Fram - 12.09.1922, Blaðsíða 1

'Jcktek
Vefnaðarvörur þ. á m. ágætis
kailm.fataefni, Fiskilínur og
Taumar, Skósverta, Skótau,
Regnkápur karla og kvenna,
Matvörur og margsk. smávör-
ur* sem best er að kaupa hjá
St. B. Kristjánssyni.
Tilbúinn fatnaður,
^ enskur, fyrsta flokks vara,
■4% seldur með
10% afslætti
M hiá
Páli S. Dalmar.

VI. ár.
Siglufirði 12. sept. 1922.
35. blað.
Iðnkensla í
skólum.
Iðjuleysið er upphaf lastanna«
segir máltækið' Það mun nú eflaust
nokkuð langt gengið að kenna iðju-
leysinu einu um alla lesti heimsins,
en hitt mun sanni nær, að enginn
löstur sé sá til í fari mannanna,
að hann geti ekki átt rót sína í
iðjuleysi, og um það munu víst
flestir sammála, að mörgu illu og
óþörfu finnum vér upp á að segja
og gjöra þegar vér höfum ekkert
fyrir stafni, og sem vér annars
mundum hafa látið ósagt og ógjört.
Vér íslendlngar eigum mörgum
ef ekki flestum þjóðum örðugri
aðstöðu að verjast iðjuleysinu, og
þeir örðugleikar vaxa æ meira, eftir
því sem fólki fjölgar meira í bæj-
um og kauptúnum landsins. Pessir
örðugleikar felast mest í því, hvað
veturinn hjá oss er langur og
strangur. Pann tímann, —- og hér
norðanlands er það meira en helm-
ingur ársins — er svo lítið hægt
að starfa að arðvænlegri vinnu, —
vinnu sem inönnum synist svo
sómasamlega borguð, að það sé
tilvinnandi að leggja krafta sína í
að vinna hana. Til sveitanna er
hættan sem stafar af iðjuleysinu
ekki svo mjög nálæg þótt því verði
varla neitað að hún sé einnig þar
að nálgast smám saman, því eng-
um þeim, sem nú er komin á efri
ár, og sem man skýrt og glögt til
æsku sinnar í sveitinni, mun bland-
ast hugur urn það, að iðjusemi og
vinnubrögðum hefir þar hnignað að
talsverðum mun hinn síðasta aldar-
fjórðung, að vér eigi förum lengra
aftur í tímann.
En í bæjunum er hættan svo yf-
irvofandi, j hún hefir þar nálgast
með svo nröðum fetum að stór-
furða er að hinir leiðandi menn
þjóðarinnar skuli eigi fyrir löngu
síðan hafa séð hana og gjört sitt
til að afstýra henni, eða þó að
minsta kosti hrópað aðvörunarorð
til þjóðarinnar, sem í þessu efni
aflýtur sofandi að feigðarósi«.
Bæirnir draga til sín fólkið úr
sveitunum frá nauðsynlegri vinnu
og nægri þar. Skemtanir og félags-
líf þeirra lokkar og seyðir, sérstak-
lega hina yngri kynslóð, svo þang-
að streymir fleira fólk en bæirnir
prargir hverjir eru færir um að taka
á móti og veita atvinnu til lífsvið-
urhalds. Einhleypingarnir, vanir við
úr sveitinni að hafa létta pyngju
en taka framfæri sitt hjá öðrum, fá
oft á skömmum tíma meira fé á
milli handa en þá nokkuru sinni
áður hefir dreymt um, og þeir
hugsa sem svo að þetta fé sé svo
mikið að það muni endast sér lengi.
— Peir hætta að hugsa um vinn-
una en kasta sér út í hringiðu
skemtananna, svall og sukk, og una
við það. þar til pyngjan er tæmd
og neyðin knýr þá til vinnunnar
aftur. Ef svo óheppilega vill þá til,
að síðasti peningurinn fer um miðs-
vetrarleitið, þá eru hann eða hún
lítt öfundsverð af ástæðunum; þá
er sjaldnast vinnu að fá, sérstak-
lega fyrir karlmenn. Kvennfólk, sem
vjll vinna, fær oftast vinnu við
innistörf, en karlmenn, sérstaklega
þó þeir sem upp alast í bæjunum,
kunna oftast fátt til annars en úti-
vinnu, og stundum ekki einu sinni
hin allra algengustu verk sem til
hennar heyra.
Retta er að sörinu nógu ilt, en
þó er hitt margfalt verra hversu
hin uppvaxandi kynslóð í
bæjunum hneigist til iðjuleysis og
margs ills er af því flýtur. Einmitt
í því liggur svo bráð og yfirvof-
andi þjóðarhætta að vér megum
ekki loka augunum fyrir henni.
Hver sá, sem nokkuð hefir kynst
bæja eða sjóþoi palífi, hefir óefað
veitt því athygli, að allstaðar þar,
eru flokkar af drengjum, frá 10 ára
og upp eftir sem frá morgni til
kvölds leika sér á götununj eða
slæpast í sölubúðum og annarstað-
ar þar sem mannsöfnuður af full-
orðnum saman kemur. Af telpum
er miklu færra, en það er bein af-
leiðing þess, að þær hafa mikið
frekar þörfum verkum að sinna, —
hjálpa til við hússtörf eða gæta
smærri barna. Það er í sjálfu sér
ekkert ilt, þótt börn leiki sér, og í
bæjum og kauptúnum þar seni lít-
ið er um leikvelli, er vorkunn þótt
það sé á götunum, þótt bæði sé
það hættulegt og óholt, en líf 10
ára gamals drengs eða eldri á ekki
og má helst ekki vera eintómur
leikur sumarlangan daginn. Það
kemur hugsun barnsins inn á þá
skaðlegu braut að skoða Heikinn
sem aðal starfið en vinnuna auka-
starf, — hjávck, og það vill oft
verða svo, að sá hugsunarháttur
rótfestist, og gerspillir tíðum lífs-
hamingju hins fullorðna manns.
Drengir, flestir hverjir eru viljugir
og vinnugefnir, bæjadrengirnir ekk-
ert síður en hinir, en þegar þeir
sem yfir þeim eiga að ráða, ann-
aðhvort hafa ekki til verkefni handa
þeim eða hirða ekki um að halda
þeim að því, þá verður það oftast
svo, að vinnulöngunin kemur fram
í ærslum og ólátum og oft og tíð-
um breytist það svo síðai í hvöt-
ina til að fremja ýmiskonar stráka-
pör og jafnvel óknýfti. Þetta er ekk-
ert undarlegt; — lífsþróttur og
starfshvöt (og það er óefað einhver
hin besta gjöf náttúrunnar) er hveiju
heilbrigðu barni meðfætt í svo rík-
uni mæli að það verður að hafa
einhverja útrás, annaðhvort í leik
eða nytsamri vinnu og óefað er
barninu hollast að það tvent skift-
ist á í eðlilegum hlutföllum efúr
því sem þrek þess og þroski leyfir.
A sveitaheimilum eru verkefni ætíð
næg fyrir barnið vetur og suniar ef
húsbændur og foreidrar hafa vit og
vilja til að beina huga og hönd
barnsins að þeim, eníbæjunumog
sjóþoi^pum vantar*þau tilfinnanlega.
Mörgum foreldrum er það víst full-
þungt áhyggjuefni að sjá börn sín
alast upp vð iðjuleysi og fullljóst
hve skaðleg rhrif götulífið hefir á
uppeldi þeura, en þeír starida ráð-
þrota og magnþrota gagnvart þessu;
verkefni við barnsins hæfivantarog
ómögulegt að láta það hneppa.-T
altaf inni í þröngu húsnæði, aðgjörða-
laust.
Það eru vandfundin ráð til að
bæta úr þessu.
Sumarhæli til sveita fyrir börn,
væru mjög æskileg, en til þess vant-
ar fé og þau gætu aldrei oi ðið svo
mörg og stór að þau tæku öll bæja-
börnin, en mikið væri unnið kum-
andi kynslóðum í hag ef nokkur
slík kæmust upp og til stjórnar þeim
veldust hæfir og góðirmenn. Vistir
á sveitabæjum væru líka ágætar, en
þær eru vandfengnar, því víðast er
vinnukraítur á sveitabæjum svo tak-
markaður, að varla er hægt að bæta
þar inörgum börnum á.
En það er önnur leið sem vér telj-
um færa og heppilega. — Það er
að auka hagnýta idn-
k e ns / u í skóiunum og
stofna verkstæði fyrir
b ö r n o g u ii g 1 i n g a í b æ j u m
og þ o r p u iri.
Bókleg íræðsla, sem á mörgum
sviðum hefir tekið stórfeldum fram-
förum hinn síðasta mannsaldur, er
að mörguleiti góð og viljum vér
síst lasta hana, en þó er það ómót-
mælanlegt, að framfarir hennarhafa
orðið um of á kostnað hins verka-
lega náms. — Það hefir verið of-
mjög vanrækt að kenna barninu
að vinna þörf verk, en slíkt er ó-
eðlilegt og skaðlegt, því yfirgnæf-
andi meiri hluti hinnar uppvaxandi
kynslóðar, v e r ð u r að vinna fyrir
sér með líkamskröftum þegar þroski
færist yfir hann. Hlutföllin
milli andlegs og líkam-
legs náms, verða aðvera
r é 11, annars raskast jafnvægið og
þjoðin eignast ofmargt af lærðum
mönnutn, en missir um leið starfs-
krafta þeirra frá verklegum nytja-
stötfum og lærðu mennirnir eru að
verða of ma.gir hjá hinni íslensku
pjóð.
»Slöjd -kenslan í skólunum er
dálítið spor í áttina til að bæta úr
þessu, en hún hefir frani að þessu
vei iö s o ónóg og svo litil alúð
'við iiana lögð víðast hvar, að hún
hefir orðið kák eitt, enda er það
ekki að undra, þvf venjulega kenna
hana sömu kennararnir sem öðlast
hafa stöðu sína íyrir bóklega
þ e k k i n g u án þess spurt hafi
verið um hvort þeir gætu rekið
úagia eða tálgað hrífutind en til
þeirrar ke.islu þarf einmitt sérlega
fjöihæfan og listfengan mann á ait
verkieg , eða helst fleiri menn sem
hver kenm sína grein hegurðarinn-
ar. Burnin verða að fá að læra,
hver einstaklingur, það verk sem
honum er geðfeldast og hann hefir
mesta löngun til.
Bóklega kenslan mætti á surnum
sviðum, að skaðlausu, þoka fyrir
þeirri verklegu hvað allan fjölda
barnanna snertir, t. d. hinn þyngri
reikningur, dráttlist, danska o. m. fl.
Eigi svo að skilja, að þessar náms-
greinar væru burtu feldar, — þvert
á móti eiga skólarnir að vera færir
um að ve:ía g ó ð a tilsögn í sem
fíestum námsgreinum, e n e i n -
ungis þ e i m, s e m h a f a h æ f i-
leika og löngun til þess.
Það gengur glæpi næst að þvinga
torgáfaða knkka til að sitja skjæl-
andiyfir flóknu brotadæmi þegar vér
vitum fyrir íram að krakkinn á fuil-
orðinsárunum aldrei kemur til að
hafa gagn af því að hafa lært það,
og það vitum vér með allan fjöld-
ann. Hvað skyldu þær vera margar