Morgunblaðið - 29.11.1980, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 29. NÓVEMBER 1980
Hugleiðingar um FRÍM 80
Unglingar sóttn vel FRÍM 80.
Margir höfðu áhuga á sérstimpli FRIM 80.
Hinn 10. þ.m. var Dagur frí-
merkisins haldinn hér á landi og
einmitt þann sama dag lauk
frímerkjasýningunni FRIM 80,
sem opnuð hafði verið á Kjar-
valsstöðum 6. þ.m. Svo sem áður
hefur verið getið, var þessi sýn-
ing haldin í beinum tengslum við
þennan árlega Dag frímerkisins
hér á landi til þess að minna
almenning á frímerkjasöfnun og
gildi hennar fyrir unga jafnt sem
aldna. Er nú alveg óhætt að
fullyrða, að FRÍM 80 tókst vel í
alla staði og jafnvel betur en
margur þorði að vona í upphafi.
Aðsókn var mjög góð, og urðu
sýningargestir tæplega eitt þús-
und. Ekki er ósennilegt, að beiðni
kínversku sendiráðsmannanna
um að fjarlægja nokkur skáta-
merki og umslög frá Taiwan
(Formósu) úr heiðursdeild sýn-
' ingarinnar, hafi haft einhver
áhrif á aðsóknina, enda slógu
síðdegisblöðin þessu upp sem
einhverri rosafrétt. Auðvitað
geta frímerki verið pólitísk og þá
um leið orðið viðkvæmt mál fyrir
suma, enda stundum notuð í
áróðursskyni. Eru mörg dæmi
þessa frá liðnum áratugum og þá
ekki sízt á styrjaldartímum. En
starfsmenn kínverska sendiráðs-
ins á íslandi áttuðu sig ekki á
því, að hér var bezt að láta allt
kyrrt liggja, þótt þeim sárnaði
eitthvað. Þeir eru ekki margir á
þessu landi, sem geta lesið sig
fram úr kínversku letri. Af þeim
sökum hefðu fáir veitt þessum
frímerkjum Formósu-stjórnar-
innar nokkra athygli. Ég efast
um, að ég hefði svo mikið sem
stanzað við þau, ef hvellurinn
hefði ekki orðið. Sýningarnefnd-
in gat aftur á móti ekki annað en
hafnað beiðni um að fjarlægja
þessi frímerki, og skipti þar
engu, þótt svo hefði viljað til, að
þau voru í þeirri deild, sem sett
var upp til heiðurs Sigurði heitn-
um Ágústssyni og úr skáta-
merkjasafni hans. Sannleikurinn
er og sá, að frímerkjasöfnun á að
vera hafin yfir stund og stað og
öll stjðrnmál, en þetta gengur
ýmsum þjóðum illa að skilja.
Eins og skýrt kom fram, var
FRIM 80 einvörðungu kynn-
ingarsýning, og í því ljósi verður
að meta hana. Hins vegar er
vafalaust óhætt að fullyrða, að
þessi aðferð hefur höfðað til
þorra fólks og það sýndi aðsókn-
in berlega. Kæmi mér ekki á
óvart, þótt félagatala Félags frí-
merkjasafnara ykist eitthvað
fyrir tilstilli sýningarinnar. Auk
þess mun hún einnig hafa skilað
góðum tekjuafgangi, en hann
verður líka frímerkjasöfnun al-
mennt til framdráttar, beint og
óbeint.
Engin ástæða er til að lýsa hér
sýningarefninu nákvæmlega eða
fjölyrða um það. Þó langar mig
til að minnast á sumt og þá helzt
til þess að benda á ýmsar mis-
fellur, sem bæði ég og aðrir
þóttust sjá, í von um, að ein-
hverjir hafi gagn af.
I ramma nr. 1 var efni úr eigu
Þjóðminjasafns íslands, en það
hafði áður verið sýnt á Kjarvals-
stöðum 1973. Voru hér mestu
dýrgripir safnsins í frímerkjum,
þ.e. nokkur falleg skildingabréf
og eins aurabréf. Uppsetningin
hefði mátt fara betur á nokkrum
blöðum, og er auðvelt að laga
það. Þá veit ég, að í fórum
Þjóðminjasafnsins eru til mörg
mjög áhugaverð umslög með
margs konar frímerkjum og ekki
sízt fallegum og sjaldgæfum
stimplum. Væri verulegur fengur
Frimerki
eftir JÓN AÐAL-
STEIN JÓNSSON
í að sjá eitthvað af því efni á
næstu frímerkjasýningu hér-
lendis.
I einum ramma voru svonefnd
„þrír“-frímerki frá 1897. Man ég
ekki eftir að hafa séð svo fjöl-
skrúðugt safn af þeim á sýningu
fyrr. Eru þessi merki í eigu I
Indriða Pálssonar. Að sjálfsögðu
þótti mér þetta efni hið skemmti-
legasta, enda varð mér skraf-
drjúgt um það eina stund á
sýningunni samkvæmt beiðni
sýningarnefndar. Aftur á móti er
ég næstum viss um, að mörgum
hefur þótt þetta einhæft efni.
Þá sýndi Hálfdan Helgason
notuð spjaldbréf og flutti auk
þess fyrirlestur um þau með
litskyggnum. Væri ég yngri og
ekki fjötraður af sérstöku hugð-
arefni innan frímerkjasöfnunar,
félli ég fyrir þessu efni. Og með
allri virðingu fyrir óstimpluðum
bréfspjöldum og margs konar
afbrigðum af þeim, legg ég þau
ekki að líku við stimpluð eða
notuð bréfspjöld.
Þá átti ég sjálfur hluta af
Danmerkursafni í þremur römm-
um, en sumt af því efni er e.t.v.
svo sérhæft, að ekki er víst, að
það hafi almennt fallið í smekk
sýningargesta. En þá var nóg af
öðru efni til að skoða.
Frank Mooney sýndi hluta af
tölustimplum sínum og Hjalti
Jóhannesson ýmsa kórónu-
stimpla. Hefur stimplasöfnun
alllengi þótt skemmtileg, enda
má haga henni á ýmsa lund.
Sumir safna ákveðnum tegund-
um stimpla, svo sem ég nefndi
áðan. Enn aðrir safna stimplum
á ákveðnu merki, t.d. 20 aura
Gullfossi frá 1931. Mátti sjá það
efni í tveimur römmum, sem
Ólafur Elíasson á. Þá er til slíkt
safn á 20 aura merkinu frá 1925
með mynd af Safnahúsinu, þó að
ekkert sýnishorn væri af því á
þessari sýningu. Eins hafa menn
tekið sér fyrir hendur að safna
stimplum frá ákveðinni póststöð
frá upphafi hennar, en alloft
hefur verið breytt um þá og gerð
þeirra frá því, er frímerki voru
tekin í notkun á íslandi 1873. Hér
mátti sjá stimplasafn frá Hafn-
arfirði. Sú hætta fylgir þessari
söfnun, að menn teygi sig of
langt í efnisöflun og taki með
hluti, sem tæplega eða alls ekki
eiga þar heima. Það er t.d.
frumskilyrði að taka einungis
með frímerki eða umslög, þar
sem stimpill staðarins sést
greinilega. Á þessu var nokkur
misbrestur í Hafnarfjarðarsafn-
inu.
I safni afbrigða í frímerkjum
lýðveldisins, sem var á FRÍM 80,
var margt forvitnilegt, en á
stundum þótti mér vera seilzt
langt um hurð til lokunnar. Ég
lít svo á, að það geti einungis
talizt afbrigði (variant) í frí-
merki, sem fram kemur reglu-
lega í ákveðnu merki í örk eða
vissum örkum eða þá í hluta
upplags með öðrum hætti. Þar
eru einna skýrust dæmi línan í 90
aura Vestmannaeyjamerki frá
1950 og svo e í stað é í Eimskipa-
félagsmerkinu frá 1964. Ég fellst
ekki á, að brot í örkum eða
mistökkun séu afbrigði. Slíkt
gerist venjulega fyrir slysni og er
nefnt makulatur á erlendum
málum. Er þá átt við, að það sé
afgangspappír, sem eigi að henda
að loknu verki. Vitaskuld sleppur
þetta oft út úr prentsmiðjum af
vangá þeirra, sem fylgjast með
prentun, en afbrigði getur það
ekki kallazt þrátt fyrir það. Engu
að síður safna ýmsir þessu, og er
það svo sem söfnun út af fyrir
sig.
Söfnun sú, sem oftast er nefnd
mótífsöfnun, hefur aukizt mjög á
siðustu árum. Er þá tekið fyrir
ákveðið efni og sem flestu safnað
saman, sem heyrir undir það. Má
hér nefna frímerki með dýra- eða
blómamyndum, en síðan er hægt
að flokka þau í enn þrengri hópa
eftir tegundum. Þessi söfnun
hefur orðið vinsæl um víða ver-
öld meðal frímerkjasafnara. Er
það að vonum, því að hér er oft
um bráðskemmtilegt og fróðlegt
söfnunar8við að ræða, og ekki er
það verra fyrir það, að það þarf
ekki alltaf að kosta svo mikla
fjármuni. Því miður hafa ýmsar
póststjórnir samt um of gengið
hér á lagið og notfært sér
söfnunargleði manna. Hafa því
margir hasazt upp á þessu með
tímanum og snúið sér að öðru.
Á FRÍM 80 voru nokkur mótíf-
söfn, og mátti þar líta blóm og
fugla og málverk. Eins voru söfn
um læknisfræði og tónlist. Við
þessa söfnun geta menn látið
hugmyndaflug sitt ráða ferðinni
og sett upp að eigin vild án
forskriftar albúmframleiðenda.
Er það mikill kostur, því að
söfnin verða bæði persónuleg og
einstaklingsbundin á þann hátt.
En um leið getur verið vanda-
samt að setja söfnin þannig upp,
að sem flestum líki. Ekki er ég
fær um að gefa leiðbeiningar í
þessum efnum. Samt langar mig
að minnast á eitt atriði, sem kom
upp í huga minn við að virða
þessi söfn fyrir mér. Er það
frágangur og uppsetning skýr-
ingartexta. Að sjálfsögðu á hann
að vera eins stuttorður og gagn-
orður og kostur er á. í öðru lagi
þarf réttritun að vera í góðu lagi.
Vel má vera, að gamall stafsetn-
ingarkennari sé hér næmari
fyrir en aðrir, en leiðinlegar
villur og óþarfar blöstu því
miður við augum skoðandans.
Loks er grundvallaratriði, að
textinn dragi sem minnsta at-
hygli frá sjálfum frímerkjunum,
sem eru aðalatriðið. Hér minnist
ég sérstaklega ramma með fal-
legum málverkafrímerkjum. Þar
var prentaður skýringartexti á
sérstaka miða, sem límdir voru
undir merkin á eftir. Því miður
drógu þeir um of athyglina frá
frímerkjunum. Litur miðanna
var annar en á sjálfum blöðun-
um, og það eitt stingur í augu.
Fram hjá þessu er auðvelt að
sneiða með því að nota sama eða
svipaðan pappír og er í blöðunum
undir. Þá þótti mér textaletrið of
stórt. Sjálfsagt er að nota lítið og
nett letur, enda tiltölulega auð-
velt að fá ritvélar með þess konar
letri. Þessi tvö atriði höfðu hér
truflandi áhrif á mig, þegar ég
skoðaði merkin. Varð mér þetta
sérstaklega vel ljóst, þegar ég
lagði blað yfir textana. Þá birt-
ust þessi fallegu litlu „málverk" í
frímerkjunum í allt öðru ljósi og
næstum komu upp í fangið á
mér. Ég á von á, að fleiri en ég
hafi veitt þessu eftirtekt.
Ekki er þörf á að minnast á
fleiri atriði, sem komu upp í huga
minn á FRÍM 80, en ég vildi
koma þessum hugleiðingum hér
á framfæri, ef það gæti orðið
einhverjum til umhugsunar og
um leið til umræðna, því að
vísast eru ekki allir lesendur
þáttarins á einu máli um það,
sem hér hefur verið rætt.
Hvað skal gera við gömlu krónurnar?
Æv
T' i
é s“-eö!N
"OVAI.. MINT
LONnON

Ég hefi orðið var við það að
margir hugsa sér gott til glóðar-
innar nú, þegar skipt verður um
mynt. Þeir eru býsna margir,
sem ætla sér ekki að skila
myntinni, heldur ætla að geyma
hana í pokum, kössum, dósum
eða skúffum. Til hvers? Jú hún
hlýtur að hækka í verði!! Og þá
er gott að geta gripið til gömlu
peninganna, selja þá myntsöfn-
urum eða myntsölum fyrir
okurfé.
Ég verð að hryggja þig, lesari
minn góður, en þetta dæmi
gengur ekki upp. Þú veist sjálfur
hve lítils virði myntin er' í dag.
Hvað fæst fyrir krónu, fimm-
kall, tíkall eða fimmtíukall.
Fyrir krónu fæst ekki einu sinni
eldspýta, til dæmis. Heldur þú
að þessi króna verði svo einhvers
virði eftir 10—20 eða 50 ár? Nei,
ekki aldeilis. Eftir 1000 ár?
Varla. Af krónunni 1975—’76 og
’77 voru slegin 10 milljón stykki
á hverju ári. Það eru milli 3 og
400 félagar í Myntsafnarafélagi
íslands og þeim fjölgar hægt nú
orðið og þeir eiga allir þessar
krónur og það fleiri en tvær
sumir. Og myntsafnarar verða
eldri en flestir aðrir. Hverjum á
þá að selja? Nú svo er það
skatturinn. Á næsta ári
100-faldast krónan. Eftir 5 eða
10 ár, þegar þú telur fram safnið
til skatts, það verður þá væntan-
lega orðin skylda, þarftu e.t.v. að
borga 100-faldan skatt því þá
verða skattayfirvöldin búin að
gleyma gömlu krónunni. Borgar
það sig, að greiða 100-faldan
skatt? Nei og aftur nei.
Ég skal gefa þér ráð. Fáðu hjá

eftir RAGNAR
BORG
Seðlabankanum árssett með nýj-
um völdum peningum. Þetta
árssett kostar 200 krónur og er í
ágætu plasthylki. Það stendur
vel fyrir sínu. Kauptu tvö, það er
allt í lagi. Það má alltaf gefa
barnabarninu annað á ferming-
ardaginn. En gömlu hrúgurnar
af skítugum krónum, fimmköll-
um, tíkölium og fimmtíuköllum?
Beint í bankann með það og
legðu á gömlu bankabókina. Það
veitir ekkert af því að hressa upp
á bankann hvort sem er. Þú gerir
öllum greiða með því að skila
myntinni strax því enn eru í
notkun í bönkunum talningavél-
ar fyrir gömlu myntina. Mundu
að tæma allar gamlar buddur,
veski, dósir og kassa af gömlu
myntinni áður en þú ferð í
bankann. Ég segi þér það satt að
10. þáttur
slitnir peningar, af þeim sem nú
eru í umferð, hækka ekki í
framtíðinni. Ef þú trúir mér
ekki, hringdu í bankann, spari-
sjóðinn, myntsala eða myntsafn-
ara og spurðu. Ég veit þeir
staðfesta það sem ég hefi sagt.
Eitt svo að lokum. Þú skalt, um
leið og þú ferð að kaupa árssettið
hjá Seðlabankanum, kaupa eitt
sett af seðlunum, sem nú eru í
gangi. Settið er fáanlegt á nafn-
verði á 6600 krónur. Finndu
góðan stað fyrir þessa seðla, þar
sem þeir ekki velkjast eða
brotna. Árssettið og seðlarnir
geta verið minning um þann
tíma sem við nú lifum á, og það
er mörgum mikils virði.