Tíminn - 15.05.1945, Blaðsíða 1

KITSTJÓRI: ;
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON. )
j ÚTGEFFANDI: S
FRAMSÓKN ARFLOKKITRINN. <
! \
j Símar 2353 Oe 4373.
, PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
i
RITSTJÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI. Llndargötu 9A.
Símar 2353 Og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9A.
Slmi 2323.
29. árg,
Reykjavík, þriðjudaglnn 15. maí 1945
36. blað
Skyndííjársöínun til bág-
staddra Dana og Norðmanna
Ríkisstjórnin hefir ákveðið að gangast fyrir skyndifjársöfnun
tii styrktar bágstöddum Norðmönnum og Dönum. Er ætlast til
að söfnunin standa í tvær vikur og gjöfum verði síðan komið
til hlutaðeigenda eins fljótt og unnt er. Ávarp frá ríkisstjórninni
um fjársöfnunina hljóðar á þessa leið:
Kj artan Sí gur j ónsson
Íátinn
Sú harmafregn hefir nýlega
horizt hingað frá Bretlandi, að
Kjartan Sigurjónsson söngvari
sé nýlátinn, en hann hefir dval-
ið þar við söngnám síðan í sept-
ember í fyrra.
Kjartan var 26 ára gamall,
einkasonur hjónanna Höllu
Gúðjónsdóttur og Sigurjóns
Kjartanssonar kaupfélagsstjóra
í Vík. Hann var orðinn löngu
kunnur fyrir söng sinn. M. a.
hafði hann oft sungið einsöng
í útvarpið og verið einsöngvari
Karlakórs Reykjavíkur. Kenn-
arar hans í London töldu söng-
hæfileika hans frábæra og
spáðu ’ onum glæsilegri fram-
tíð.
Banamein Kjartans var heila-
himnubólga. Þegar fregnin um
veikindi hans barst hingaðr brá
kona hans, Bára Sigurjónsdóttir
danskennari, s.trax við og fór
með skipi til Englands. Kjartan
mun hafa látist nokkrum
klukkustundum áður en hún
kom til London.
Með hinu óvænta fráfalli
Kjartans hefir þungur harmur
verið kveðinn 'að foreldrum
hans, eiginkonu og vinum og
hinum mörgu aðdáendum hans.
„Undanfarna daga hafa ís-
lendingar fagnað þvi, að
bræðraþjóðirnar í Danmörku
og Noregi hafa endurheimt frelsi
sitt.
Ríkisstjórnin hefir ákveðið að
minnast þessara gleðitíðinda
með því að beita sér fyrir
skyndifjársöfnun í því skyni að
styrkja bágstatt fólk í þessum
löndum. Er ætlunin að senda
matvörur og klæðnað til Noregs
og Danmerkur. Hafa þegar ver-
ið gerðar ráðstafanir til að út-
vega skip til þessara flutninga.
Söfnunin stendur aðeins yfir
í tvær vikur, eða til laugardags-
ins 26. maí.
Ríkisstjórnin hefir skipað
fimm manna nefnd til að ann-
ast framkvæmd málsins. f
nefndinni eiga þessir menn
sæti: Gunnlaugur E. Briem, for-
maður, Birgir Thorlacius, Bjarni
Guðmundsson, Henrik Sv.
Björnsson og Torfi Jóhannsson.
Mun nefndin tilkynna al-
menningi allt, er varðar tilhög-
un söfnunarinnar.
Ríkisstjórnin skorar á alla ís-
lendinga að verða fljótt og vel
við tilmælum hennar um fjár-
framlög“.
Söfnunarnefndin hefir sent
blöðunum svohljóðandi greinar-
gerð um tilhögun á starfi sín:
„Með skírskotun til ávarps
ríkisstjórnarinnar um söfnun
til styrktar bágstöddu fólki í
Danmörku og Noregi, tilkynnist
eftirfarandi:
1. Söfnunin hefst mánudag-
inn 14. þ. m. Safnað verður
peningum, fatnaði og matvör-
um.
2. í Reykjavík hefir Lands-
söfnunin opnað skrifstofu í
Vonarstræti 4 og veitir hr. fram-
kvæmdarstjóri Eyjólfur Jó-
hannsson henni forstöðu.
Skrifstofan er opin frá kl. 10
f. h. til kl. 10 e. h. Símar nr.
1130, 1155, 4203 Og 4204.
Gefendur eru vinsamlegast
beðnir að afhenda skrifstofunni
gjafir sínar eða tilkynna henni
um þær og verða gjafirnar þá
sóttar. Einnig veita afgreiðslur
(Framhald á 8. síðu)
Aðaliundur Búnaðar-
sambands Vestfjarða
Alyktanir fundarins um jarðræktarlögin,
ábnrðarverksmiðjn, raforknmálið
02 búnaðarmálasjóð
Aðalfundur Búnaðarsambands
Vestfjarða var haldinn á ísa-
firði 21.—23. apríl s. 1. Auk sam-
bandsstjórnar voru mættir full-
trúar frá 20 búnaðarfélögum.
Formaður sambandsins, Krist-
inn Guðlaugsson, setti fundinn
og stjórnaði honum.
Tekjur sambandsins fyrir árið
1945 voru áætlaðar kr. 19.800.
Auk kostnaðar við fundahöld
og stjórn vóru helztu útgjalda-
liðir: Til ýmiskonar jarðræktar-
starfsemi kr. 9.800,00, til garð-
ræktar (styrkur til sýnisreita)
kr. 700, til skógræktar kr. 800,
til vatnsleiðslu í bæi og penings-
hús kr. 500, til heimilisiðnaðar
kr. 400 og svo ýmsar smá-fjár-
veitingar.
Eftirfarandi tillögur og álykt-
anir voru samþykktar:
Allmargar tillögur voru sam-
þykktar um einstök mál. M. a.
var gerð svohljóðandi ályktun
um jarðræktar^amþykkt:
„Aðalfundur Búnaðarsam-
bands Vestfjarða 1945 sam-
þykkir, að sambandið komi á
•jarðræktarsamþykkt fyrir sam-
bandssvæðið. Undirbúning og
framkvæmd málsins felur fund-
urinn stjórn sambandsins, á-
samt tveimur mönum öðrum, er
fndurinn kýs“.
Um jarðræktarlögin var sam-
þykkt svohljóðandi ályktun:
„Aðalfundur Búnaðarsam-
bands Vestfjarða skorar á Al-
þingi að samþykkja á næsta
þingi breytingu þá á jarðrækt-
arlögunum, er milliþinganefnd
Búnaðarfélags íslands samdi og
borin var fram á síðasta þingi á
þingskjali 330. Fundurinn telur
þá breytingu nauðsynlegan
grundvöll undir framkvæmd
(Framhald. á 8. siðu)
Skýrsla um 10 árastavf Fiskímálanefndar:
Framleiðsla íreðfisksins „merkustu
tíðindin í atvinnusókn síðustu ára“
GtGUR EFTIR 10 SMÁL. SPREIVGJU
Nokkru áður en Evrópustyrjöldinni lauk, byrjuðu Bretar að nota nýja
sprengju, er vóg 10 þús. kg. Mynd þessi sýnir gíg, sem myndaðist, þar
sem einni slíkrí sprengju var varpað niður. Var nokkrum slíkum sprengj-
um varpað niður í tilraunaskyni á afskektum stað í Bretlandi, áður en
farið var að notp. þœr til árása.
Þriðjja þing S. U. F.
Ungir Framsóknarm. halda
þíng að Laugarvatni í vor
Stjórn Sambands ungra Framsóknarmanna hefir nýlega
ákveðið að kveðja saman þing sambandsins í næsta mánuði.
Verður það haldið að Laugarvatni dagana 15. og 16. júní næst-
komandi. Á þinginu verður rætt um stjórnmálaviðhorfið og
ýms framfaramál, auk venjulegra félagsmála.
Glæsilegur árangur af umbótastarfi
ríkisvaldsins á áruuum 1934—1939
Fyrir nokkru síðan er komin út skýrsla um starfsemi Fiski-
málanefndar á árunum 1935—44, er Arnór Sigurjónsson hefir
tekið saman. í skýrslunni eru rakin i stórum dráttum störf
nefndarinnar á þessu tímabili. Er skýrslan á margan hátt hin
athyglisverðasta, og þó ekki sízt fyrir þá sök, að þar er brugðið
upp glöggri mynd af einum merkum þætti í því mikla umbóta-
starfi, sem var unnið hér á árunum 1934—39, þrátt fyrir hina
miklu fjárhagserfiðleika, sem þá var við að stríða.
Lík Kambans verður
ilutt heím
Ákveðið hefir verið að lík
Guðmundar Kambans rithöf-
undar verði flutt hingað til
lands og fór kveðjuathöfn ný-
lega fram í Kaupmannahöfn.
Viðstaddir voru margir íslend-
ingar og félagssamtök íslend-
inga í Danmörku vottuðu sér-
staka hluttekningu. Af hálfu
Dana var lýst yfir því, að Guð-
mundi yrði reistur minnisvarði
í Danmörku.
í bráðabirgðaskýrslu, sem
sendiráð íslands í Kaupmanna-
höfn hefir sent ríkisstjórninni,
segir, að samkvæmt'þeim upp-
lýsingum, sem fram að þessu
liggi fyrir, sé engin fullnægjandi
ástæða fyrir fyrirhugaðri hand-
töku hans, og því síður fyrir
(Framhald á 8. síðu)
-------------------
t DAG
birtlst á 3. síða bréf frá Reyk-
víkingi, „Fegurri og heilnæmari
höfuðborg",
Neðanmáls er upphaf grein-
ar um Jón Þorláksson skáld á
Bægisá eftir dr. phil. Richard
Beck prófessor.
Þetta verður þriðja þing S.
U. F. Fyrsta þingið, stofnþing-
ið, var haldið að Laugarvatni
1938 og næsta þing var haldið
þar 1941. Bæði voru þau þing
svo vel sótt, að aðrir flokkar
hafa ekki haldið fjölsóttari
æskulýðsþing.v
Samkvæmt lögum S. U. F.
„eiga sæti á sambandsþingi,
með fullum réttindum, kjörnir
fulltrúar sambandsfélaganna.
Er hverju félagi heimilt að senda
einn fulltrúa fyrir hina fyrstu
10 meðlimi sína og síðan einn
fulltrúa fyrir hverja 15, sem þar
eru fram yfir. Ungir Framsókn-
armenn í þeim byggðarlögum,
þar sem ekki eru félög ungra
Framsóknarmanna, geta og sent
fulltrúa á sambandsþing og
veita þá 15 ungir Framsóknar-
menn einum manni fulltrúa-
réttindi. Allir félagar í sam-
bandsfélögunum hafa málfrelsi
og tillögurétt á sambandsþingi.“
Á þingum S. U. F. hefir verið
rætt um stjórnmál almennt, og
einstök framfaramál, auk sér-
málefna S. U. F. og sambands-
félaganna. Mun verða höfð sama
tllhögun á þessu nú og hinum
fyrri þingum.
Það verður að teljast mjög
mikilsvert, að þingið geti orðið
sem fjölmennast,®en þar er nú
við margvíslega örðugleika að
(Framhald á t. siðu)
Skýrslan hefst á stuttum inn-
gangi, þar sem lýst er afkomu
sjávarútvegsins, er Fiskimála-
nefndin tók til starfa. Um
nokkurt skeið fyrir 1930 hafði
útgerðinni vegnað allvel, verð-
lag verið hagstætt og markaðir
nógir. Árið 1930 kom svo heims-
kreppan mikla til sögunnar.
Verð íslenzkra útflutningsvara
féll um þriðjung til helming og
helztu fiskmarkaðir drógust
stórlega saman. Verðmæti út-
flutts sjávarafla varð því ekki
nema 42.9 milj. kr. árið 1934 í
! stað 70.7 milj. kr. árið 1929.
! Ríkisstjórn Framsóknar-
| flokksins og Alþýðuflokksins,
sem kom til valda I ágústmán-
uði 1934, ákvað strax að hefj-
ast handa til að bæta úr þessu
öngþveiti. Eitt af úrræðum
hennar var að setja lögin um
Fiskimálanefnd, sem skyldi
hafa forgöngu um markaðsleit,
nýjar verkunaraðferðir, nýjar
veiðiaðferðir og aðrar nýjungar,
sem gætu orðið útgerðinni til
hjálpar. Nefndin var fullskip-
uð í janúarmánuði 1935, og þá
um veturinn var Fiskimálasjóð-
ur stofnaður, er skyldi sjá
nefndinni fyrir tekjum til starf-
rækslu sinnar.
Hraðfrystingin.
Stærsta verkefnið, sem nefnd-
in tók til úrlausnar, er tvímæla-
laust hraðfrysting á fiski. Þegar
hún tók til starfa, voru til tvö
hraðfrystihús á öllu landinu.
Bæði voru þau í Reykjavik, og
var það stærra eign útlendinga.
Starfsemi þeirra hafði gengið
erfiðlega. Fiskimálanefnd tók
sér fyrir hendur að gera nýjar
tilraunir með útflutning á hrað-
frystum fiski og kom sér fljót-
lega upp eigin hraðfrystistöð.
Tilraunir þessar mættu ýmsum
byrjunarerfiðleikum og gengu
misjafnlega í fyrstu. Með auk-
ini reynzlu og miklu starfi, tókst
imámsaman að vinna þessari
vöru mikið álit erlendis. Áhug-
inn fyrir hraðfrystingunni fór
bví að aukazt, og árið 1936 var
byggt fyrsta hraðfrystihúsið ut-
an Reykjavíkur. Var það KEA,
sem það gerði, án þess þó að fá
nokkurn styrk til framkvæmd-
arinnar. Síðar á því ári voru
byggð nokkur hraðfrystihús, og
veitti Fiskimálanefnd styrk til
allra þessara framkvæmda. Síð-
an hefir hraðfrystihúsunum
stöðugt fjölgað, og nú er svo
komið, að hægt mun vera að
hraðfrysta meirihluta alls
þorskaflans. Á vetrarvertíðinni
1944 var um þriðjungur aflans
hraðfrystur.
í skýrslunni er sýnt fram á,
að þennan árangur megi að
mestu leyti þakka Fiskimála-
nefnd. í fyrsta lagi átti hún
mestan þátt í að afla hrað-
frysta fiskinum markaða, þar
sem hún annaðist um þýðing-
| armestu tilraunirnar og sá um
sölu fisksins að mestu leyti til
1943, er sölumiðstöð hraðfrysti-
húsanna tók við henni. í öðru
lagi hefir hún miðlað frysti-
húsunum af frumreynslu sinni,
veitt þeim margvísleg ráð og
leiðbeiningar og annazt marg-
víslegar útveganir fyrir þau. í
þriðja lagi hefir hún séð um, að
til væri verkvant fólk, er gæti
veitt nauðsynlega tilsögn í upp-
hafi. í fjórða lagi hefir húnjsvo
veitt lán til frystihúsabygginga,
er kom eigi sízt 1 góðar þarfir
fyrstu árin.
í skýrslunni er komizt svo að
orði, að þessi mikla aukning
hraðfrystingar á fiski séu „mik-
ilvægustu og merkilegustu tíð-
indin, sem gerzt hafi í atvinnu-
sókn okkar síðasta áratuginn“.
Ennfremur segir:
„Það eru stórkostleg tíðindi,
að við höfum á síðastliðnu ári
getað selt þessa framleiðslu-
vöru, sem lítið gætti í útflutn-
ingi okkar fyrir fáum árum,
fyrir meira en 31 miljón króna,
hærri upphæð en nokkra aðra
framleiðsluvöru að ísfiskinum
einum undanskildum. Þó er enn
meira um hitt vert, að með því
höfum við á fáum árum skipt á
frumstæðri verkun á aðalfram-
leiðsluvöru okkar, eins og salt-
fiskverkunin var og hlaut að
vera, og tímaborinni fram-
leiðslu eins og freðfiskurinn tví-
mælalaust er. Vegna þess eigum
við nú við ófriðarlokin ruddan
veg að heimsmarkaðinum með
aðalframleiðsluvöru okkar. Og
þessi vegur á að geta orðið okk-
ur greiður ekki aðelns í bráð,
heldur og í lengd, ef við þá ekki
spillum því, sem þegar hefir ver-
ið gert, með skeytingarleysi og
ófyrirgefanlegri handvömm.
Ekkert, sem gerzt hefir í at-
vinnulífi þjóðar okkar á síðustu
árum, er þvílík trygging fyrir
fj'Srhagslegri og viðskiptalegri
afkomu okkar og það, sem okk-
ur hefir á unnizt um fram-
leiðslu freðfisks og markaðsöfl-
un.“
Fiskherðing og karfa-
veiðar.
Annað stærsta verkefni Fiski-
málanefndar má telja harðfisk-
verkunina. Nefndin tók upp for-
göngu um hraðfiskverkun, sem
alveg hafði fallið niður sem
þáttur í útflutningsverzluninni,
bæði með því að útvega mark-
aði og styðja menn til að koma
upp fisktrönum. Útflutningur
harðfisks • skipti samanlagt
nokkrum miljónum kr. á árun-
um 1935—42, en hefir að mestu
legið niðri síðustu árin. Eftir
styrjöldina er líklegt að taka
þurfi upp bæði saltfiskverzlun
og fiskherðingu, þvi að fyrst um
sinn verði ekki hægt að selja
allan aflann hraðfrystan eða ís-
aðann. Reynslan, sern fékkst af
fiskherðingunni og sölu harð-
(Framhald á 8. slðu)