svo marg-
vísleg verkefni sem hægt væri.
Eins og nú standa sakir eru lík-
lega erfiðleikar á að koma á fót
svona löguðu félagi vegna dýrtíðar
á eldivið og svo vegna þess að
þægilegt húspláss vantar. Pó álít eg
að það sé ekki frágangssök, og vel
teldi eg farið ef einhverjir af yngri
mönnum vildu taka sig saman og
gangast fyrir að það yrði stofnað.
Auðvitað þyrfti ekkert aldurstakmark
að vera og eldri menn geta eins
verið með ef þeir á annað borð
vildu.
Eg get ekki trúað öðru en fleiri
en eg fmni hve mikið okkur vantar
í þessu efni, og finni um leið að
það er bæði þörf og skylda að fram-
íarir verði.
H. J.
Nýlega fór fram manntal á Vest-
urheimseyjum þeim, er Danir seldu
Bandaríkjunum og voru íbúarnir að
eins 26.051, en árið 1835 voru íbú-
arnir 43.178. Þeim hefir því fækkað
nær um helming á rúmum80árum.
Happið mikla.
Einn fagran dag í maímánuði í
fyrra var uppi fótur og fit hér í
Siglufirði, livert mannsbarn er vetl-
ingi gat valdið flýtti sér hér suður
að höfninni, því stórt happ hafði
hlotnast sveitinni, um 70 háhyrn-
ingar voru reknir á land og unnir.
Pað var ekki að undra þó gleðin
skini á hverju andliti, því þessir há-
hyrningar voru feikna mikils virði,
talið í tugum þúsunda manna á milli.
Þegar búið var að bana háhyrning-
unum, var stofnað til fundar og
kosnir níu menn — bestu menn
sveitarinnar, einn var reyndar úr
Rvík — til þess að ráðstafa þessari
blessaðri björg, með öðrum orðum
koma henni í peninga.
Við að biskupa háhyrningunum til
vann fjöldi manns af miklu kappi,
og undir ágætri stjórn. Lá þar eng-
inn á liði sínu. Pegar því var lokið
var gengið að þvíað úthluta gefins
15 pundum af megru og 10 pund-
um af spiki á hvert nef í sveitinni.
Það sem þá var eftir, sem ekki var
neitt smáræði, var selt. Komu menn
hingað úr nærliggjandi sveitum og
keyptu þar til alt var uppgengið.
Nokkrir háhyrningar voru sendir til
Reykjavíkur.
Snemma fór að brydda á því, að
menn voru ekki á einni skoðun um
hverjir væru hinir réttu eigendur að
þessum mikla feng. Var um það
deilt manna á milli, en aldrei fanst
hin rétta niðurstaða. Um það kom
öllum saman að miklir peningar
yrðu afgangs kostnaði og var ekki
trútt um að menn biðu með óþreyju
eftir að fá að vita hve miklir þeir
yrðu.
En því miður hefir almenningur
ekki fengið að vita það enn.
Nefnd sú hin mikla, sem kosin
var, hefir ekki ennþá, svo lýðum
sé ljóst, gert grein fyrir starfi sínu.
Flestir munu þó líta svo á að það
sé skylda hennar, því þó ágreining-
ur geti verið um hverjir eiga, eða
áttu, að hafa ágóðann af þessu mikla
happi, sem sveitinni hlotnaðist í
háhyrningunum, þá mun allur þorri
manna sammála um, að það var
ekki nefndin. Að sjálfsögðu hlýtur
nefndin að hafa góðar og gildar á-
stæður fyrir þessum drætti, annars
myndi hún ekki leyfa sér hann, en
óneitanlega er hálf einkennilegt að
hálft annað ár skuli þurfa að líða
svo að almenningur fær ekki að vita
um árangurinn af þessu mikla
sveitarhappi.
s. m.
Byggingarlag á sveita-
bæjum.
Pó mikið sé búið að ræða og
rita um byggingar á sveitabæjum
þá vantar enn mikið til að festa og
samrými sé komið í byggingarstíl-
inn. Hver byggir eftir sínu höfði og
af því leiðir tilbreytnin, sem er í
húsaskipun og byggingarlagi á bæj-
unum okkar. Menn hafa bygt torf-
bæi, timburhús, og steinhús, sitt
með hverri gerðinni og eg tel hæpið
að nokkur tvö hús á landinu séu
alveg eins.
Mönnum kemur saman um það,
að íbúðarhúsin þurfi að vera björt,
loftgóð og hlý, eins endingargóð
og kostur er á og þó sem ódýrust.
En jafnframt verða þau líka að vera
smekkleg, en til þess hefir venju-
lega verið tekið altof iítið tillit.
Séu torfbæir vel gerðir, og hafð-
ir á þeim timburgaflar eða timbur-
hlið svo nóg birta fáist, eru þeir
allgóðir, og bæja hlýastir. En oft
eru þeir illa gerðir og ósmekklegir,
timbrið í þeim fúnar fljótt, og verð-
ur viðhald þeirra þá dýrt.
Timburhúsin eiga allra húsa síst
við hér á landi. Þau eru köld, end-
ast oft illa, og dýr að reisa, í landi
þar sem ekki vex viður »utan björk
lítilsháttar.«
Steinsteypuhúsagerðin er hérenn
í bernsku. Steinsteypuhúsin, sem
búið er að byggja, hafa reynst mis-
jafnlega sem von er til. Sérstaklega
hafa þau bæði reynst köld, og enn
hefir ekki tekist að gera steinsteyp-
una vatnshelda á ódýran hátt, en
vonandi standa þau til bóta.
Við steinsteypuhúsin er sá kostur,
eins og torfhúsin, að hægt er að
nota mikið af innlendu efni, en sá
ókostur fylgir líka steinsteypuhús-