Morgunblaðið - 26.07.1974, Blaðsíða 1

32 SIÐUR
133. tbl. 61. árg.
FÖSTUDAGUR, 26. JULI 1974
Prentsmiðja Morgunblaðsins.
10 dómarar með - 4 á móti í Haag:
Einhliða útilokun brezkra og
y-þýzkra fiskiskipa óheimil
Viðurkenna þó sérstöðu íslands
Haag, 25. júlf — AP. NTB.
ALÞJÓÐADÓMSTÓLHNN úrskurðaði á fimmtudag, að
fsland geti ekki einhliða útilokað brezk eða vestur-þýzk
fiskiskip frá veiðum á svæðinu á milli 12 og 50 mflna.
Tfu dómarar voru fylgjandi þessum úrskurði en fjórir á
móti.
Það voru dómarar frá Frakklandi, Svíþjóð, Nigeriu og
Dahomey, sem lýstu sig mótfallna úrskurði meirihlut-
ans f máli Bretlands gegn íslandi og máli VesturÞýzka-
lands gegn tslandi. Urskurðir dómsins f þessum tveim
málum eru næstum samhljóða.
1 úrskurðinum segir m.a., að útfærsla fslenzku fisk-
veiðilögsögunnar f 50 sjómflur hafi ekkert gildi gagn-
vart Bretlandi eða Vestur-Þýzkalandi. Það orðalag er
athyglisvert þar sem Bretar höfðu krafist þess, að dóm-
stóllinn úrskurðaði útfærsluna sem brot á alþjóðalögum.
Dómstóllinn svarar þvf ekki þeirri kröfu, og segir
aðeins, að útfærslan hafi ekki gildi gagnvart ofannefnd-
um tveim löndum.
Dómstóllinn segir ennfremur,
að málsaðilar verði að gegna
þeirri skyldu sinni að hefja þegar
samningaviðræður sín á milli f
þeim tilgangi að jafna ágreining
sinn. I þessum viðræðum verði að
taka tillit til forréttinda Islands,
hefðbundinna veiðiréttinda Breta
og V-Þjóðverja og þarfa á vernd-
un fiskistofna.
Eini munurinn á úrskurðinum f
máli Breta og úrskurðinum í máli
Þjóðverja er sá að dómstóllinn
telur sig ekki geta fjallað um þá
kröfu Þjóðverja um skaðabætur
vegna taps, sem orðið hefur af
truflunum á veiðum og skemmda
á togurum. Sagði f úrskurðinum
að ef dæma ætti f slíkum málum
yrðu að fara fram vitnaleiðslur f
hverju einstöku tilfelli, sem Þjóð-
verjar nefndu.
Vestur-Þjóðverjar höfðu leitt
rök að þvf, að í afskiptum fs-
lenzkra varðskipa af vestupþýzk-
um togurum hefðu falizt hótanir
eða beiting ofbeldis, sem væri
ólögleg samkvæmt alþjóðalögum.
Ennfremur sögðu Þjóðverjar, að
tslendingum bæri skylda til að
bæta sér fyrir tjón.
1 úrskurði dómstólsins sagði, að
kröfur Þjóðverja væru almennt
orðaðar og því hefði dómstóllinn
Akvörðun Alþjððadómstólsins f deilu Bretlands og tslands lesin upp f gær.
aðeins takmarkaðar upplýsingar
og lélegar sannanir og gæti því
ekki tekið afstöðu til kröfunnar.
FORRÉTTINDI RÉTTLÆTA
EKKI ÚTFÆRSLU
Það var forseti Alþjóðadóm-
stólsins, Pólverjinn Manfred
Lachs, sem las upp úrskurðinn.
Sagði hann, að dómstóllinn gerði
sér grein fyrir þeim tillögum sem
Franski dómarinn í Haag um úrskurðinn:
Ekki vikið að efnahags-
vanda Islendinga í heild
FJÓRIR dómarar greiddu at-
kvæði gegn úrskurði dómstóls-
ins f Haag, Andre Gros frá
Frakklandi, Sture Petrén frá
Svfþjóð, Charles D. Oneyama
frá Nígeriu og Luis Ignacio-
Pinto frá Dahomey. Morgun-
blaðið reyndi f gær að afla sér
álita þessara fjögurra dómara
en tókst aðeins að fá hluta af
séráliti franska dómarans.
Þar sagði meðal annars: „Ef
hægt var að gera tvfhliða sam-
komulag við Island árið 1961
var það vegna þess, að kjarni
þess samkomulags var viður-
kenning Bretlands á 12 mflna
mörkunum. En í sfðasta hluta
efnisdóms síns drepur dóm-
stóllinn á það vandamál, sem
viðkemur yfirstjórn fiskveiða
með tilliti til verndunar fiski-
stofna — og í því efni er ekkert
tvíhliða.
Islendingar bentu Bretum
skilmerkilega á þetta í viðræð-
unum í London 3. og 4. nóvem-
ber 1971. Markmið Islendinga
var að verja fiskiðnað sinn fyrir
feikilegri samkeppni „stór“-
togara frá Spáni, Portúgal, Hol-
landi, Sovétríkjunum og Japan
og auðvelda fyrirhugaða út-
þenslu eigin fiskiðnaðar. is-
lendingar hafa víðtækari mark-
mið en verndunina eina. Yfirlit
yfir efnahagsvandamál þeirra
séð í sambandi við útfærslu
fiskveiðilögsögunnar má finna í
OECD skýrslunni frá 1972, sem
þegar hefur verið vísað til,
(sérstaklega bls. 32—39).
Andre Gros segir sfðan, að
dómstóllinn hafi í úrskurði sfn-
um ekki vikið að þessari hlið
málsins og um það atriði vilji
hann það eitt segja, að sérhver
dómstóll, sem hefði haft vilja
til að kynna sér stjórn íslenzkra
fiskveiðimála hefði vafalaust
talið óhjákvæmilegt að fhuga
þessi atriði. „Það er ekki nóg,“
segir Gros, „að fara almennum
orðum um að íslendingar séu
háðir fiskveiðum sínum“ að „á
þeim byggist afkoma þeirra og
efnahags þróun“ — ef engin
tilraun er til þess gerð að gera
sér grein fyrir þeim efnahags-
lega raunveruleika, sem að
baki slfkum ummælum býr.
Sannleikurann er sá, að þar sem
allar rannsóknir í þessu efni
skortir, er yfirlýsing dómstóls-
ins eingöngu óhlutbundið svar
við óhlutbundinni spurningu".
Gros segir sfðan, að dómstóll-
inn hefði — jafnvel út frá
þeirri stefnu sem hann tók, þar
sem hann gerði ráð fyrir því að
koma mætti á hlutlægri stjórn
fiskveiðimála með tvíhliða
samningum — átt að líta á
vandamál þetta í ljósi umfangs
þess. Vandamál þetta taki yfir
annað og meira en verndunar-
sjónarmiðin ein, og vegna sér-
stöðu íslands séu þau tæpast
eini þátturinn, sem geti sætt
hina lögmætu hagsmuni, sem
þarna stangist á.
lagðar hefðu verið fyrir hafréttar-
ráðstefnu Sameinuðu þjóðanna í
Karakas. „Dómstóllinn verður
samt sem áður“ sagði Lachs, „að
taka tillit til þeirra alþjóðlegu
laga, sem nú eru f gildi."
Hann sagði, að á hafréttarráð-
stefnunni f Genf 1958, hefði verið
heimilað að takmarka veiðar á
miðum utan við landhelgi strand-
rfkja, en þetta yrði að gerast í
samráði við önnur rfki til að
tryggja réttlæti.
Ráðstefnan mælti svo fyrir um,
að með takmörkunar aðgerðum
yrði að taka tillit til forréttinda
strandríkisins, vegna mikilvægis
fiskveiða fyrir afkomu þess en
um Ieið yrði að taka fullt tillit til
hagsmuna annarra rfkja.
Sagði Lachs, að rfkjandi fram-
kvæmd á þessari heimild væri
þannig að rfki gerðu með sér ann-
að hvort tvíhliða eða marghliða
samkomulag.
„Það er enginn vafi á, að Island
byggir óvenju mikið á fiskveið-
um“, sagði Lachs, „og nú hefur
myndast það ástand, að
óumflýjanlegt virðist að grípa til
verndunar fiskistofnana til skyn-
samlegrar hagnýtingar".
„Þó að Islendingar geti með
fullum rétti krafist forréttinda
réttlætir það hins vegar ekki til-
raunir þeirra til að útiloka brezka
og vestur þýzka frá veiðum utan
við 12 mflna mörkin, sem sam-
þykkt voru 1961“, sagði Lachs.
Hann benti á, að heilar byggðir
í Bretlandi sem og lsland byggi
afkomu sfna á fiskveiðum. Bretar
hefðu stundað veiðar við Island f
aldaraðir og útilokun frá íslands-
miðum gæti haft alvarlegar af-
leiðingar fyrir sjómenn í
Grimsby, Hull og Fleetwood.
Bretar eiga því sömu hagsmuna
að gæta og Islendingar, sem við-
urkennt hafa hefðbundinn rétt
Breta til veiða á hinum umdeildu
miðum. Þess vegna er ákvörðun
tslendinga frá 1972 ekki f sam-
ræmi við heimildir hafréttarráð-
stefnunnar 1958, sem kveður á
um, að tillit sé tekið til hagsmuna
annara ríkja,
Bæði ríki verða þvf að fylgjast
stöðugt með fiskimagni og vinna
Framhald á bls. 18
Síðustu fréttir: Dómararnir fjórir:
Vildu fordæmingu
útfærslunnar
Haag 25. júlí —AP
DÓMARARNIR fjórir, sem voru
á móti úrskurði alþjóðadómstóls-
ins, sögðu að það sem réði ákvörð-
un þeirra væri að dómstóllinn
hefði takmarkað sig við fiskveiði-
réttindi Breta og Vestur-Þjóð-
verja. Sögðu þeir að dómstóllinn
hefði átt að fordæma útfærslu
lslenzku fiskveiðilögsögunnar,
sem brot á alþjóðalögum, þar sem
hún hefði áhrif fyrir fleiri lönd
en áðurnefnd tvö. Þessir fjórir
dómarar voru frá Frakklandi,
Svfþjóð, Nigeriu og Dahomey.
Dómarar frá Indlandi, Filips-
eyjum, Argentinu, Uruguay og
Senegal lýstu sig fylgjandi stærri
fiskveiðilögsögu en 12 mflur, en
styddu úrskurðinn þar sem hann
væri bundinn við Bretland og
Vestur-Þýzkaland en segði ekkert
um alþjóðalög.