Morgunblaðið - 11.10.1980, Síða 13

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 11. OKTÓBER 1980
13
en ég get hér nokkurra af handa-
hófi er iipp í hugann kom við skrif
þessi. Ágúst Petersen á sterkar
myndir er undirstrika sérstöðu
hans í íslenskri myndlist. And-
stæða Ágústs í litameðferð er
gegnt myndum hans í salnum og
eru eftir Einar Hákonarson. þær
virka nokkuð skrautlegar í lit en
þar sem hann gætir hófs, svo sem
í myndunum „Uppstilling" I og II
(58—58), nær hann heillegustu
tökunum á myndefni sínu. Guð-
mundur Björgvinsson kemur hér
fram með áhugaverðustu myndir
er ég hef séð frá hans hendi og
mynd Guðbergs Auðunssonar af
Alfreð Flóka er vafalítið sterkasta
mynd hans í langan tíma. Gunnar
örn blómstrar á þessari sýningu
og framlag hans er það sterkasta
um langt skeið. Konuhöfuð hans
er í senn mjög fallegt og laust við
allt skraut og tilgerð. Honum
nægir ekki yfirborðið eitt en
leitast við að skyggnast inn í
sálardjúpið. Jóhanna Bogadóttir
virðist í hægri en jafnri sókn
innan marka listar sinnar og Jón
örn Ásbjörnsson er öllu kraft-
meiri og umbúðalausari en áður.
Höggmynd eftir Guðmund Bene-
diktsson.
Fanney Jónsdóttir sýnir opinská-
ar og einlægar akrylmyndir úr
hjarta borgarinnar, Lækjartorgi
og Hafnarstræti. Magnús Kjart-
ansson leikur með hæfileika sína í
nokkrum sáldþrykksmyndum og
sprengir gjarnan hið hefðbundna
svið tækninnar. Sigurður Ey-
þórsson er samur við sig í hrifn-
ingu sinni á Leonardo og samtíð
hans. Loks má geta þess að
Sigurður Örlygsson er mættur
með stór og kröftug málverk er
gefa til kynna að hann sé sem-
óðast að skapa sér persónulegan
stíl á málverkum sínum.
í heild er Haustsýningin 1980
mjög falleg sýning en fátt kemur á
óvart, ef undanskildnar eru gólf-
myndir Leifs Breiðfjörðs. Næsta
sýning mætti verða meira krass-
andi og þá dugar ekki minna en
allt húsið, því að það er bjargföst
trú mín, að eftir þessa sýningu
muni félagsmenn verða öllu ólat-
ari við að senda inn myndir á
næstu árum og það er vafalítið hið
mikilvægasta og ánægjulegasta
við þessa sýningu.
Ber að óska sýningarnefnd til
hamingju með verk sitt og hvetja
sem fyrr fólk til að fjölmenna á
Kjarvalsstaði helgardagana sem í
hönd fara.
Bragi Ásgeirsson.
Féð rennur af fjalli. Sjaldan
hefur safnið verið fallegra og
frjálslegra: Spikfeitir, lagðprúðir
dilkar, á stærð við mæður sínar,
eftir blítt sumar á kjarngresi
afréttarlandanna.
Féð er rekið til réttar, og
réttardagurinn rennur upp. Fólk
drífur að. Réttardagurinn er mesti
viðburðadagur haustsins í sveit-
inni. Ungir og gamlir fara í
réttirnar. Auk heimamanna og
nærsveitamanna koma þarna
ýmsir langt að. Réttirnar draga
menn til átthaganna. Minningarn-
ar um fyrstu göngurnar og rétt-
irnar ber hátt alla æfi. Reykvík-
ingar fara norður í land til þess að
vera í réttum, iðjuhöldar, kaup-
menn og bankastjórar eru meðal
réttargesta. Hér sátu þeir ungir á
réttarvegg. Þeir þekkja synina af
feðrunum, líkt og fjárbændur
þekkja lömbin af ánum.
Bændur eru glaðir yfir því að
sjá sitt fallega fé svo vænt af
fjalli, og yfir því að hitta sveit-
unga og vini á góðum degi. Að-
komumenn eru glaðir yfir því að
sjá heimabyggðina og blessaða
sauðkindina, svona hvíta á lagð-
inn, svona tilgerðarlausa á svip-
inn, stolta og stresslausa.
Menn eiga vín á flöskum og
pelum, nóg vín, því bændur eru
ríkir, og aðkomumenn eru líka
með ferðapela. Menn standa í
smáhópum, við bíla sína eða hjá
reiðtygjum sínum, láta pytluna
ganga, spjalla og hlæja og
hnykkja sér til í hnjáliðunum af
sjálfsánægju og vellíðan. Menn-
irnir verð nærri því eins frjálsir
þessa stundina og féð á heiðinni.
Réttardagurinn líður eins og
aðrir dagar við félagsskap og
réttarstörf, raunar hraðar en aðr-
ir dagar, því veðrið er svo gott og
lundin glöð. Aðrir dagar taka við,
önnur störf, leiðinlegri störf.
Bændur reka heim fé sitt, og þurfa
nú að merkja það til slátrunar.
Kaupstaðarbúarnir halda líka
heim og taka til við sín störf.
Bankastjórarnir setjast við stóru
skrifborðin sín, sem ekkert blað er
á, og hugsa eins og fjárbændurnir:
Hverju eigum við að slátra?
Er hægt að heila-
þvo hinn bráð-
vitra íslending
Undanfarin ár hefur verið
venja, að hinir svokölluðu við-
skiptabankar, undir forustu ríkis-
valds og Seðlabanka, hafi tilkynnt
takmarkanir á útlánum, þegar
kemur fram á haustið. Núna
virðist gert meira úr þessu heldur
en venjulega, líklega vegna hins
merkilega stjórnarfars, sem við
búum við. Áherzlan, sem á þetta
er lögð núna, á víst að sýna
almenningi að einhverjir valda-
menn í þjóðfélaginu hafi áhyggjur
af ástandinu, og ef til vill er ennþá
eitthvað að fólki, sem trúir því að
slíkir menn séu meðal stjórnend-
anna, þó það sé vafasamt.
Þessar haustrokur virðast helzt
stafa af því, að áramótareikningar
bankanna þurfa að líta fallega út,
svo hægt sé að vitna í þá, til marks
Hjörtur Jónsson:
um hve vel sé á fjármálum haldið.
Slíkar forsendur, svo sem margar
aðrar í áróðrinum, eru jafn
ómerkilegar, þótt hægt sé að
kreista inn skuldir við bankana
með reikningskúnstum og inn-
heimtu hjá þeim allra meinlaus-
ustu síðustu mánuði ársins og
lána svo jafn mikið eða meira rétt
eftir áramót.
Allar svona sveiflur eru að
sjálfsögðu hvimleiðar fyrir at-
vinnureksturinn, enginn getur
treyst því að eðlilegt framhald sé í
lánamálum.
Með fádæma áróðri hefur verið
reynt um langt árabil að snúa
almenningsálitinu gegn atvinnu-
rekstrinum. Einn af okkar banka-
stjórum hefur bent á þetta, og
varað við þeirri hættu, sem af
slíkum áróðri stafaði.
Fjöldi fyrirtækja er rekinn af
dugnaði, áræði og ótrúlega mikilli
vinnu, einkum í einkarekstri. At-
vinna fólksins í landinu og vel-
megun byggist á því, að þessum
fyrirtækjum vegni sem bezt. Upp-
bygging þeirra og vöxtur er undir-
staða góðra lífskjara. Þessu er víst
erfitt að mótmæla. Engu að síður
er hugsunarháttur manna að
verða sá, að sjálfsagt sé að láta
atvinnufyrirtækin berjast í bökk-
um, helzt að þau sýni tap. Rekstr-
arhagnaður er hreint eitur í bein-
um áróðursmanna. Afleiðing
þessa er auðvitað sú, að eigið fé
fyrirtækjanna er allt of lítið, og
þau því háð lánsfé langt umfram
eðlileg mörk.
Það er hart að þurfa að trúa því,
að hægt sé að heilaþvo hinn
bráðvitra íslending svona.
Bændur eiga 40
þingmenn alveg
— og hina 20
að mestu leyti
Nú þrengjum við lánsólina segja
yfirvöld fjármála. Einhverjar leið-
ir hljóta atvinnurekendur að finna
nú eins og áður, segja bankastjór-
arnir. Við viljum fyrirtækjunum
ekkert illt með þessu, segja þeir.
Man nokkur söguna um karlinn,
sem var að skera kálfinn? Kálfur-
inn spriklaði og var óþægur. Þá
sagði karlinn: „Láttu ekki svona
kálfskratti, ég er ekkert að gera
þér.“
Það er víst enginn vafi á því að
mikil nauðsyn er á að draga úr
hinum skipulagslitlu útlánum.
Mörgum finnst að draga mætti úr
fjárveitingum til ríkisumsvifa, til
pólitískra minnisvarða atkvæða-
veiða og margskonar eyðslu, en
það verður eitthvað að gerast
fleira en að skrúfa fyrir útlán
bankanna til einstakra stétta, til
þess að almenningur líti upp og
trúi því, að þetta séu ráðstafanir,
sem mark sé á takandi. Og jafnveí
þó hið ótrúlega ge.ðist, að stjórn-
völd vor yrðu samtaka um ábyrgar
ráðstafanir, til þess að bægja frá
okkar heimatilbúna vanda, þú
mundu þau engu koma fram,
nema fólkið í landinu sannfærðist
um að stjórnmálamenn væru
hættir við leikaraskapinn, og það
hefur of oft verið kallað úlfur,
úlfur, til þess að almenningur
hlaupi nú afar hratt til bjargar.
Útvarpið leitaði álits atvinnu-
rekenda á ráðstöfunum bankanna
í lánamálum. Þar komu fulltrúar
frá fiskveiðum og fiskiðnaði, og
þar komu fulltrúar frá hinum
almenna iðnaði og heildsölum.
Bændur voru ekki þar og ekki
kaupmenn heldur. Bændur geta
sjálfsagt fætt það sóttlítið, þó þeir
séu ekki til kvaddir, þeirra lána-
mál eru í ágætum og föstum
skorðum, enda eiga þeir um 40
þingmenn alveg, og hina 20 að
mestu leyti. Sjávarútvegur taldi
þetta ekki koma við þá atvinnu-
grein, því þeirra fjármögnun væri
fastbundin. Heildverzlunin er nú
að mestu umboðsverzlun. Vörurn-
ar tollafgreiddar og sendar beint
til kaupmanna í fyrirfram gerðar
pantanir. Verzlunarálagning í
heildsölu leyfir engar vörubirgðir
á lager. Þannig færist hin raun-
verulega heildverzlun úr landi, svo
sem stórkaupmenn hafa bent á.
Minnkandi fjármagn heildsölunn-
ar flyzt því þráðbeint yfir á bök
smásöludreifingarinnar. Iðnaður-
inn var lítið hrifinn. Hin mikla
verzlunarvelta síðustu mánuði
ársins kallar auðvitað á meiri
fjárfestingu hjá iðnaðinum ein-
mitt á þessum tíma.
Yfirstjórn fjár-
mála hefur merkt
sitt sláturfé
En hvað um smásöluverzlunina,
hvað um kaupmenn? Langmesti
annatími og sölutími kaupmanna
eru næstu þrír mánuðir. Fjár-
magnsþörf kaupmanna fram til
jóla er í flestum greinum marg-
föld miðað við annan tíma ársins.
Þessu veldur, svo sem allir vita,
hin stóraukna velta í sambandi við
skóla, jólahald o.fl. Verzlun ein
stétta hefur enga lögbundna lána-
aðstöðu. Kaupmenn þurfa stór-
aukið fjármagn næstu 2—3 mán-
uði. en ekki minnkandi fjár-
magn. Þetta vita fjármagnsyfir-
völd mjög vel, og forráðamenn
útvarps hljóta að renna grun í
þetta líka. Kaupmenn voru þeir,
sem fyrst átti að kalla á og spyrja
álits. Það vekur líka nokkra furðu
hjá atvinnurekendum í iðnaði og
verzlun, að Verzlunarbankinn og
Iðnaðarbankinn skuli verða að
taka þátt í þessu möglunarlaust.
Ekkert orð hefur frá þeim heyrzt.
Geri bankarnir einhverja alvöru
úr þessum mikið auglýsta sam-
drætti á útlánum, sjá allir að það
hlýtur fyrst og fremst að lenda á
kaupmannastéttinni og að nokkru
á iðnaði.
Verzlunarstéttin er vissulega
ýmsu vön frá ríkisvaldi og fjöl-
miðlum, það er einskonar þrauta-
lending að þrengja kost þessarar
stéttar, og sannarlega hefur hún
ekki haldið uppi vörnum sem
skyldi.
Neyðist viðskiptabankarnir til
þess að draga úr lánum til verzl-
unarinnar á næstu mánuðum, er
óhætt að segja: „Sláturtíðin er
hafin, yfirstjórn fjármála hefur
merkt sitt sláturfé. Gjörið svo vel,
komið og fáið ykkur lifur og
hjörtu."
’\ \
köríubolta
Nú gefst íslendingum tækifæri til aö sjá þessa
bráðskemmtilegu íþrótt leikna á þann hátt sem
bezt gerist.
Júgóslavnesku bikarmeistararnir, Cibona Za-
greb, meö 5 af Ólympíumeisturum 1980 ásamt
fyrirliða og þjálfara landsliös Júgóslava innan-
borös, mæta Reykjavíkur-, íslands- og bikar-
meisturum Vals 1980 í Evrópukeppni bikarhafa
1980 í Laugardalshöllinni 16. og 17. október kl.
20.
Júgóslavarnir vanmeta greinilega Valsmenn,
sem munu ieika meö John Johnson og Ken
Barrett og gera allt til aö veita þessum annars
góöu leikmönnum haröa keppni.
KOMIÐ OG HVETJIO
LANDANN í ÍÞRÓTT, SEM
STÖOUGT VERÐUR VIN-
SÆLLI OG VINSÆLLI
VALUR
Sláturtíðin