Morgunblaðið - 24.12.1929, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
11
hámarki þroska og fullkomn-
unar. Sönnu nær mundi hitt að
þau sjeu enn á byrjunarstigi.
Og ekki er jeg í neinum vafa
um það að tónlistin á ekki ein-
ungis eftir að þroskast ótak-
markað, heldur einnig að verða
almenningseign í miklu ríkara
mæli en ennþá er orðið. Hún á
«ftir að verða einn höfuðsamein-
ingarliður og andlegt líffæri
komandi kynslóða.
Tónlistariðkanir Forn-Grikkja
qru því miður lítið kunnar. —
Ekki mun tónlist þeirTa hafá
verið svipað því eins fjölþætt
Qg tónlist vorra tíma. En miklu
lengra hafa þeir verið komnir í
því á gullaldartíma sínum, að
gera tónlist að almenningseign
ppplýstra manna og nota hana
sem uppeldismeðal. Enda álitu
þeir tónlist hafa djúptækust á-
hrif allra lista til menningar og
siðfágunar. — Sömu skoðanir
eru að ryðja sjer rúm á vorum
tímum. Á Þýskalandi og Italfu
er tónlist fyrir löngu orðin að
tiltölulega almennri nauðsyn,
sem menn geta ekki hugsað sjer
að fara á mis við.
Sumir rithöfundar halda því
fast fram að áhrif tónlistar á
undirvitund vora sjeu miklu
róttækari og varanlegri til góðs
<jg ills heldur en þau áhrif sem
eru oss meðvitandi. Af þessu
mundi þá leiða að tónlistin er
miklu máttugra menningarmeð-
al heldur en uppeldisfræðingar
síðari tíma hafa látið sjer til
hugar koma. — í þessu sam-
handi vil jeg að endingu minna
á merkilega bók, sem kom út í
fyrra eftir frægan enskan rit-
höfund og tónskáld Cyrill Scott
um áhrif tónlistar. Hefir bókin
vakið mikla athygli fyrir hinar
djörfu staðhæfingar höfundar-
ins. Hann heldur einmitt fram
þessari kenningu að tónlistin
sje það súrdeig sem geti gagn-
sýrt alt þjóðlífið án þess að
menn verði þess varir og að
höfuðtónskáldin hafi í raun
•og veru verið spámenn þjóðanna
og mótað andlegt líf þeirra og
■eðlisháttu öðrum mentum frem-
nr. T. d. hafi tónlist Hándels
algerlega mótað hinn ríkjandi
aldarhátt á Englandi á nítjándu
öldinni. Þjóðverjar eigi tónlist
Bachs að þakka rökvísi sína og
vísindalega nákvæmni, o. s. frv.
Annars koma fram í þessari
bók svo margar nýstárlegar
hugsanir, að mjer finst vert að
gera af þeim útdrátt og birta
hann.
En hvað sem þessum athugun
um líður, þá stendur það enn
•óhrakið alla leið framan úr forn
öld, að tónlistin er voldugt menn
ingarmeðal, sem engin fram-
sækín þjóð og síst vjer Islend-
ingar höfum efni á að láta ó-
notað.
Eins og jeg tók fram í byrj-
un eru hjer á landi miklir tón-
listahæfileikar, en skynbragð
og kunnátta á mentaðri tónlist
algerlega í barndómi. Það má
því ekki dragast lengur að eitt-
hvað verði gert til þess að
mynda grundvöll fyrir íslenska
tónlistamenningu.
Við þurfum að eignast góða
hljómsveit. — Við þurfum að
geta útvarpað góðri tónlist. —
Við verðum að eignast tónlista-
•kóla!
Gamlar jólaspár.
(Eftir handriti Landsbókasafnsins 1167, 4to, með hendi
Geirs Vigfússonar).
Jólaskrána jeg sá einu sinni,
jólavonirnar voru þar nefndar inni
um veðurátt og vetrarlag,
vill nú þýðast með það slag
sem jóladag
upp á ber að vikudögum einum,
eftir sögðum greinum.
Ef sagða hátíð, segir mjer það betur,
á sunnudag ber verður góður vetur,
en um vorið vindasamt,
verður sumri regnið tamt,
með kornið kramt,
en þá haustar þurkandi vindsvali,
þróast mun búsmali.
Á mánudag ef megi hátíð bera
í meðallagi vill þá vetur vera.
Mikinn líður vorið vind
verður þá á sumri hind
með mjúka mynd.
Herrans fólk mun haldast á guðsvegi
hjer þó að fje deyi.
Á þriðjudag ef fæðingarhátíð fellur,
finst þá vetur myrkur, bændur svellur,
mikill vindur — mælir skrá —
muni vori blása á
oss bændum hjá;
fóstur mæður frelsi guðs að vanda
fyrir sitt orð og anda.
Ef jól hittast á dag miðvikunnar
örðugum vetri strita stálarunnar,
hefi jeg hvorki hug nje þor
að hoppa í þau spádómsspor
að vont sje vor,
eða sumar einkasíð til veiða
ungt fólk hjeðan leiða.
Fimtudagsjól fá vel vetur góðan,
fagni menn og sjerhver hringatróðan,
þá vindur er um vortímann, '
varmi sólarheims um rann
hvern fyrir mann;
sumarið mun sí'na prýði magna
og sælu Herrans fagna.
Merking af sólskini á þeim tólf dögum.
Ef sólskin er vel á Kristsdegi 1.
allt gleðilegt bregst þá eigi.
Annan dag ef eins vill Ijóma 2.
árgróði mun hollur koma.
Þriðja dag ef bjart vill skína 3.
þras og villur kristnir sýna.
Á fjórða degi ef fegurð lýsir 4.
fast krankleiki börnum hýsir.
Ef fimti dagur fult skin veitir 5.
frjóvgun þiggja víða sveitir.
Ef sjetti dagur sólskin bíður 6.
sætum gróðri fagnar lýður.
Ef sjöundi skín, sult, hallæri, 7.
samt aflagang það ár færir.
Áttunda dag ef sól birtir 8.
aflagnægð ei kvíða fírrir.
Níunda dag ef ljóminn ljósi 9.
ljær fjárheill svo allir kjósi.
Ef tíunda dag skín hin skæra, 10.
skæð sterkviðri flestum færa.
Ellefta dag alldimt verður — 11.
almenn plága varð þá meður.
Tólfta dags skin stríð vill teikna, 12.
okur og rán þá víst jeg reikna.
Tákn af vindinum á 12 nóttum jóla.
Á jólanótt ef blæs veður,
andlát valdsmanna þá skeður.
Aðra nótt ef verður vindur
vill gróðurinn gleðja kindur.
Þriðju nótt ef vindar þylja,
vill konga frá lífi skilja.
Fjórðu nótt ef fram gýs andi,
ferlegt hungur varð í landi.
Fimtu nótt ef fram hljóp þytur,
frá stje margur mentavitur.
Sjöttu nótt ef sendist bylur,
sælugróði jörð ei hylur.
Sjöundu nótt ef með gust metur,
meðalár, ei ver nje betur.
Áttundu nótt ef gengur gola,
gamalmenni andlát þola.
Níundu þá nótt vill blása,
nóg landfarsótt á vill geisa.
Tíunda nótt teiknar storma,
tjón á gripum ár þá forma.
Elleftu nótt ef vind gleður,
óðum niður deyr fjenaður.
Tólftu nótt ef hvöss var kviða,
teiknar stríð í löndum víða.
Föstudag ef fellur jóltíð yfir
frekan ver hver kind sjer ef lifir,
vor og sumar verður gott
varmt og þurt en ekki vott,
með gæsku gnótt.
Hugsaðu um það höldur stór og sterkur
þá stríðir á augnaverkur.
Æ herma svo í skrifi horskir lýðir
að halda ber á laugardag jóltíðir
verður mikið vetrarfar,
vorblástur og gott sumar
til hagsemdar,
gamlir menn og sauðfje út af sofna
sjás brenna hússtafnar.
Nú er á enda letrið harðra hríða
hagi og lagi þeir sem lesa og hlíða.
Hinriksarfinn hermir þjer,
hafði það til minnis sjer
það eftir er.
Rjenar efni, rann frá mærðar iðju
og rak af minnissmiðju.
Tólf dagar jólanna
og hvað veðrátta hvers þeirra táknar eftir komandi ár.
Tólf dagar, sem ljett á falla
tákna þess árs mánuði alla;
sannleikan hvern mánuð segi
sem viðrar á hverjum degi.
Jóladagur Janus þýðir
jafnan svo við hvern sem hlíðir;
tólfti vill Desember teikna,
út veðráttu árs svo reikna.
Fiársöfnnnin
til nýrrar kirkjubyggingar
í Reykjavík.
Viðtal vjð síra Fr. Hallgrímsson.
Morgunhlaðið náði fyrir skömmu
taíi af síra Friðrik Hallgrímssyni,
sem er einn aðalhvatamaður að
bygging nýju kírkjunnar, og á
sæti í stjórn fjársöfnunarnefndar.
— Alls hafa um 15 þús. kr.
satfnast í byg’gingarsjóðinn, og
hefir mestur hluti þessa fjár safn-
ast á þessu ári. Þetta fje er nú á
vöxtum.
— Árangurinn af þessari fjár-
söfnun virðist í fljótu bragði ekki
vera glæsilegur. Margir vilja bíða,
þar til sjeð verður, hver afdrif
málið lilýtur á Alþingi. Öll sann-
girni virðist mæla með því, að
ríkið leggi einhvern ske'rf til bygg-
ingarinnar, þar sem þetta á að
verða stærsta kirkja landsins og
hcfuðstaðarprýði. Þykir mjer ekki
ósanngjarnt, að ríkið le'ggi til
helming kirkjuverðsins.
Vitanlegt er, að e'kki mun koma
verulegt fjör í fjársöfnunina fyr
en menn geta fengið glögga hug-
nivnd um, hvernig kirkjan eigi að
vera — cn um nýárið nnm sam-1
keppni þeirri lokið, sem boðið yar
til um uppdrætti að kirkjunni, og
munu þá uppdrættirnir birtir.
— Mönnum vekður æ betur ljóst,
að kirkjan í Reykjavík er alt of
lítil, og að við svo búið má ekki
standa. Það er því brýn þörf á
nýrri og stærri kirkju. Fjársöfn-
unarnefndin gerir sjer vonir um,
að ef uppdráttur fæst, sem al-
menningi líkar vel, muni ménn
verða fúsir til að leggja fram fje
til byggingarinnar.
— Eins og Mgbl. hefir áður
skýrt frá, hefir hr. Edvard Storr
stórkaupmaður í Kaupmannahöfn
boðist. til að gefa kirkjimni þrjá
stóra myndaglugga, sem eru lista-
verk. — Ennfremur er skylt
að geta þess, að án þess að nokkur
mæltist til þess hjer lieima hefir
dr. A. Th. Jörgehsen í Kaupmanna
höfn skrifað um það í dönsk blöð,
að vel1 ætti við, að tslandsvinir í
Danmörku hlypu undir bagga og
legðu fram eitthvert fje til þess-
arar kirkjubyggingar. Sú góðvild,
sem þessu máli hefir verið sýnd i
Danmörku, ætti að vera aukin
hvöt til að vera sem best samtaka
um að koma sem fyrst xipp þdssari
kirkju, sem svo brýn nauðsyn er
til.