Morgunblaðið - 27.06.1978, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 27. JÚNÍ 1978
29
Minning:
Haraldur Jónasson
bóndi og hreppstjóri
Hinn síðasta dag aprílmán. s.l.
andaðist í Sjúkrahúsinu á Sauðár-
króki Haraldur Jónasson bóndi á
Völlum í Hólmi og hreppstjóri í
Seyluhreppi um langa tíð, á 83ja
aldursári. Útför hans var gerð að
Víðimýrarkirkju og í kirkjugarð-
inum þar var hann lagður til
hinztu hvílu miðvikudaginn 10.
maí 1978 að viðstöddu fjölmenni.
Með Haraldi á Völlum er genginn
góður maður, sannur og trúr, vitur
og víðsýnn foringi og mikill
persónuleiki og mér er bæði ljúft
og skylt, sem Seylhreppingi, að
minnast hans með nokkrum orð-
um.
Haraldur Jónasson var fæddur
að Völlum í Hólmi hinn 9. ágúst
1895. Þar átti hann bernsku sína,
líf og starf og allt til dauðadags
utan síðustu daganna sem hann
dvaldi á Sjúkrahúsinu á Sauðár-
króki og naut hinnar góðu umönn-
unar sjúkraliðsins þar.
Faðir hans var Jónas Egilsson,'
bónda og sýslunefndarmanns á
Skarðsá í Sæmundarhlíð, Gott-
skálkssonar hreppstj. á Völlum.
Móðir hans var Anna Kristín
Jónsdóttir, síðast bónda á Skin-
þúfu, Stefánssonar. Foreldrar
Haraldar, þau Jónas og Anna,
giftust ekki en þau bjuggu góðu
búi á Völlum á fyrstu áratugum
þessarar aldar. Þau áttu saman
þrjú börn, Sigurlaugu, sem átti
Bjarna Halldórsson bónda á Upp-
sölum í Blönduhlíð, Egil sem dó
ókvæntur og barnlaus og Harald
sem hér er minnzt. Haraldur átti
og hálfbróður, hjónabandsbarn
Önnu og Jóns Magnússonar. Þau
bjuggu á Minni-Ökrum í Blöndu-
hlíð og síðar á Frostastöðum í
sömu sveit en skildu samvistir.
Þeirra sonur var Jón Kristinn,
fæddur 28. sept. 1888. Hann var
kvæntur Kristínu Sigurðardóttur
og bjuggu þau á Syðri-Húsabakka
í Seyluhr. Hann er nú látinn.
Anna, móðir Haraldar á Völlum,
var stór kona vexti, gjörvileg og
röskleg í hreyfingum. Hún var vel
greind rausnarkona, ráðdeildar-
söm og góð húsmóðir. Hún flutti
með dóttur sinni og tengdasyni að
Uppsölum árið 1925 þegar þau
Sigurlaug og Bjarni hófu búskap
þar. Þar lézt hún í hárri elli, hinn
18. okt. 1941, fædd 29. marz 1865.
Jónas, faðir Haraldar, var hins-
vegar með syni sínum á Völlum
unz æfidaga þraut. Hann tar
meðalmaður á vöxt, kvikur í
hreyfingum og bar sig vel. Hann
var hinn bezti búhöldur og átti
arðsamt bú. Jónas er mér í
barnsminni sem einn hinn
ágætasti maður, hýr og jafnan
hress, skemmtinn vel og fróður.
Hann lézt að Völlum hinn 16. sept.
1942, á 78. aldursári.
A uppvaxtarárum Haraldar á
Völlum var ekki um slíkar náms-
brautir að ræða sem síðar varð og
nú þykja nauðsynlegar. Haraldur
nam í Unglingaskóla Árna
Hafstað í Vík í Skagafirði en sá
framsýni maður sá þörfina á
aukinni fræðslu unglinganna, og
hélt, að ég held að eigin frum-
kvæði, skóla um nokkurt skeið á
heimili sínu og það varð mörgum
fyrsti vísirinn tií aukins þroska og
menntunar. Síðan lá leið Haraldar
til Akureyrar, í Gagnfræðaskól-
ann þar, og þaðan varð hann
gagnfræðingur vorið 1915.
Annarrar skólagöngu mun
Haraldur ekki hafa notið, nema í
skóla lífsins, sem allir fá. Það er
stundum undrunarefni hversu
langt ýmsir náðu með sinni litlu
skólagöngu fyrr á tíð. Það voru
menn líkir Haraldi á Völlum,
sjálfmenntaðir í skóla lífsins,
brautryðjendur, sem færðu þessari
þjóð sjálfstæði sitt á ný eftir
aldalanga áþján erlendra manna.
Haraldur á Völlum var einn
þessara sjálfstæðishetja. Afkom-
endum þeirra er mikill vandi á
höndum að varðveita þetta fengna
frelsi og sigla óskabyr til framtíð-
aririnár. Það er ekki sama hvernig
á málum er haldið, og stundum
hvarflar jafnvel að manni að
eitthvað hafi farið úrskeiðis í
skipulaginu á síðustu tímum þrátt
fyrir alla menninguna. Einhverj-
um gæti dottið í hug hnignun eða
þá að það séu einhverjir alvarlegir
brestir í sjálfu uppeldi þjóðarinn-
ar og menntakerfinu. En von er að
úr rakni hnútunum og þjóðin beri
gæfu til að leysa mál sín á
farsælan hátt og lifa sjálfstæðu
lífi í landinu.
1. júní árið 1918 gengu í
Hjónaband þau Haraldur Jónas-
son á Völlum og Ingibjörg Bjarna-
dóttir, Jóhannessonar frá
Reykjum í Hjaltadal, og konu
hans, Þórunnar Sigfúsdóttur,
Péturssonar bónda í Eyhildarholti
og víðar. Þau dvöldu bæði á
Völlum síðustu árin í skjóli dóttur
sinnar og tengdasonar. Eg minnist
þeirra beggja með hlýjum huga.
Sérstaklega, þótti mér, sem barni,
vænt um Þórunni gömlu á Völlum
og Jónas Egilsson. Bjarni var
mikill og góður hestamaður. Hann
kenndi börnum um vetur en tamdi
hesta á sumrin og þótti jafnvígur
til þeirra verka. Hesta-Bjarni var
hann stundum nefndur, kunnur
víða, og af honum eru til margar
sagnir góðar og skemmtilegar í
sambandi við hina frábæru hesta-
mennsku hans. Bjarni lézt 6. apríl
1941.
Þórunn var mikil gæðakona og
hugsaði vel um menn og málleys-
ingja eins og Ingibjörg. Ég átti
stundum erfiðar ferðir á barns-
aldri um viðsjála ísa og vatnsaga
með mjólkina í veg fyrir mjólkur-
bílinn. Þá var gott að koma að
Völlum og njóta hinnar frábæru
umönnunar og gestrisni sem þar
var á fá. Þórunn lézt hinn 11. maí
1944.
Ingibjörg á Völlum var mikil
mannkostakona og rækti húsmóð-
urstarf sitt frábærlega vel.-
Heimili hennar var eitthvert
mesta fyrirmyndar heimilið í
sveitinni. Þar var allt í röð og
reglu og hver hlutur á sínum stað.
Vellir eru í þjóðbraut og þó miklu
fremur á hennar tíð heldur en nú
er. Þangað lágu leiðir margra. Á
Völlum var lengi landsímastöð
áður en hún var flutt til Varma-
hlíðar. Þá voru fæstir sveitabæirn-
ir s^m höfðu síma og varð því að
kveðja menn í síma með símboði
á sjálfa símstöðina. Allir, sem
þurftu að ná í síma, þurftu því að
fara þangað sem símstöðin var.
Það var því mörg gestakoman í
sambandi við símstöðina. Og það
hygg ég að enginn hafi þaðan farið
án þess að þiggja góðan beina í
stóra og góða eldhúsinu hennar
Ingibjargar á Völlum.
Þá þurftu einnig margir að hafa
tal af húsbóndanum sem var bæði
hreppstjóri og oddviti sveitar-
félagsins auk margra annarra
embætta sem á hann hlóðust. Þar
voru um mörg ár sveitarfundir
haldnir heima á staðnum, hrepps-
nefndarfundir o.s.frv., og öllum
var sinnt af stakri rausn og
eljusemi. Ingibjörg var óþrjótandi
að sinna gestum sínum og gerði
það bæði vel og myndarlega. Ég
veit að gamlir Seylhreppingar
minnast þessara löngu liðnu ára
með ljúfum huga og þakklæti
þegar Vellir voru sem okkar annað
heimili áður en Varmahlíð varð sú
miðstöð sveitarinnar sem nú er
orðið.
Þá er þess og að geta að oft var
Ingibjörg á Völlum bæði hús-
freyjan og húsbóndinn heima á
staðnum. Haraldur — svo mörgum
opinberum störfum sem hann
gegndi — var oft fjarri heimilinu
um tíma í erindrekstri samfélags-
ins. Hann sat á sýslufundi ár hvert
hér fyrrum um Sæluviku, vann að
endurskoðun reikninga, enda var
hann framúrskarandi góðir og
glöggir reicningsmaður, og ýmis-
legt fleira sem honum féll að
sinna. Þá var Ingibjörg á Völlum
stjórnandinn, bæði úti og inni,
meðan börnin voru ung, og henni
fór allt vel hendi. Hún var hógvær
og sannkölluð heiðurskona sem
hverjum manni var gott að kynn-
ast. Hún er nú látin fyrir fáum
árum, lézt 2. júlí 1975, fædd 5.
apríl 1892.
Þau Ingibjörg og Haraldur á
Völlum eignuðust 4 börn. Friðrik
lézt á unga aldri, og Þórunn,
kennari að mennt og mikil efnis-
kona, lézt í blóma lífsins aðeins 36
ára gömul. Jónas er bóndi á
Völlum, hreppstjóri í Seyluhreppi
og sýslunefndarmaður, sem fetar í
fótspor föður síns, og Jóhannes er
bóndi á Sólvöllum, og jafnframt
veghefilstjóri við góðan orðstír,
Jónas býr með Elínu Jóhannes-
dóttur frá Merkigili í Austurdal og
eiga þau 3 ungar dætur, en kona
Jóhannesar er Guðveig Þórhalls-
dóttir frá Litlu-Brekku í Hofs-
hreppi og eiga þau 2 dætur
uppkomnar og 4 syni yngri. Allt
eru þetta mikil efnisbörn og
mannvænleg eins og þau eiga kyn
til.
Haraldi á Völlum voru falin
mörg trúnaðarstöf um dagana.
Hann var kjörinn í hreppsnefnd
Seyluhrepps árið' 1925 og átti þar
sæti í 45 ár samfellt, til ársins
1970 að hann baðst undan endur-
kosningu vegna sjóndepri. Oddviti
hreppsnefndar var hann nær allan
þann tíma eða frá 1935. Að Birni
L. Jónssyni hreppstjóra á Stóru-
Seylu látnum í águst mánuði 1943
var Haraldur skipaður hreppstjóri
í Seyluhreppi það ár, og gegndi
hann því starfi einnig til ársins
1970, eða í hart nær þrjá tugi ára.
Oddæviti var hann þó öllu lengur
og í hreppsnefnd hátt í hálfa öld,
eða 45 ár. Það er því ljóst að
Haraldur á Völlum hefur stjórnað
málum hér í Seyluhreppi um langa
tíð og farizt sú stjórn vel úr hendi.
Hann hélt vel á málum og stjórn
hans einkenndist af festu og
öryggi. Þessi hreppur hefur eflzt
og dafnað undir forystu Haraldar
og hér er að myndast þéttbýlis-
kjarni — dálítið sveitaþorp — sem
á eftir að eflast og aukast og verða
sveitunum hér í fram Skagafirði
mikil lyftistöng þegar tímar líða.
Eigi var svo að Haraldur Jónas-
son ætti sér ekki menn með
andstæðar skoðanir í ýmsum
málum, enda er það næsta eðlilegt.
Það er léleg stjórn sem aldrei er
andmælt, vær og lognmolluleg.
Slíkt verður ekki sagt um Harald
á Völlum og hans stjórn. Hann
stjórnaði málum með skörungs-
skap, stýrði farsællega og sigldi
ætíð skipi sínu heilu til hafnar.
I hans tíð var byggt hér í hreppi
hið myndarlegasta félagsheimili,
sem Miðgarður heitir, í Varma-
hlíð. Mörg orð voru töluð áður en
það hús reis af grunni og voru
skoðanir skiptar um það hvor
byggingin risi fyrr, skólinn eða
samkomuhúsið. Haraldur á Völl-
um vildi hafa skólahúsið í öndvegi
og man ég hann sagði eitt sinn að
brýnni þörf væri að hafa skólann
til að læra í heldur en salinn til
Framhald á bls. 31