Alþýðublaðið Sunnudagsblað - 09.01.1937, Blaðsíða 1

VEIKAHANNAFELIGID HllF
1907 — 30 ára — 1937
..'9. jan. Fylgirit Alpýðublaðsins. 1937
Starf brautryðj endanna
STJÖRN VERKAMANNAFÉLAGSINS HLÍF
Standandi frá vinsitri til hægri: Þ órður Þórðarsion forraaður og
Albert Krfis'tmsson ritari. Sitjandi í ísjömiu röð: Halldör Halldörs-
sjpn gialdkeri, Jóhann Tómasson fjármálarítari og Þorvaldur
Guðmundsson varaformaður.
\iðtal við Guðmund Jónasson bcejarfulltrúa.
VERKAMANNAFÉLAGIÐ fflíf
í Hafnarfirði «r 30 ára þessa
diagiana. Fyrsta fundargerðabók
féliajgsins er glötuð fyrir mörgum
árum, og er því ekl<i hægt að sjá,
hvjajða, dag- félagið var stofnað,
og þelim mönnum, sem enn lifa
og voru stofnendur félagsins, en
þeir voru 30—40, kemur ekki
saman um þetta atriði. Það veltur
rglunar ekki á miklu um stofn-
djaginn. Þegiar rifja á upp Sögu
slíks félagsskapar sem verka-
mjannaíélagið Hlíf er, þá er eðli-
legast að minnast þeirra tíma, er
félajgsskapurínn var stofnaður á,
og þeirrar aðstöðu, er verka-
mjainnastéttin hafði þá í þjóðfé-
laginu, og síðan baráttuáranna.
— Er það gert í þessu blað|i.
Verkamannafélagið Hlíf er fé-
lagsskapur hafnfjurzkra verka-
rmanna. Fyrst framan af vorn
einnig í félaginu sjómenn og
vlefrlmkonur, en síðan voru stofn-
nð félög fyrír báðar þessar stétt-
lr, Sjómannafélag Hafnarfjarðar
og verkakvennafélagið Framtíðin.
Verkamannafélagið Hlíf hefir
ioú um fjöldamörg ár verið
grundvöllurínn, sem hafnfirzk al-
þýðia hefir bygt alla opinbera
starfsemi á, og ráðin, sem þar
taafa verið tekin, hafa gefist vel.
Hafnarfjörður er verkamannabær
og er stjórnað af verkamönmim.
Hér fara á eftir frásagnir
tveggjia stofnenda Hlífar um á-
standið meðal alþýðu í Hafnar-
firði á þeim árum, þegar aiþýðan
var að vakna til samtafca. Er
fyrst viðtal við Guðmund Jónas-
son bæjarfulltrúa, sem nú um
fjöldamöig ár hefir verið einn
af traustustu forvígismönnum al-
þýðunnar í Hafnarfirði, en síðan
er istutt viðtal við Gísla Jónsson,
aldraðan verkamann, sem alt af
hefir staðið traustur í baráttu al-
þýðunnar og aldrei hvikað frá
þeim hugsjónum, er lágu til
grundvallar fyrir stofnun verka-
mannafélagsins Hlífar veturinn
1907.
Afmælashátíð fél. er í kvöld.
EG fluttist hingað til Hafnar-
fjarðar 1903. Þá var Hafn-
arfjörður að vaxa. Um alda-
mótin voru hér 6—700 manns.
Enginn sem lifði þá hér, getur
þekkt Hafnarfjörð nú fyrir
sama bæ. Breytingarnar hafa
hér orðið svo örar eins og víð-
ar. Þá Voru hér aðeins þrír
vegspottar, Reykjavíkurvegur,
sem var auðvitað aðalgatan,
Garðavegur að Garðakirkju og
auk þess örlítill vegspotti, sem
einstakur maður byggði og
átti.
Þá var Hafnarfjörður og
Garðahreppur eitt hreppsfé-
lag, og land bæjarins sem nú
er, var þá eign Brydesverzlun-
ar og Garðakirkju. Bærinn
átti enga spildu. Hinsvegar
gátu menn þá feng'ið stórar
lóðir leigðar fyrir lítið verð.
Hafnarfjörður gat í raun og
veru ekki heitið verzlunarbær
fyrr ,en skúturnar komu. Þá
leituðu menn héðan vor og
haust í atvinnu, aðallega í
vegavinnu austur, norður og
vestur og til hvalastöðvanna á
Vesturlandi. Þá þekktist hér
lítil vetrarvinna. Menn gengu
um auðum höndum. Garðrækt
var svo að segja engin og bygg
ingar mjög lítilfjörlegar, bæir
voru á víð og dreif um hraun-
ið, skipulagslítið og dreifðir.
1902—1903 flytja menn
hingað úr öllum áttum, eins
ört og hægt var. En byggða-
leyfislögin stóðu á móti og
takmörkuðu fólksflutningana.
Voru þau illa séð af mörgum
í þá daga, og fá lög hafa ver-
ið jafnmikið hötuð af alþýðu.
Mestu dugnaðarmenn sóttu hér
um byggðarleyfi til hrepps-
nefndar, en það var á valdi
hennar, hverjir fengju leyfi til
að setjast að í hreppnum. Það
voru aðallega fjölskyldumenn
sem urðu fyrir barðinu á þess-
um lögum, ,en undanskyldir
þessu voru þeir menn, sem
höfðu konunglegt lausamanns-
bréf og þeir menn, sem höfðu
kost á því að fá grasbýli. —
Eg man marga góða drengi,
sem áttu í baráttu við þessi
lög.l Eg gæti nefnt nöfn al-*
kunnra dugnaðarmanna hér í
Hafnarfirði, sem urðu að þola
óréttlætið, sem þau sköpuðu.
Eg man t. d. að Ólafur heitinn
Þorkelsson varð fyrir þessar
hömlur að gerast vinnumaður
með konu og 2 börn hér áður
en hann fékk byggðarleyfi.
Unga fólkið ætti að minnast
þessara manna, feðra sinna og
mæðra, og þeirra erfiðleika,
sem þeir áttu við að búa, er
það kvartar undan því sem á-
bjátar nú.
Byggðarleyfislögin eru nú úr
gildi felld fyrir löngu. Þau
höfðu mikinn órétt í för með sér
á þeim tíma, hinsvegar horfir
nú til vandræða með fólksflutn
ingana, það finnum við bezt,
sem lifum í vaxandi bæjarfé-
lagi. —
Á þessum árum — um 1908,
þegar eg fluttist hingað, um
tvítugt, var aðalatvinnuvegur-
inn eins og nú sjávarútvegur-
inn. Skipastóllinn var meirá en
GUÐMUNDUR JÓNASSON.