Tíminn - 23.03.1945, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI: >
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON. \
ÚTGEFFANDI:
FR AMSÓKN ARFLOKKURINN. J
Símar 2353 og 4373. J
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
29. árg.
ÍRITSTJ ÓR ASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI. Lindargötu 9 A.
Símar 2353 Og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
) Sími 2323.
Reykjavík, föstiidaginn 23. marz 1945
23. blað
Húsavík heiir mikil skílyrðí
til þess að vera vaxandi bær
Frásögn Karls Kristjánssonar oddvita
Fá kauptún hér á landi hafa eins mikla möguleika til vaxtar,
hvort heldur er miðað við náttúrugæði til sjós eða lands, en
Húsavík. Tíminn notaði þvi tækifærið, þegar Karl Kristjáns-
son oddviti var hér á ferðinni fyrir nokkru síðan, til að fá fréttir
hjá honum um ýms málefni Húsavíkur. Fer þetta viðtal við
Karl hér á eftir.
— Er Húsavfk vaxandi kaup-
tún?
— Já, kauptúnið er í vexti. Á
árinu 1944 fjölgaði íbúum þess
An 50 manns. Þeir eru nú Ýétt
um 1100. Innflutningur fólks
mundi hafa orðið miklu meiri
síðustu árin, ef ekki hefði verið
skortur á húsnæði. Meiri inn-
Karl Kristjánsson
flutningur hefði þó ekki verið
æskilegur eins og sakir standa.
— Hvernig er afkoma al-
mennings?
— Hún er misjöfn. Sjávar-
[ útvegurinn er undirstöðuat-
! vinnuvegurinn. En örugga höfn
hefir vantað. Þess vegna hafa
of fáir í Húsavík árætt að fá
sér þangað stóra báta. Stærri
bátarnir, sem þar eru, hafa far- í
ið til Suðurlands á vetrarvertíð, i
stundað síldveiði og dragnóta-1
veiði að heiman á sumri og
hausti og skilað ágætum hlut-
um og góðri afkomu fyrir þá,
er þeirra njóta. En smærri bát-
arnir, sem eru miklu fleiri í
Húsavík, hafa síðustu ár skilað
lélegum hlutum.
Daglaunavinna er ekki svo
mikil í kauptúninu, að hún veiti
mörgum fullkomna afkomu.
Landbúskapur er allmikill, —
túnrækt talin til fyrlrmyndar.
Má heita að kauptúnið mjólkur-
og kjöt-fæði sig. Garðrækt er
þar talsvert mikil.
Má segja, að þó. marga skorti
þar peninga til æskilegra hluta,
þá skorti ekki matföng — eða
möguleika til matfanga fyrir
almenning.
— Hvað gengur hafnarfram-
kvæmdunum?
— Sumarið 1944 var byrjað á
hafnargarðsbyggingu, sem gert
er ráð fyrlr að verði lokið á þrem
(Framhald á 8. síðu)
„Frelsið er dýrmætast
allra líísgæða“
Viðtal við nýja norska sendiherrann hér
Hinn nýi norski sendiherra,
Torgeir Andersson-Rysst, er
kominn til landsins. Hefir
hann gengið á fund forseta
íslands og afhent honum
embættisskilríki sín frá H. H.
Hákoni Noregskonungi.
í fyrradag bauð sendiherrann
ísl. blaðamönnum heim til sín,
í sendiherrabústaðinn, og ræddi
við þá um stund. Kom það fram
í viðtalinu, að hann metur ís-
land og íslendinga mikils og
hugsar því með ánægju til sam-
vinnunnar við íslendinga. Hann
gat þess jji. a., að það hefði ver-
ið ógleymanleg stund, þegar
hann heyrði í útvarpi, að íslend-
ingar hefðu ákveðið að stofna
lýðveldi. Norðmennirnir, sem,
hlustuðu á þessa útvarpsfrétt,
tókust í hendur og óskuðu
bræðraþj óðinni til hamin^u.
,)Ég man ekki eftir öðru, sem
kom í útvarpinu þennan dag, og
þó hafa það eflaust verið ein-
þverjar stórfréttir aðrar,“ sagði
séndihérrann. Hann ræddi einn-
ig úm frélsisbaráttu Norðmanna
pg gat þess, að samúð sú, sem
margar þjóðir sýndu Norðmönn-
um væri þeim mikill styrkur.
„Frelsið er dýrmætast allra lífs-
gæða,“ sagði hann, ér hann var
að lýsa frelsisbaráttu þjóðar
sinnar, enda hefði spekingur
einn komizt svo að orði: „Mikil
er sú stund, þegar boðskapur
frelsisins kemur til kúgaðra
þjóða“. Sendiherrann er bjart-
sýnn á framtíð Noregs og hann
væntir mjög aukinnar samvinnu
íslendinga og Norðmanna að
ófriðarlokum.
Torgeir Andersson-Rysst er
fæddur í Álasundi 9. ágúst árið
1888. Hann lauk stúdentsprófi
1907 og lögfræðiprófi 1913. Síð-
Torgeir Andersson-Rysst
an stundaði hann blaðamennsku
og var ritstjóri „Sunnmörspost--
en“ til 1934. Síðan var hann her-
útboðsstjóri (generalþrigskom-
missær) þar til norski herinn
varð að gefast upp 1940. Hann
var kjörinn á þing sem vinstri-
maður 1924 og jafnan endur-
kjörinn síðan. Þá var hann með-
limur í utanríkismálanefnd stór-
þingsins og varaformaður herin-
ar. Hann var ráðherra í ráðu-
neyti Mowinckels árið 1828—31
og var fulltrúi konungs og ríkis-
stjórnar við alþingishátíðina hér
1930. Undirritaði af hálfu Nor-
egs gerðardómssamning Norð-
urlanda á Þingvelli við það tæki-
færi. Þá var hann fulltrúi Nor
egs við viðskiptasamningana
1932 og 1939.
Loks hefir Andersson-Rysst
verið fulltrúi á ýmsum alþjóða-
ráðstefnum þingmanna og var
síðast fulltrúi Norðmanna á
fundum þjóðabandalagsins 1939.
Skýringin á ákefð kommunista fyrir vtríðspátttöku íslcndinga:
Þekkt blað segir Rússa hafa beítt sér
fyrir skílyrðinu um stríðsyfírlýsingu
TVÆR MYXDIR FRA IIFSAVÍK
Húsavík séð aj Húsavíkurhöfða.
Bryggjan, sem byggð var á árunum 1933—'36. Hún er syðri armur hafn-
argerðarinnar. Síldarskip eru að veiðum rétt framan við höfnina.
Sennilega verður engin
forsetakosning í vor
Líklegt að Svefiui Björsisson verði sjálfkjörmu
Allar líkur benda tii þess, að forsetakosningin, sem ríkisstjórn-
in hefir auglýst 24. júní næstkomandi, falli niður vegna þess,
að Sveinn Björnsson verði sjálfkjörinn, svo framarlega, sem hann
gefur kost á sér. Samkvæmt upplýsingum, sem Tíminn hefir
aflað sér, munu allir flokkar nú ásáttir um að bjóða ekki fram
gegn honum. Myndi því áreiðanlega fagnað af þjóðinni, ef slík
eining gæti orðið um kosninguna, enda myndi það vafalaust
verða mikilsvert út á við. ^
Samkvæmt reglum þeim, sem
stjórnin hefir birt um forseta-
kjörið, skal það fara fram 24.
júní næstk. og skal frambciðum
skilað fimm vikum fyrir kjör-
dag. Forsetaefni skal hafa
minnst 1500 meðmælendur, en
mest 3000, og skulu þeir skiptast
þannig eftir landsfjórðungum:
Úr Sunnlendingafjórðungi (V.-
Skaftafellssýslu — Borgarfjarð-
arsýslu, að báðum meðtöldum)
séu minnst 840 meðmælendur,
en mest 1680.
Úr Vestfirðingafjórðungi
(Mýrasýslu — Strandassýlu, að
báðum meðtöldum) séu minnst
215 meðmælendur, en mest 430.
Úr Norðlendingafjórðungi (V.-
Húnavatnssýslu — S.-Þingeyjar-
sýslu, að báðum meðtöldum)
séu minnst 305 meðmælendur,
en mest 610.
Úr Austfirðingafjórðungi (N,-
Þingeyjarssýlu— A.-Skaftafells-
sýslu, að báðum meðtöldum) séu
minnst 140 meðm., en mest 280.
Ef aðeins býður sig fram einn
frambjóðandi, verður hann vit-
anlega sjálfkjörinn og kosning-
in fellur þá niður.
T-------------———-—
Nýr yfirgangur
kommúnista
Brynjólfur Bjarnason kennslu-
málaráðherra hefir nýlega end-
urskipað stjórn ríkisútgáfu
skólabóka, en þrír menn eiga
sæti í henni. Brynjólfur skipaði
þá • Sigurður Thorlacius skóla-
stjóra, Steinþór Guðmundsson
kennara og Sveinbjörn Sigur-
jónsson magister. Tveir þeir
fyrstnefndu eru kommúnistar og
ráða kommúnistar þannig orðið
lögum og lofum um val kennslu-
bóka f barnaskólum landsins.
Hafa kommúnistar sýnt glöggt
með þessu þær fyrirætlanir að
gera skóia landsins að áróðurs-
tækjum fyrir sig.
í stjórn útgáfunnar áttu áður
sæti Jónas Jónsson alþm., Vil-
mundur Jónsson, landlæknir og
Guðjón Guðjónsson, skólastjóri.
Það fer vart hjá því, að þetta
mál vekjl mikia athygli og opni
augu ýmissa fyrir fyrirætlunum
kommúnista, sem ekki hafa ver-
ið þær ljósar áður.
.............
En áður fyrr fjandsköpuðust komm*
únistar við Batxdamenn og stimpl-
uðu kerverndarsáttmála við Banda-
ríkin sem landráð
f hinu áreiðanlega ameríska stórblaði „The New York Times“
er skýrt frá því 25. f. m., að Rússar hafi beitt sér fyrir því og
fengið því framgengt á Krímarfundinum, að aðeins þeim ríkjum,
sem hefðu sagt Þýzkalandi stríð á hendur fyrir 1. marz, yrði
boðið á ráðstefnuna í San Francisco. Segir blaðið frá þessu í
sambandi við ráðstefnu, er Ameríkuríkin voru þá að halda í
Mexico, en þar mun þetta hafa verið upplýst.
Þessar upplýsingar munu áreiðanlega verða mönnum fulln-
aðarskýring á þeirri afstöðu íslenzku kommúnistanna að vilja
láta fslendinga ganga að þessu skilyrði. Fyrir þeim vakti ekki
að gæta hagsmuna og heiðurs fslendinga, heldur að ganga strax
að skilyrðinu, er var runnið frá hinu erlenda stórveldi og vafa-
laust hefir þó frekar beinzt að öðrum en okkur.
Með þessu hefir þjóðin fengið nýja sönnun fyrir undirlægju-
liætti þessa flokks, þegar Rússar eru annars vegar. Fyrir hana
er þetta þó engin nýjung. Meðan vináttusáttmálinn gilti
milli Þjóðverja og Rússa, reyndi hann eftir megni að spilla
sambúð okkar við Bandamenn. Þegar svo þessi sam-
búð hefir unnið þjóðinni fyllsta rétt til þátttöku í alþjóðasam-
vinnu, og allir fslendingar þurfa að halda fram þeim rétti, vill
hann láta þá ógilda hann með því að lýsa yfir styrjaldarþátt-'
töku, sem gæti þó aldrei orðið þeim til annars en tjóns og
skammar.
Tímanum þykir rétt að rifja einu sinni upp í stórum dráttum
afstöðu kommúnista til þessara máía, svo að þjóðinni verði sem
Ijósast, hvernig málum hennar væri nú komlð, ef kommúnistar
hefðu fengið að ráða stefnunni fyrr eða síðar I utanríkismálum.
„Auðvaldsstrið“.
Fyrst er að víkja að afstöðu
kommúnista til styrjaldarinnar,
þegar hún hófst. Hana má
gleggst sjá í grein, sem Brynj-
ólfur Bjarnason skrifaðí um
styrjöldina í Þjóðviljann í nóv-
ember 1939. Þar segir m. a.:
„Fyrst /er að athuga orsakir
þessarar styrjaldar. Þær eru í
höfuðatriðum hinar sömu og
.orsakir síðasta stríðs, þ. e. bar-
átta auðvaldsstórveldanna um
markaði og hráefni“.
ÖIl greinin er svo í þessum
dúr. Styr j aldarmálstaður Banda-
manna var talinn sízt betri en
nazista. í greinarlokin segir svo:
„Þó að þýzki fasisminn sé
erkióvinurinn á núverandi tima-
bili, má ekki gleyma hinu, að
brezka auðvaldið er sterkasti
óvinurinn.“
Og það var gegn þessum
„sterkasta óvini“, sem Brynjólf-
ur beindi sérstaklega skeytum
sínum í umræddri grein, og
Þjóðviljinn fylgdi svo áfram því
fordæmi í skrifum sínum um
stríðsmálin. Slíkt var framlag
kommúnista til þeirrar baráttu,
sem Bretar og aðrar sameinuðu
þjóðirnar háðu þá til verndar
lýðræðinu og frelsi smáþjóð-
anna gegn villimennsku nazista.
Setuliðsviiman.
Þótt kommúnistar hefðu þessa
aðstöðu í byrjun styrjaldarinn-
ar, hefði mátt búast við, að þeir
sæju að sér, þegar málin skýrð-
ust betur, t. d. með hernámi
Noregs og Danmerkur og fram-
ferði nazista þar. Þeim gafst líka
fljótt tækifæri til að sýna þann
hug í verkl, þar sem Bretar komu
hingað. íslendingar fengu þá
tækifæri til að sýna afstöðu sína
til styrjaldarmálanna, án þess
þó að gerast belnir striðsaðilar.
Þetta var hægt með því, að
verkamenn ynnu hjá setuliðinu,
siglingum til Bretlands yrði
haldið áfram og ekki yrði haldið
uppi æsingum og áróðrl gegn
brezka setuliðinu hér.
Athugum þá fyrst afstöðu
kommúnista til setuliðsvinnunn-
ar. í Þjóðviljanum 31. jan. 1941
segir svo: ,
„Út um allt land gaufa verka-
menn okkar viff aff koma upp
kofum, sér og öllum heiffarleg-
um mönnum til ömunar. Ekkert
handtak, sem er unniff fyrir hinn
brezka innrásarher, er þjóffinni
í hag, þvert á móti, þau eru
henni öll í óhag.“
í eldhúsdagsræðu, sem Einar
Olgeirsson flutti á þingi • um
svipað leyti, sagði hann m. a.:
„í staff þess aff ráffast í stór-
felldar atvinnuframkvæmdir,
hefir hún (þ. e. stjórnin) skipu-
lagt atvinnuleysi og rekiff svo
verkamenn meff atvinnuleysis-
svipunni til aff vinna hjá inn-
rásarhernum störf, sem hverj-
um íslendingi er raun aff sjá
unnin hér og flest öll eru landi
og lýð til tjóns effa a. m. k. einsk-
isnýt.....
Valdhöfunum virffist ekki
koma til hugar, hvert þjóffar-
tjón þeir vinna meff þessum aff-
förum sínum. Þeir virffast líta á
vinnuafliff sem eitthvert vand-
ræffafyrirbrigffi, sem þeir séu
guffsfegnir aff losna viff i Bret-
ann.“
Þannig var sungið í Þjóðvílj-
anum og af ræðumönnum kom-
múnista dag eftir dag. Því var
líkt við landráð að láta verka-
menn aðstoða brezka herinn
með setuliðsvinnunni í stað þess
að láta þá vinna að innlendum
framkvæmdum. Slíkt var fram-
lagið til aðstoðar sameinuðu
þjóðunum, er kommúnistar vildu
láta íslendinga leggja af mörk-
um á þessu sviði.
Siglingariiar.
Hver var svo afstaða komm-
únista til siglinganna til Bret-
(Framhald á 8. síðu)