Morgunblaðið - 14.09.1939, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
Fimtudagur 14. sept. 1939.
Sigurður Thorlacius:
Sumardagar
— BÓKMEMTIR ——
Þórir Bergsson: SOGUR
Sigurður Thorlacius:
i Sumardagar. Útgefandi
ísafoldarprentsm. h.f.
dag kemur á markaðinn ný-
stárleg bók, sem Isafoldar-
prentsmiðja gefur út. Það er
„'Sumardagar' ‘, skáldsaga ef tir
Sigurð Thorlacius skólastjóra.
Rjettara vsferi ef til vill að nefna
það æfintýri. Það er saga eins
larnbs, sumarlangt. Er það skemst
.að segja, að þetta er ákaflega
akemtileg bók, frá upphafi til
enda. Lesandinn fylgir Brúðu litlu
— en svo heitir lambið — með ó-
skiftum áhuga frá því hún kemur
í heiminn á köldum vordegi og er
því nær króknuð úr kulda, og þar
til hún er komin á gjöf um haust-
ið. Frásögnin er látlaus og eðii-
leg, málið gott og fjölbreytt at-
vik koma fyrir, sem gera söguna
-afar „spennandi“ yfirleitt. En all-
ir viðburðirnir eru sannir og eðli-
iegir. Þar er ekkert ýkt. Það er
auðsjeð, að höfundur er kunnug-
ur því, sem hann skrifar um. Svo
hárrjettar og lifandi eru lýsingar
hans á Jífi Briiðu litlu, mömmu
hennar og fjelaga þeirra í faðmi
íslenskra afrjetta og heimahaga.
Hættunum er ekki gleymt. Rebbi
og krummi koma þar við sögu.
Higning, þrumuveðiir, hausthret
pg sultur verða líka á vegi mæðgn-
anna. Inn í frásögnina er fljettað
margvíslegum fróðleik um líf og
starf jurtanna, örmanna, fuglanna
o. fl. En þannig er með efnið far-
ið, að börnum þykir það skemti-
legt lesefni, því að höfundur
kann prýðilega að segja frá á
þann veg, sem þeim líkar best.
Ekki eru nein tök á því að rekja
hjer nánar efni sögunnar. Jeg
vildi aðeins með þessum línum
ininna á þessa góðu bók, sem. full-
yrða má, að vinna muni hylli barn
íanna við fyrstu sýn, því að útlit
hennar er hið vandaðasta í alla
staði.
Margar fallegar teikningar af
atburðum sögunnar prýða bókina.
Þær eru eftir frk. Valgerði Briem,
<og er þeim mjög smekklega fyrir
komið innan um lesmál bókarinn-
ar.
Það er ánægjulegt fyrir þá, sem
unna málefnum barnanna, að fá
tiýja bók, alíslenska að efni og
formi, jafn skemtilega og þessa.
Jeg vildi óska þess, að höfundur
sæi sjer fært að skrifa fleiri bæk-
ur fyrir börn, í svipuðum stíl og
þessa. Bæði hann og útg. eiga
þökk skilið fyrir þessa bók.
Ingimar Jóhannesson.
Þórir Bergsson: Sögur.
Útgefandi: ísafoldar-
prentsmðija h.f.
egar saga er sögð, skiftir með-
ferð efnis ekki minna máli
en söguefnið sjálft. Efni, sem þyk-
ir mikið og frásagnarvert, getur
farið í mola, ef sögumaður kann
illa að segja frá. En hins vegar
getur smátt og hversdagslegt efni
orðið merkilegt og hrífanji í með-
förum sögumanns, sem kann vel
sína list.
En er ekki í rauninni líf og
reynsla hvers manns merkilegt
söguefni, ef rjett er með farið?
Hver maður er smáheimur út af
fyrir sig. I þeim heimi gerast við-
burðir, sem skifta manninn miklu,
nokkurskonaf heimsviðburðir. í
þeim heimi er oft háð stríð, „heims
styrjaldir". Það var í raun og
veru vel til fundið og táknrænt,
er Sveinn gamli frá Mælifellsá
fanni upp á því að kalla sjálfsævi-
sögu sína „Veraldarsögu". Það er
viðfangsefni flestra sagnaskálda,
að segja einhverja kafla úr „ver-
aldarsögum“ einstaklinganna,
segja frá átökum mannanna og
fangbrögðum við lífið, sorgir þess
og sælu, erfiðleika og vandamál.
Og hvaða form sem rithöfundur-
inn velur list sinni, skiftir það
mestu um árangur iðju hans, að
hann kunni með efni og form. að
fara.
Smásagan er vel til þess fallin,
að bregða upp skyndimyndum úr
mannlegu lífi. Það er vandasamt
form að því leyti, að það leyfir
ekki óþarfar málalengingar. Og
það er vinsælt form meðal lesenda
af því að lengdin þreytir ekki.
Þetta form gerir því miklar kröf-
ur til rithöfundarins. En lesendur
meta líka og virða verk hans, ef
vel tekst.
Þórir Bergsson er löngu orðinn
kunnur og vel metinn rithöfund-
ur, vegna smásagna þeirra, er
hann hefir birt við og við í tíma
ritum allmörg ujidanfarin ár. Sög-
ur hans vöktu fljótt at.hygli vegna
ákveðinna kosta, sem þær voru
búnar. Jeg verð að segja um sjálf-
'an mig, að jeg er vandlátur á
smásögur, eins og annan skáld-
skap, og nenni ekki að eyða dýr-
mætum tíma til að lesa surnt af
bókmentatæi, sem á veginum. verð-
ur. En hafi jeg sjeð sögu efti"
I^óri Bergsson innan um annað
efni í tímaritum vorum, hefi jeg
talið sjálfsagt að lesa hana, og
ævinlega haft ánægju af þeim
lestri. Jeg er því einn þeirra
mörgu lesenda Þóris Bergssonar,
sem þykir vænt um, að margar af
smásögum hans eru nú komnar út
í einni bók, og það eigi aðeins
gamlir og góðir kunningjar, held-
ur og ýmsar góðar sögur, sem
ekki hafa fyr sjest á prenti, svo
að jeg viti.
Margir Reykvíkingar munu
þekkja mann þann, er dylst bak
við rithöfundarnafnið Þórir Bergs-
son. En þeir, sem ekki þekkja
hann, munu geta ráðið af sögum
hans margt um það, hver maður
hann er. Þeir, sem. í ritum sínum
taka lífið og mennina til skáld-
legrar meðferðar, geta ekki dulið
fyrir athugulum lesanda, hvílíkir
menn þeir eru sjálfir. Verk þeirra
lýsa ekki aðeins gáfnafari þeirra
og kunnáttu, heldur einnig hug-
arfari þeirra og hjartalagi. Og
það er ef til vill eitt af því, sem
gerir mannlífs- og sálarlífslýsing-
ar sagnaskálda svo aðlaðandi, að
þær lýsa um leið rithöfundinum
sjálfum, vekja lesandann til um-
hugsunar um höfundinn sjálfan.
Um. rithöfunda eiga við ekki síst
þau orð, að „af ávöxtunum skul-
uð þjer þekkja þá“.
Þórir Bergsson hefir athugað
lífið í kring um. sig mætavel, bæði
í smáu og stóru, og kynst því vel,
bæði frá alvarlegu og skoplegu
hliðinni. Hann getur verið háal-
varlegur, en oft er hann hæglát-
lega kíminn, og varpar skringi-
ljósi yfir persónur sínar, ef þær
eiga það skilið, eða það fer þeiin
betur. Hann getur sjeð hið stóra
í því sem smátt virðist. Hann kem
ur víða við í sögum sínum, bæði
við sjó og í sveit. En hvað sem \
góma ber, má alstaðar sjá hið
glögga auga og hinn næma skiln-
ing höfundarins. — Mjer þykja
margar rr.unnlýsingar Þóris Bergs-
sonar góðar; þær eru sannar, öfga-
lausar, það sem þær ná, og gerðar
af góðlátlegum skilningi á kostum
og brestum okkar allra. En lýs-
ingar Þóris á lífinu sjálfu þykja
mjer jafnvel enn betri. Lesandinn
skynjar er hann les, hina dulrænu
innsýn höfundarins, samúð hans
með lífinu eins og það er, og lotn-
ingu hans fyrir máttarvölduin
þess.
Um. stíl og listform höf. vil jeg
sem leikmaður segja það, að ef
listatökin eru i því fólgin, að
halda athygli lesandans fastri við
efnið uns sögunni er lokið, og
vekja samúð hans með persónum
sögunnar, þá er Þórir Bergsson
efalaust einn af vorum fáu lista-
mönnum í smásagna gerð.
f bók þeirri sem hjer um, ræðir,
eru alls 22 sögur, ólíkar að efni,
og slá á ýmsa strengi. Og þótt
auðvitað sjeu þær ekki allar jafn
góðar, eiga þær sammerkt um, það,
að lesandinn er höfundi fúslega
samferða og þykir gott að vera í
návist hans. Jeg ætla ekki að
segja væntanlegum lesendum frá
Sigurður Thorlacius skólastjóri:
Þetta er saga um ána og lambið hennar, sögð af næm-
um skilningi og hlýju. Sagan vekur hjá barninu ást
til dýranna og skilning á lífi þeirra. — Kaupið þessa
bók. Hún fæst hjá öllum bóksölum.
Bókaverslun Isafoldarprentsmiðju 4527
einstökum sögum eða efni þeirra,
en vil að lokum aðeins segja það,
að mjer þykja nokkrar af sögun-
um stórum merkilegar að efni, og
nokkrar sjerstaklega ágætar fyrir
stíl og efnismeðferð alla. Á. S.
★
órir Bergsson hefir síðan
fyrsti tugur þessarar aldar
var liðiun, smám saman birt í
tímaritum vorum eina og eina smá-
sögu, með því yfirlætisleysi, að
hann hefir aldrei sagt til skírnar-
arnafns síns. En margir vita þó
að hann heitir Þorsteinn Jónsson
og er starfsmaður í Landsbankan-
um.
Fyrsta saga hans, sem birtist á
prenti —• í Skírni —, hjet Brosið,
perluskær saga af stúlku sem mæt-
ir höfundi á götu eða förnum
vegi oftar en einu sinni. Þau fást
eigi við, nema með augum, og and-
litsdráttum. Þetta söguefni virðist
lítilsháttar. En svo var farið með
þetta bros í frásögninni, að það
vakti eftirtekt, og að sjá mátti,
að þarna var höfundur á ferðinni
sem leit í kring um sig athyglis
augum og kunni að orða á list-
rænan hátt, það sem honum bjó í
brjósti.
Þessa mey, sem Þórir Bergsson
mætti á Melunum eða annars stað-
ar utan Ingólfsbæjar, sje jeg enn-
þá brosa, eftir 25—30 ár. Það
bros er elskulega látlaust og tal-
ar þetta ganila, sem ávalt er nýtt,
með hverju dægri: „Jeg hlusta
eftir andvara sem hvísli að mjer
samskonar orðum, sem blærinn
mæiir við bjarkargreinar í skógi.
Jeg skima eftir morgun bjarman-
um hvert sinn sem jeg lít út um
víðavang og tek móti honum. opn-
um örmum, ef hann kemur til
mín. Jeg þrái og jeg vona á svip-
aðan hátt, sem kynsystur mínar,
þær sem bera fyrir brjósti útþrá
og ævintýralöngun“.
Þetta og fleira af þessu tagi
las jeg út úr brosi meyjarinnar
senr Þórir Bergsson mætti. Hug-
skot meyjarinnar var mátulega
hjúpað blæjum, til þess að get-
speki ætti þar kollgátuna.
Þórir Bergsson hefir fátt ritað
síðan um bros, svo að mjer sje
kunnugt.
Eil hver sagá hans er á þann
hátt nýstárleg, að varla mun les-
endum detta í hug við lestur
þeirra, að þeir hafi áður lesið
söguna, eina nje aðra. Jeg nefni
t. d. sögurnar Stökkið, Sakra-
ment, Þegar ljósin slokknuðu í
kirkjunni. Þær eru nýjar af nál-
inni. Slys í Giljareit og Dýr eru
minnilegar sögur um táldrægni og
afleiðingar hennar. Brjef úr
myrkri er um meinbugaástir, sem
haldið er í skefjum á drengilegan
hátt. Sú saga er svo vel saman-
sett, að Knútur Hamsun gerir
varla betur, eða aðrir snillingar
stórveklanna. Þar eru ástríðurnar
svo fagurlega hjúpáðar töfrablæj-
um hálfkveðinna vísna, „að and-
ann grunar ennþá fleira en aug-
að sjer“.
Þó að jeg nefni einungis nokk-
urar sögur þessa höfundar, mætti
benda á þær allar, því að hver
þeirra hefir til síns ágætis nokk-
uð — 0g er þó um hjáverkastarf
að ræða, þar sem þessar sögur eru
gerðar úr garði.
Það mun vera nálega eins tor-
velt fyrir bankamann sem bónda,
að komast í skáldlegar stellingar.
Bankabrjefaskriftir og bústörf
bjóða eigi til sín andanum þeim,
sem lætur dátt að skáldgyðjunni.
Kyrrseta í skrifstofum lamar
taugakerfi. Erfiðisstarf bónda og
verkamanns níðist á vöðvum og
sinum og segja gigtarítök til um,
þau missmíði.
Það er mikil fjarstæða að skáll
fái notið sín, sem hafa einungis
tómstundum úr að spila. Lúina
maður þarfnast hvíldar og svefns.
En skáldskapur verður eigi hrist-
ur fram úr ermi, milli svefns og
vöku.
Ein smásaga eða fyrirferðarlítið
kvæði, getur kostað höfundinn svo
að segja árlanga umhugsun, eins-
og málverk og höggmynd getur
kostað þá sem þær listir stunda.
Jeg ætla að tímaskortur muni
valda því, að Þórir Bergsson hefir
samið einungis smásögur.
Heilsuveill maður, sem er háður
annríki, hikar við að leggja á sig
•ferðalög íim fjöll og firnindi.
Ilann gengur stuttan spöl, þegar
hann ræður yfir tómstund.
Sá sem ritar langa sögu verður
að fara upp margar brekkur, lang-
ar leiðir. Smásagnahöfundurinn
gengur upp á næstu hæð, í lík-
ingum talað.
Þórir Bergsson gengur upp á
sinn sjónarhól, í líkindanna landi,
og hefir ávalt frá að segja því
sem er athyglisvert.
Og hann segir vel frá ætíð og
stundum ágætlega.
Guðmundur Friðjónsson.
Helga Sigurðardóttir:
160 Fiskrjettlr
Helga Sigurðardóttir:
160 fiskrjettir. Útgef-
andi: ísafoldarprent-
smiðja h.f.
slenskar húsmæður mættu vera
þakklátar ungfrú Helgu Sig-
urðardóttur fyrir að fræða hús-
mæður vorar um alt það, sem að
matreiðslu lýtur. Bækur ungfrii
Helgu eru alkunnar um land alt,
t. d. „150 jurtarjettir, grænmetis-
rjettir, kaldir rjettir og smurt
brauð, bökun í heimahúsum“, og
bókin „Lærið að matbúa“, sem
er notuð við kenslu í öllumi skól-
um landsins, þar sem matreiðsla
er kend.
Nú er komin ný bók á markað-
inn eftir ungfrú Ilelgu Sigurðard.,
„160 fiskrjettir“, sem ræðir um
alt, er að matreiðslu og meðferð
fisktegunda vorra lýtur, bæði fyr
og síðar.
Þessi bók kemur á hentugum
tíma. Háværar raddir heyrast um,
að við eigum sem mest að nota
vorar innlendu fæðutegundir. Bók'
in gefur fjölda upplýsinga am
þetta. Er því áríðandi fyrir allar
húsmæður landsins að fá sjer hana
og lesa hana gaumgæfilega, og
færa sjer í nyt allan þann fróð-
leik, sem bókin hefir að geyma.
S. J.