Fram - 18.09.1920, Blaðsíða 1

Ódýrt |
leirtau
fæst ennþá í
versl. Páls S. Dalmar.
&t&3t*jck±.4tjck.,j>cJckx
Nýkomnar
Svuntur
hvítar og mislitar í
versl. Sig. Sigurðssonar.
t3|53KC3|C^^3
IV. ár. Siglufirði 18. sept. 1920. 38. blað.
Voldugasti maður
Pýzkalands.
—oo—
Einn af þeim mönnum, sem mjög
mikið bar á rneðan ráðstefuan í Spa
stóð yfir, var HÚOÓ STINNES.
Hann átti tal við Millerand og lýsti
fyrir honum, hvernig hann hugsaði
sér að koma endurreisn Evrópu og
einkum Norður-Frakklands í fram-
kvæmd og var Miller. mjög hrifinn
af allri þeirri stórfenglegu ráðagerð,
en danskur blaðamaður, sem kynst
hefir honum, lýsir honum á þessa
leið:
Húgó Stinnes varpar Ijóma eins
og logandi blys alt í kringum sig,
frægð hans fer með himinskautum
og til hans mæna augu allra þeirra,
sem vænta þess, að auðlegð og
völd einstakra manna verði Pýzka-
landi til viðreisnar. Hann er tiibeð-
inn og dýrkaður í höllunum við
Tiergarten.á herragörðunum í Pom-
mern og af iðnaðarkongunum í Rúhr-
héraðinu sem og af miklum hluta
mentamanna á Pýzkalandi, en hann
er hataður af verkamönnum stór-
borganna og iðnaðarhéraðanna, því
að þeir álíta hann hinn hættuleg-
asta fjandmann jafnaðarmenskunnar.
Liebknecht dró rauða fánann að
hún yfir keisarahöllinni, Ledebour
ók fallbyssum að ríkisþingsbygging-
unni og Scheidemann réðist inn í
höll ríkiskanzlarans, en Húgó Stin-
nes kom stjórnarbyltingunni á kné
og víst er um það, að hann gekk
af hólmi sem auðugasti og voldug-
asti maður Pýzkalands eftir ósigur
þess og stjórnarbyltinguna. Hann
tók sér sæti á hinu fyrsta ríkisþingi
lýðveldisins sem foringi hins nýja
og öfluga þjóðfylgisflokks, er mynd-
ast hafði fyrir áhrif hans og auð-
legð og það er mælt, að hann eigi
drýgstan þáttinn í myndun hinnar
nýju stjórnar.
Húgó Stinnes er niaður um fimt-
ugt og ólíkur almetinum peninga-
burgeisum í sjón. Hann er togin-
leitur og fölleitur, svartskeggjaður
og snoðkliptur og minnir mann
fremur á prófessorinn en auðkýf-
inginn. Sumum finst hann líkjast
einhverjum fornfræðagrúskara og
öðrum að hann líti út eins og Qyð
ingaprangari, en það er vegna klæða-
burðarins, en hvað sem því líður,
þá ber hann það ekki utan á sér,
að hann hafi komist til auðs og
upphefðar. Hanrt var fyrir innan
tvítugt þegar hann var gerður fé-
lagi í »firma« afa síns, Matthíasar
Stinnes, sökum framúrskarandi hæfi-
leika sinna. Síðar stofnaði hann
>firma« sjálfur og vafð gengi þess
brátt svo rnikið sökum fyrirhyggju
hans og framtakssemi, að 1913 átti
það útibú í allflestum löndum Norð-
urálfunnar.
En vegur hans varð þó mestur
á styrjaldarárunum og í stjórnar-
byltingunni. Hann var vel efnum
búinn áður en ófriðurinn skall á,
en á ófriðarárunum hlóð hann hverri
miljóninni á aðra ofan. 1916 gekk
hann í féiag með Friðrik Krúpp og
öðru stóreignafélagi í Essen og var
markmið þrirra féiaga að hagnýta
sér á^tæðurnar í Belgíu, sem þá
var í hers höndum. Stinnes átti í
allmiklu stappi við stjórnina áður
honum tækist að útvega félögum
þessum forkaupsrétt að ýmsum
belgiskum fyrirtækjum, en að því
loknu keyptu þau jöfnum höndum
gasstöðvar, vatnsleiðslur, raforku-
stöðvar, skipasmíðastöðyar og náma.
Hinn stórkostlegi arður af þessu
öllu saman fór að mestu leyti for-
görðum við ósigur Pýzkalands, en
samt hafði Stinnes ógrynni fjár, svo
miljörðum skifti, upp úr kaupunum,
því að hann hafði keypt allar gas-
stöðvar, vatnsleiðslur og raforku-
stöðvar fyrir gjafverð, eða einar 28
miljónir marka, þótt þær í sjálfu
sér væru margfalt meira virði
Samkvæmt skattalöggjöf Erzberg-
ers átti auðvitað að gera styrjaldar-
gróða Stinnes upptækan, en Stinnes
varði miljarða sína vasklega. Hann
átti í þjarki við stjórnina mánuðum
saman og hvernig sem því vék við
þá fóru svo leikar, að hann hélt
styrjaldargróða sínunt og hefir auk-
ið hann margfaidlega sfðan. Hann
hefir keypt stærðar skógarflæmi,
pappírsgerðir, riddaralandeignir,
skipasmíðastöðvar og málmnámur.
Hann ræður lögum og lofum í iðn-
aðarhéruðunum í Rínarlöndunum,
og Westfalen og ætlun hans er að
leggja alt Pýzkaland undir sig bæði
fjárhagslega og stjórnarfarslega og
þeirri ætlun sinni fylgir hann fast
fram bæði nteð kappi og forsjá.
Til þess að tryggja sér yfirráð iðn-
aðarins og annara fjármála sá hann
f hendi sér, að hann varð að tryggja
sér pólitísk áhrif og þeim hefir hann
líka náð með því að »kaupa« hinn
þýzka þjóðfylgisflokk, ef svo mætti
að orði kveða. Hann borgaði hinn
stórkostl. kosningaleiðangur flokks-
ins fyrir síðustu kosningar úr sín-
um eigin vasa og í miðri þeirri
kosningabaráttu hugkvæmdist hon-
um nafnið á flok'knum, er nefnir
sig »endurreisnarflokkinn«, en það
nafn lét vel í eyrum og ávann
flokknum ógrynni atkvæða. Pví að
Stinnes hefir tekið endurreisn Pýzka-
lands á stefnuskrá sína meðal ann-
ara málefna og allmargir Pjóðverjar,
þeirra á meðal ýmsir jafnaðarmenh,
álíta þá endurreisn óframkvæman-
lega án hans aðsíoðar og auðlegð-
ar hans. Auðvitað fylgir þá sá
böggull skammrifi — og það sjá
allir — að um leið tryggir hann
sér yfirráðin yfir hinu endurreista
Pýzkalandi.
Ein aðal-brautin, sem Stinnes
þræðir til að afla sér póýitiskra á-
hrifa, er sú að kaupa fréttablöðin
hópum saman. Fyrir skömmu sneri
þýzkt fyndnisblað út úr hinum víð-
frægu orðum Vilhjálms keisara, er
honum hrutu af vörum í byrjun
ófriðarins, á þessa leið: »Eg kann-
ast ekki lengur við neina flokka-
skipun, eg kannast aðeins við á-
skrifendur«, sagði Stinnes um leið
og hann keypti 99. blaðið. — Dag-
inn eftir kom sendimaður frá Stin-
nes ’í þeim erindum að kaupa þetta
fyndnisblað. Nú sem stendur er
hann víst búinn að eignast 75 dag-
blöð auk nokkurra vikublaða og
fyndnisblaða og með þessum blöð-
um stýrir hann skoðunum almenn-
ings. Meðan fyrverandi stjórn sat
að völdum, vílaði hann ekki fyrir
sér að kaupa stjórnarbl. »Deutsche
Ailgemeine Zeitung«, sem upp frá
því styrkti þýzka þjóðfylgisflokkinn
af alefli í kosningahríðinni. En Stin-
nes lætur ekki þar við sitja. Hon-
um nægir ekki að kaupa blöðin —
hann vill líka gera þau vel úr garði
og heíir því keypt pappírsgerðir,
prentleturssteypur, prentvélaverksm.
og jafnyel blýanta- og sjálfbiekunga-
verksmiðjur handa blaðamönnum
sínum.
Á keisaratíinunum var enginn sá
maður á Pýzkalandi, sem svipaði
til Stinnes. Krúpp kemst ekki í hálf-
kvisti við hann og jafnokar hans
finnast hvergi nema í Ameriku.
Húgó Stinnes er annar Rockefeller;
hann hefir innleitt stórhug Amer-
íkumanna í Evrópu og menn niunu
efalaust, víðar en á Pýzkalandi,
kenna áhrifanna af starfsemi hans
og aðgerðum.
Rúgmjöl
fæst hvergi eins ódýrt og í versl.
Andrésar Hafliðasonar.
Georg Bernhard, sem talinn er
með hinum ritfærustu Pjóðverjum,
hefir mestu tröllatrú á Húgó Stin-
nes og segir hæfileika hans vera
óvenju mikla. Hann sé stjórnsam-
asti maður Pýzkalands og skari
langt fram úr öðrum opinberum
starfsinönnum. Par sem hann hefir
beitt sér með hinum nýju leiðtog-
um Pýzkalands, hefir hann alstaðar
borið hærri hlut og eins og hann
hélt ófriðargróða sínum þrátt fyrir
mótmæli Erzbergers, eins mun hann
smám saman leggja alt Pýzkaland\y
undir sig hvernig svo sem alt kann
að velíast þar í landi.
í Berlín átti eg tal um Húgó
Stinnes við einn meirihluta-jafnaðar-
mann. — Jú, því verður sízt neitað,
að hann er okkar nýi spámaður,
sagði hann, en þessar Ameriku-
hamfarir hans eru hræðilegar á að
líta frá sjónarmiði verkamannastétt-
arinnar. Atvinnukepnin eykst og
baráttan fyrir tilverunni harðnar.
Nafn hans 'hljómar sem heróp í
eyrum verkamanna, því þó að hann
ennþá sé í samvinnu með foringj-
um þeirra, þá verður sú samvinna
ekki til neinnar frambúðar - henni
verður slitið undir eins og völdin
komast í annara hendur, nefnilega
hans eigin hendur. Pað einasta,
sem við getum gert er að styrkja
iðnaðarfélögin sem bezt, enda er
það eina málið, sem óháðir- og
meirihluta-jafnaðarmenn koma sér
saman um, og þegar öll iðnaðar-
félög Pýzkalands eru á einu bandi,
ættu þau þó líklega helzt að geta
reist einhverja rönd við miljörðum
Húgó Stinnes.
En svo voldugur er hann samt,
að þýzku jafnaðarmönnunum stend-
ur meiri ótti af honum en sjálfum
keisaranum, en það er þó enn meiri
vottur um veldi hans og forráð, að
Bandamenn taka meira tillit til hans
en þýzku stjórnarinnar, og verður
ráðagerð sú uni endurreisn Evrópu,
sem hann lýsti íyrir Millerand, frá-
leitt seinasta afrek hans út á við.