Morgunblaðið - 23.08.1975, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 23. ÁGÚST 1975
13
Á hugsanlegum virkjunarstað við Villinganes. Stffla yrði gerð f gljúfrunum. Á myndinni, sem Haukur
Tómasson, jarðfræðingur tók, eru Birgir Jónsson, staðarjarðfræðingur, og Kristján Már Sigurjónsson,
verkfræðingur.
Rannsóknir í Skagafirði:
Villinganesvirkjun dygði án
orkufreks iðnaðar nyrðra
VIRKJUN Héraðsvatna í Skaga-
firði hefur að undanförnu oft
verið nefnd f sambandi við
virkjanir á Norðurlandi. Orku-
stofnun hefur f sumar unnið að
rannsóknum á virkjunarmögu-
leikum við Villinganes, sem er
um 5 km neðan við ármótin, þar
sem koma saman Áustari- og
Vestari- Jökulsá, en þar er gert
ráð fyrir að reisa megi 32 mega-
watta orkuver. Einnig hafa
mælingaflokkar verið við land-
mælingar á efri hluta vatna-
svæðis beggja Jökulsánna, á öllu
svæðinu fram undir Ilofsjökul og
niður f byggð, í þeim tilgangi að
hægt verði að gera sér grein fyrir
hvort og þá á hvern hátt mætti fá
þar stærri virkjun. En það eru
aðeins byrjunarathuganir og
margir þættir óljósir enn.
Mbl. leitaði til Jakobs Björns-
sonar, orkumálastjóra, til að fá
nánari upplýsingar um það, hvers
konar virkjanir væir um að ræða.
Jakob sagði, að ekki væri um
marga aðra staði að ræða en
Villinganes. Þó hefði verið
Steinþór Marínó Gunnarsson
opnar málverkasýningu að Kjar-
valsstöðum í dag kl. 4. Á sýning-
unni eru samtals 88 myndir, 50
nýleg olíumálverk, 30 vatnslita-
myndir og 8 lágmyndir.
Þetta er 10. sýning Steinþórs og
jafnframt afmælissýning, þar sem
athugaður staður í Austari-
Jökulsá við Merkigil. Þar kæmi til
greina álika stór virkjun og við
Villinganes, en líklega fvið
dýrari. Rekstrarlega og öryggis-
lega væri hún á ýmsan hátt verri.
Virkjun við Merkigil væri líka
bundin hugsanlegri virkjun ofar í
ánum. Ef Austari-Jökulsá yrði t.d.
veitt í Vesturdal, væri hún úr
sögunni. En virkjun við Villinga-
nes útilokaði á engan hátt síðari
framkvæmdir. Miðlunarlón ofar
mundi heldur bæta hana.
Ekki er ljóst hvernig að yrði
staðið, ef Jökulsárnar í Skagafirði
yrðu virkjaðar. — Við erum fyrst
og fremst að huga að miðlunar-
möguleikum, en vatnið yrði leitt
frá miðlunarlóni fram á fjalla-
brúnirnar og fallið virkjað þar,
sagði Jakob. Til þess er nú verið
að undirbúa yfirlitskort. Þegar
það er komið, liggur Ijósar fyrir
hvar hægt er að gera stíflur. Bæði
kemur til greina að veita vatninu
ofan í Austurdal, en samt yrði
skilið eftir vatn í Vestari-Jökulsá,
og einnig að veita vatninu í
hann varð fimmtugur á árinu.
Steinþór hefur áður haldið átta
sýningar hér heima og tvær í Nor-
egi.
Sýningunni lýkur sunnudaginn
31. ágúst. Hún er opin kl. 4—10
e.h. frá þriðjudegi til föstudags,
en frá kl. 2—10 um helgar.
Vesturdal. Þarna uppi er gróið
land og enn liggur ekkert fyrir
um það, hversu mikið af því
þyrfti að fara undir vatn, ef af
virkjun verður.
Það eina, sem komið er eitthvað
á veg, eru rannsóknir við
Villinganes. Sú virkjun væri óháð
þvl sem á eftir kæmi. Þar yrði
einfaldlega um að ræða stíflu I
gljúfrum og virkjun við stífluna,
en litið um vatnsvegi. Þarna er
ekki mikið fall að fá, 60—70 m, en
fallið skapast af stíflunni sjálfri,
sem yrði að vera næstum eins há.
Orkumálastjóri kvaðst gera ráð
fyrir að rannsóknum við Villinga-
nes yrði lokið I haust, að svo
miklu leyti sem slikum rannsókn-
um lyki yfirleitt. Ef á að virkja,
þarf alltaf nánari rannsóknir. I
sumar hafa farið þarna fram
boranir. Þrjár holur hafa verið
boraðar vestan árinnar og áform-
að að bora tvær austan árinnar á
stíflusvæðinu. Að þvi loknu
verður lokaskýrslan um rann-
sóknirnar samin, og liggur svo
fyrir. En virkjunin sjálf er ekki i
höndum Orkustofnunar.
— Ljóst er, að varla er þörf á
fleiri virkjunum á Norðurlandi
fyrr en um 1980, ef enginn orku-
frekur iðnaður bætist við og fyrir
þann tlma gæti Villinganes-
virkjun verið tilbúin, sagði orku-
málastjóri, er hann var um það
spurður. A næsta ári verða bæði
komin í gagnið línan að sunnan og
fyrri vélin i Kröfluvirkjun, sem
framleiðir 35 megawött.
Athuganir hafa sýnt að Sigöldu-
virkjun og Kröfluvirkjun geta
fram til 1980 séð fyrir iðnaði og
þeim vexti á orkunotkun almennt
sem fyrirhugað er. Þess ber þó að
gæta að allar horfur eru á að lögð
verði lína til Vestfjarða og einnig
til Austfjarða frá Kröflu, sem
stækkar þá orkuveitusvæðið og
bætir við. En samt ætti þetta að
duga, að því er orkumálastjóri
sagði.
— Hvað svo gerist er háð
markaðinum. Verði um áfram-
haldandi stóriðju að ræða, þá
þurfa stærri virkjanir að koma
til, sagði Jakob Björnsson. Fyrir
sunnan er þá Hrauneyjafoss-
virkjun langbezti kosturinn, en á
Norðurlandi er fyrst og fremst
um að ræða Blönduvirkjun og
virkjun á Jökulsá á Fjöllum, og á
Austurlandi stóru Austurlands-
virkjunina. Verði aftur á móti
ekki um meiri orkufrekan iðnað
Framhald á bls. 23
Steinþór M. Gunnarsson við eitt af málverkum sfnum.
Sýning að Kjarvalsstöðum
Rússar leita eftir
milljarð punda láni
RUSSAR hafa leitað hófanna
hjá tveimur handarfskum
bönkum og tveimur japönskum
um milljarð punda lán (336
milljarðar fsl. kr.) til að standa
strauih af kostnaði við fjár-
frekar framkvæmdir sam-
kvæmt næstu fimm ára áætlun.
Þeir hafa jafnframt sýnt al-
mennan áhuga á meiri lántök-
um í ýmsum bönkum á Vestur-
löndum þótt þeir hafi haft
drjúgar tckjur f erlendum
gjaldeyri af sölu olfu og gulls.
Málaleitun Rússa er f athug-
un að sögn Financial Times en
þeir hafa fengið afsvar f
Export-Import-banka Japana,
sem hafa þegar lánað Rússum
einn milljarð dollara til orku-
framkvæmda f Sfberfu. Blaðið
bendir á, að Ijóst sé að Rússar
eru reiðubúnir að taka lán með
venjulegum kjörum á pcninga-
mörkuðum f stað þess að fá lán
fyrir milligöngu ríkisstjörna,
en telur að lánið verði Ifklega
tekið í nafni sameiginlegs
banka Comecon, efnahags-
bandalags Áustur-
Evrópulanda, sem annast fjár-
hagshlið sameiginlegra fram-
kvæmda aðildarlandanna.
Þannig losna Rússar Ifka við
hugsanleg pólitfsk höft ef al-
menningsálitið skyldi leggjast
gegn svona miklum Iánveiting-
um segir blaðið. Það bendir á
að bandaríska þingið sam-
þykkti lög sem takmarkaði upp-
hæð sem ákvcðið hafði verið að
lána Rússum.
Lánið á að nota til að standa
straum af kostnaði við lagningu
svokallaðrar Orenburg-
gasleiðslu sem verður umfangs-
mesta framkvæmd Comecon
samkvæmt næstu fimm ára
áætlun. Leiðslan verður rúm-
lega 2.500 km löng og mun
veita gasi frá Uralfjöllum til
Austur-Evrópu. Vinnan hefst
sfðar á þessu ári fyrsta gasið
byrjar að renna 1978 og leiðsl-
an nær fullum afköstum 1980
eða 15.5 milljörðum kúbfk-
metra á ári.
Rússar sjá um verkið en öll
aðildarlönd Comecon taka þátt
f því. Þegar hafa verið pantaðar
leiðslur til framkvæmda í
Vestur-Þýzkalandi og dælustöð
verður sennilega keypt frá
Bandaríkjunum. Sérfræðingar
eru sammála um að verkið væri
óframkvæmanlegt án vest-
rænnar tækni.
Comecon-bankar hafa tekið
lán erlendis f nokkur ár, ekkcrt
þeirra þó eins hátt og lánið sem
Rússar sækjast eftir, en rússn-
eskur banki, utanrfkisvið-
skiptabankinn, sótti f fyrsta
skipti um lán á alþjóðlegum
peningamarkaði fyrr á þessu
ári. Hann fékk fyrst 100
milljón punda lán og 250
milljón punda lán skömmu
síðar. Þá var búizt við að
Rússar mundu biðja um meiri
lán.
Rússar hafa gott lánstraust
og Financial Times telur þá
hafa góða möguletka á að fá
milljarð punda lánið. Hins
vegar megi vera að þess verði
krafizt f vestrænum bönkum,
að Rússar hætti að reyna halda
vöxtum eins langt niðri og þeir
geta og að þeir veiti nákvæmari
upplýsingar um tilganginn með
láninu. Sfðast tóku Rússar lán f
júlf og þá með allægstu vöxtum
og án kvaða um hvernig láns-
upphæðinni yrði varið.
Olía þjóðnýtt
í Venezúela
Caracas, 22. júli. Reuter.
ÞINGIÐ I Venezúela hefur
samþykkt lög um þjóðnýtingu
olíuiðnaðar landsins. Til þess
að lögin öðlist gildi verður
Carlos Andres Perez forseti að
undirrita þau og búizt er við að
hann geri það fljótlega.
Eignir 18 erlendra olíufyrir-
tækja sem eru starfrækt í
Venezúela eru áætlaðar 5.800
milljónir dollara og samkvæmt
lögunum tekur ríkið við þeim 1.
janúar. Meðal þessara fyrir-
tækja eru dótturfyrirtæki
bandarísku fyrirtækjanna
Shell, Chevron, Texaco og
Mobil og þau fá í mesta lagi
1.200 milljón dollara skaða-
bætur.
Sú upphæð jafngildir
áætluðum tækjum fyrirtækj-
anna ef þeim hefði verið leyft
að starfa áfram samkvæmt gild-
andi samningum sem renna út
1983. Þjóðnýtingaráformin
hafa verið eitt helzta markmið
ríkisstjórnar Perez forseta.
Venezúela er fimmta mesta
olíuframleiðsluland heims.
Framleiðslan er 2.5 milljón
tunnur að meðaltali á dag.
Loftbelgurkomst
ekki yfir úthafið
New York, 22 ágúst.Reuter.AP.
TILRAUN tveggja manna til að
verða fyrstir til að fljúga yfir
Átlantshaf f loftbelg lauk f nótt
undan strönd Massachusettes.
Loftbelgurinn hrapaði f sjóinn.
Loftbelgurinn komst aðeins
200 km vegna helíumleka en
vegalengdin til Evrópu er 4.800
km. Þyrla frá sjóhernum
bjargaði mönnunum.
Ánnar þeirra, Bob Sparks, er
kunnur ævintýramaður og
gerði sams konar tilraun sem
fór einnig út um þúfur fyrir
tveimur árum. Hinn maðurinn,
G. Hadden Wood, var nokkurs
konar laumufarþegi.
Þegar loftbelgurinn
„Gondola" fór frá New Seabury
f Massachusetts, greip Wood f
kaðal sem hékk úr honum og
þegar loftbelgurinn hvarf úr
augsýn sást hann enn hanga f
kaðlinum.
Sparks kvaðst fljótlega hafa
orðið var við Wood og kippt
honum um borð. Hann kvað
Wood enga sök eiga á því að
förin mistókst.
Norrœnn stuðningur við Israel
Ösló, 22. ágúst. Reuter.
NORÐURLÖNDIN eru
eindregið á móti tilraunum til
að vikja aðildarlöndum úr Sam-
einuðu þjóðunum eða stofn-
unum þeirra segir I yfirlýsingu
sem var birt eftir tveggja daga
fund utanrikisráðherra land-
anna i Ösló í dag.
Þeir sögðu að slikar tilraunir
væru til þess eins fallnar að
skaða SÞ og rýra traust fólks á
Norðurlöndum á samtökunum.
Ekkert land var nefnt I þessu
sambandi í yfirlýsingunni en K.
B. Andersen, utanrikisráðherra
Dana, sagði á blaðamanna-
fundi: „Með þessu er átt við
ísrael, en önnur lönd geta kom-
izt í sömu aðstöðu.“
Ráðherrarnir lögðu á þáð
áherzlu að það væri mikilvægt
að styðja allar tilraunir sem
miðuðu að þvi að koma á lýð-
ræði og þjóðfélagsiegu réttlæti
í Portúgal.