Morgunblaðið - 17.12.1966, Blaðsíða 8

8
MORGU N BLAÐIÐ
Laugardagur 17. des. 1966
Snorri Sturluson átti mestan
þátt í að koma íslandi undir
norsku krúnuna,
segir Björn Þorsteinsson í umsögn
um ný sagnfræðirit
Á JÓLAMARKAUINN ár hvert
wtreymir hér syndaflóð aif hiroð-
yirkni, ranigfærslum, prentvill-
«m og fljótaskrift. Það mun hér-
umlbi'l öruggt, að kastað er hönd-
Uim á einhver.n hátt tifl. bókar,
aem kemur á markað skömmu
Æyrir jðíL Tíminn telst peningar,
og menn flýta sér meira en þeir
tgeta tifl þess að hiöndla þá; af
(því stafa öll vandlkvæðin. Hand-
irat fyrsttu bókarin.nar, sem premt-
uð var á íslenzku, var gerf úti í
íjósi. Mónnum befur jafnan þótt
tel-svent tifl Nýj atestaimentis
Odds Oottskáiikjasonar koma og
•aflið það allvel úr garði gert.
Það væri því athugandi fyrir
bókager'ðarmenn íslenzka að fá
sér nautpening á vinnustofurnar
eða flytja út í fjós, ef kostur er.
Rólyndir nautgiripir gætu e.t.v.
sefað hugi þeirra og dregið úr
óðagotinu með nærveru sinnL
Fyrir framan mitg liggja tvær
ibækur merktar til umsagnar í
blaði iþessu: Gisisur jarl eftir
Ólaf Hansson og Skiúli fógeti eft-
ir Lýð Björnsson. Þetta hefðu
getað orðið mestu sómarit, ef að-
staindendur hefðu gefið sér lengri
meðgöngutiwna. Þau eru kynnt
sem fyrstu bækur í flokki rita
um öndvegismenn íslenzkrar
sögu, sem ísafold hefur á prjón-
unum og Bgill Jónasison Stardal
ritstýrir. Egilfl hefur liöngum ver-
ið frá vinnu sökum sjúMeika
undanfarið, og er þangað að leita
skýringa á þvL a'ð hann er tal-
inn Jónsson á hlífðarkápu Jarls-
ins, því að faðemi hans mun
öldungis öruggt. Þá fæst útgef-
andi Utiisháttar við að yrkja um
Grím Thomsen, og nafnaskrá
síkortir, þótt það flé sióaðra
Lýður Björnsson
manna háttur að láta líkan lykil
fýlgja fræðiritum. En bækur
iþessar skortir ekki einungis
nafnaskrár, heldur er efnisyfir-
lit einnig ófinnanlegt. Hér er um
svo alvarlegan hlut að ræða, að
frágangur bókanna verður að
tðljast með endemum, þótt band
sé vefl snoturt. Þetta er hörmu-
tegt, af því að bækur þessar eru
gefnar út af mjög heiðarlegum
og menningarlegum Ihvötum.
Hiver kynslóð ver'ður að rekja
örlagaþræði þjóðar sinnar á sínu
tungutaki, ef vel á að vera, því
að Ufsreynsla liðinna aldá er
öruggasta kjölfesta þjóðarskút-
unnar margfrægu, og nýgræð-
ingar ættar- og arflausir eru
Iþrautleiðir vanmetagemsar, jafnt
þótt þeir hafi sjóði handa á milli.
Það er því virðingarverð við-
leitni að framleiða ný kynning-
arrit á fornum hetjum og öld-
um hérlendum. Þar skiptir þó
ekki höfuðmáli, að verkið sé
nýtt, heldur nýtilegt, en hér
virðast því miður fáum gefið, að
skrifa læsilega um forna atlburði.
íslenzkir höfundar og bókagerð-
armenn aettu að gera sér ljóst,
að við erum ekki staddir á neinu
flæðiskeri úti í hafsauga. Bækur,
sem hér eru gefnar út um Giss-
ur jarl, Skúla fógeta og aðra
siíka, eru alþjóðlegt framlag til
sagnfræðinnar, og íslenzk tunga
er ekkert leyndarmák
Ritið um Gissur jarl er sér-
nafnalbók. Það lætur nærri, að
annaðhvert orð á sumiam sí'ðun-
um sé skrifað með stórum staf.
Það hefur verið aðall islenzkra
fræðimanna að drúkkina í fróð-
ileik sínum og kafna í þekkingu.
Ólafur Hansson er margfrægur
fræðasjór og hefur einnig tekizt
flestum hérlendum mönnum bet-
ur að fljóta ofan á fræðunum.
En hann er manna greiðviknast-
ur og fúsastur til þess að leysa
hvers manns vandkvæði og
stinga niður penna, þegar útgef-
endur blaða og bóka hafa kvak-
áð. Bók hans um Gissur er auð-
sæi'lega einn af hinum mörgu
.greiðum, sem hann hefur gert
mönnum um dagana. Hann hef-
ur sett saman handrit í flýti,
afhent það útgefendum og hvergi
komið nærri útgáfunná eftir það.
Það er þvi ekki Ólafi að kenna,
þótt myndir ag uppdrætti vanti
í bókina, en margt er til muna
og myinda frá dögum Gissurar
og þar á meðal mun vera jarls-
merkið, skjaldarmerki íslenzka
jarlsins. íslendingar eiga heimt-
ingu á völ fagurra bóka eins og
aðrar þjóðir, og þækur ætlaðar
myndsjúkum unglingum eiga að
vera eins fagrar og ástæður frek-
aet leyfa.
Gissuri jarli hefur jafnan ver-
ið borin heldur itUa sagan og því
verr sem menn þekktu hann bet-
ur. Ólafi finnst honum vera mik-
iL vorkunn á stundumi, þótt hann
gengi á orð og eiða, og skal það
ekki dregið í efa. Hins vegar ligg
ur það fyrir utan skyldusvi'ð
sagnif ræðings að bolilaileggj a
mikið um. siðgæði söguhetja
sinna. Hann á að draga fram
staðreyndir, leggja fram mál-
skjölin* en lesandans er að
dæma, og íslendingar eru frjáls-
lyndir og skillningsrlí'kir á ma-nn-
legan breyskleika í dag. Um 19180
voru nuimin úr lögum á alþingi
ýmis ákvæði, sem tálmuðu fólki
með flekkað mannorð að gegna
ýmisum störfum í þjóðfélagi okk-
ar. Þá var þar ort:
Værirðu þjófur, vinur minn,
varstu löngum smáður,
en nú er mannorðsmissirinn
minna tjón en áður.
Ólafur Hansson
í formáila bókarinnar er Giss*
ur talinn örlagasmiður þjóðar-
innar. Sú fullyrðing þarfnast
rökstuðnings, en h..nn er hvergi
að finna. Gíssur virðist mikiu
fremur hafa verið leiksopipur
hörmulegra örlaga, steiktur og
siúrsaður á FlugumýrL en stjórn-
andi þeirra. Hann ætlaði að
verða þjóðhöfðingi, en mun
áldrei hafa náð landsyfirráðum
og varð að þola margs konar
niðurlægingu. Bf menn telja
hins vegar, áð Gissur beri meg-
inálbyrgð á Gamla sáttmála 1262,
þá er það ósannað mál. Sá ein-
staklingur, sem átti mestan þátt
i því að koma íslandi undir
norsku krúnuna, hvort sem hann
vildi eða ekki, hét Snorri Sturlu-
son en ekki Gissur Þorvaldsson.
Þá ber þess einnig að geta, þeg-
ar fjal'lað er um þessa hluti, að
Ganili sát'tmáli er heimsfurðu-
skjal, en ekki uppgjafasaimning-
ur. Þetta er skjal sagnarinnar að
skulu í boðhættL og það voru
íslendingar sem skipuðu fyrir,
en konunguí sem hiýddi og stóð
svo út miðaldir. Það liðu þrjár
a'ldir frá Gamla sáttmála, unz
íslendingar urðu fótaskinn ann-
arra. Þannig er löng leið ni'ður-
lægingar frá sá'ttmálanum tiíl
bænakvaks sjónvarpsáhuga-
manna, svo dæmi sé greint úr
niútíma sögu okkar. Hvorki
Snorri né Gissur verða sóttir til
saka fyrir þau ósköp.
Þá segir í bókinni- um Gissur
jarl, að drengskaparhugsjón heið
indóms hafi fokið út í veður og
vind hér á landi á 13. öld, en I
staðinn komið svik' og prettir.
Ljótt er að heyra, en mér er
spurn, hvaðan mönnum komi öll
vitneskjan um heiðnar dyggðir
og kristna lesti forfeðra vorra.
Ég veit ekki betur en þeir hafi
ibúið við rúmlega tveggja aida
kristni á 13. öld og þá hafi stað-
ið ofan í mönnum kristinn
drengskapur en heiðinn. Hund-
heiðin rómantík er lei'ðigjörn á
síðari hluta 20. aldar.
Þetta er að verða allt of Lang-
ur lestur og a'LLs ekki maklegur,
af því að ÖLafur Hansson hefur
gert alia hluti betur en bókina
um Gissur Þorvaldsson. Skoð-
anir manna hafa ekki verið jafn-
skiptar á þessari öld á SkúLa
fógeta og Gissuri. Frásögn Lýða
er 'látlaus, en hvorki orðvis né
hnökralaus, Hann er taisverður
„í samtoandi við“ maður. Stór-
máfl Skúla eru í sambandi vi®
umsjón hans með hlutunum og
vanþekkingin tröllríður mönnuna
í santbandi við kornræktina
o.sjrv. Ég er enginn sérfræðing-
ur í sögu fógetans, en sé ekki
ibetur en Lý'ður geri henni
'greinagóð skil. En það vantar
ti'Ilþrif í stlil og frásagnir til þesa
að hiún dragi að sér fróðieiks-
trega lesendur. Guðibrandur Þor-
láksson biskup, fyrsti miikli for-
leggjarinn hér á landi, settl
sálmaskálldum sínum þá for-
skrift að yrkja ekki verr um afl-
mættið en rimnahetj urnar. ís-
lenzkir forleggjarar aettu að gera
þá kröfu til fræðimanna sinna
að þek skrifuðu ekki miklu ver*
um söguhetjux siínar en skáldk
sagnahöfundarnir, þó að frálbeðn-
um öl'Ium fífillbrekkus!t)íil. Við
eigum ekki margt góðra fyrir-
mynda, en tveir sniHingar í ver-
aldarvolkL þeir Tómas Gu8-
mundsson og Sverrir Kristjáns-
son, eru þó árvissir með bæku»
fyrir jófl.
Kemvood Chef er allt aimað
og miklu meira en
venjuleg hrærivél.
Engin önnur
hrærivél
býður upþ á
jafnmikið úrval hjálpartækja
sem létta störf
húsmóðurinnar. Kenwood
er þægileg og auðveld
í notkun og prýði
hvers eldhúss.
Kenwood Chef fylgir:
Skál, þeytari, hnoðari, hrærari, sleikjari, og
myndskreytt uppskrifta- og leiðbeiningabók.
VERÐ KRÓNUR 5.900,00.
Viðgerða- og varahlutaþjónusta.
S'imi
11687
21240
Laugavegi
170-172
LONDON dömudeild
HERRAR:
Ef ykkur vantar jólagjöfina handa eigin-
> konunni, unnustunni, eða dóturinni,
þá eigum við hana.
Skinntöskur.
Hollenzkar skinntöskur.
ítalskar skinntöskur.
Belgískar skinntöskur (skinnfóðaðar).
Hanzkar og slæður í miklu úrvali.
Buddur og seðlaveski.
Regnhlífar.
Pcysur í miklu úrvali.
Wolsey-peysur og peysusett.
Svuntur í gjafakössum.
Svissneskir vasaklútar í gjafakössum.
Áprentað almanak 1967.
Lady Manhattan blússur.
Aldrei meira úrval af nælon og frotte
morgunsloppum (gjafakassar fylgja með).
Pils, fjölbreytt úrval.
Síðbuxur, Helanca og ull.
Náttkjólar, undirkjólar o. fl.
Gjörið svo vel að líta inn.
LONDON dömudeild
Austurstræti 14. — Sími 14260.
Björn Þorsteinssoik