Morgunblaðið - 04.05.1982, Blaðsíða 6

46
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 4. MAÍ1982
Mynd nr. 3 — Haust.
Hugmynd 81
IVIyndlist
Valtýr Pétursson
Á vesturgangi á Kjarvalsstöð-
um er nú ljósmyndasýning, sem
gefið hefur verið nafni Hugmynd
81, og er afrakstur af starfsemi
ljósmyndaklúbbs, sem nokkrir
ungir menn hafa stofnað. Klúbb-
ur þessi mun hafa starfað í rúmt
ár, og áhugi þessa fólks leynir
sér ekki. Þarna eru 60 ljósmynd-
ir, bæði svart/hvítar og litmynd-
ir, og munu höfundar vera 30
talsins. Ekki veit ég deili á þessu
fólki, og engar frekari upplýs-
ingar er að fá í sýningarskrá,
sem fylgir þessari sýningu.
Þarna kennir margra grasa,
og ekki veit ég, hvort nokkurt af
þeim verkum, sem þarna eru,
getur kallast stórkostlegt, en
þau eru afar snotur og gefa til
kynna, að þetta fólk allt gerir
sér far um að vinna eftir bestu
getu. Þarna var að finna nokkrar
myndir, sem urðu mér eftir-
minnilegri en aðrar: Nr. 3, 6, 11,
22, 41, 49 og 52 — allt verk, sem
ég hafði ánægju af að kynnast.
Þarna voru reyndar fleiri mynd-
ir, sem minnast hefði mátt á, en
ég læt þetta nægja. Hér er um
fyrstu sýningu hópsins að ræða,
og verður skemmtilegt að sjá,
hverju fram vindur og hvort
áhuginn helst sá sami, er þessi
hópur fólk kemur fram öðru
sinni. Það er myndarlegt hjá
þessu unga fólki að taka til
hendi og stofna til sýningar á
verkum sínum. Það sýnir áræði
og djörfung, sem maður tekur
ofan fyrir. Þegar ég gekk út af
þessari sýningu, hugsaði ég sem
svo, að ekki væru allir unglingar
á glapstigum í þessu þjóðfélagi.
Af þessu 60 þátttakendur eru
aðeins tvær konur. Ekki er því
jafnræði milli kynja hér, en lát-
um það kyrt liggja. Enda kemur
það ekki málinu við. Þessi sýning
er góður vitnisburður um, hvað
orðið getur, þegar vilji og áræði
er fyrir hendi. Ekkert má láta
ógert til að örva framtak sem
það, sem hér er á ferð, og hver
veit nema meira jafnvægi verði
milli kynja, þegar klúbburinn
efnir til næstu sýningar.
Ég óska þessu unga fólki allra
heilla í starfi og vona, að klúbb-
ur þess fái að dafna og veiti því
ánægju og góðan félagsskap.
Sýningin var skemmtileg hjá
ykkur. Hættið ekki þar með,
heldur haldið á brattann og sýn-
ið, að enn er tápmikið æskufólk á
þessu landi, sem iðkar sín
áhugamál og getur meira en
margur heldur. Til hamingju!
Pottþétt stuö
Valli og vikingarnir.
Úti alla nóttina/ Til í allt
Steinar ST 15112.
Skotið hefur upp kollinum
flokkur manna sem kallar sig
Valli og víkingarnir. Enginn veit
hver þessi Valli er, en nokkur
grunur leikur á hverjir vík-
ingarnir eru. Þessi flokkur lagði
leið sína inn í Hljóðrita í byrjun
þessa árs og tók upp tvö lög og
hafa þau nú verið gefin út á lít-
illi plötu.
Á hlið A er lagið „Úti alla
nóttina" sem sænska hljómsveit-
in Attack gerði óhemju vinsælt í
Svíþjóð fyrir nokkru. Það er vel
til fundið að snúa þessu lagi yfir
á ylhýra málið vegna þess að það
er mörgum kunnugt og einnig
gott, létt og umfram allt gríp-
andi. Þeir eru eflaust margir
sem eiga eftir að dilla sér með
þessu lagi fram á vor og ef ekki
lengur. Öm lagið á B-hlið „Til í
allt“ er best að hafa sem fæst
orð, en það gerir lítið annað en
að fylla hliðina. I því lagi opin-
beraðist það fyrir mér hverjir
víkingarnir væru. Um það ber að
þegja og skal hver fá að halda
sitt. Ekki þurfti langa íhugun til
að þekkja þann á bakvið Valla-
grímuna, svo þekkt er rödd hans.
Valli sýnir skemmtileg tilþrif í
fyrra laginu en eitthvað förlast
honum í því seinna. Hljómsveit-
in er að gera það sem henni fell-
ur best og útkoman er eftir því.
Bráðskemmtileg plata sem all-
ir ættu að hafa gaman af.
KM.
Aðföng og frumleiki
Bókmenntir
Erlendur Jonsson
Kirikur Jónsson: Rætur íslands-
klukkunnar. 409 bls. Hið islenska
bókmenntafélag. Rvík 1981.
Islandsklukkan mun alltaf telj-
ast með mestu og bestu verkum
Halldórs Laxness. Sumir skipa
henni þeirra fremst. Slíkt mat er
að sjálfsögðu einstaklingsbundið.
Að einu leyti er það þó á algildum
rökum reist: Höfundurinn mun
hafa lagt í verkið meiri og marg-
víslegri vinnu en flest ef ekki öll
önnur skáldverk sín. Þó ekki sé
beint um sagnfræðilegt skáldverk
að ræða er mjög stuðst við sögur
af fólki og atburðum frá sautj-
ándu og átjándu öld. Sum nöfn
standa óbreytt, t.d. Jón Hregg-
viðsson, öðrum hefur verið lítil-
lega breytt — t.d. er Jón Grunn-
víkingur látinn vera Grindvíking-
ur — enn öðrum er gerbreytt, svo
sem að Þórdís Jónsdóttir
raunveruleikans er látin heita
Snæfríður íslandssól í sögunni.
Allir vissu að Laxness studdist
við margs konar heimildir frá um-
ræddum tímum. Hitt hygg ég hafi
verið flestum hulið þar til Eiríkur
Jónsson tók að birta sínar ná-
kvæmu heimilda- og textarann-
sóknir hvernig höfundurinn í raun
vann verk sitt, hversu víða hann
leitaði fanga og á hvern hátt þetta
gamla efni umskapaðist í mikils
háttar samtímaskáldskap í hönd-
um hans.
Nú varð íslandsklukkan ekki
fyrsta skáldverkið þar sem efni
var sótt til sautjándu aldar. Torf-
hildur Hólm og Guðmundur
Kamban höfðu háð sér efni í
skáldsögur og Þorsteinn Erlings-
son í ljóðaflokk frá sömu öld. Eigi
að síður var svo mikið nýjabrum á
Islandsklukkunni, þegar hún kom
út, að hún hefði allt eins getað
verið fyrsta íslenska skáldverkið
sem reist var á sögulegum grunni,
þar var ekki nema þá að óverulegu
leyti stuðst við reynslu annarra
höfunda.
Margt greindi Islandsklukkuna
frá fyrrnefndum skáldverkum, en
þó fyrst og fremst stíllinn. Lax-
ness studdist meðal annars við
kansellístílinn gamla, latínu-
slettur lærðra manna og frásagnir
sem skráðar voru á fyrri öldum.
Ekki er fyrning málsins þó svo
gagngerð að íslandsklukkan líkist
skáldverki sem ætla mætti að
skrifað hefði verið um sautján
hundruð ef skáldsögur hefðu þá á
annað borð verið færðar hér í let-
ur. Lausamálstextar frá sautj-
ándu og átjándu öld eru sem heild
allt öðru vísi. Islandsklukkan er að
sjálfsögðu tuttugustu aldar verk
og í hvívetna reist á skoðunum og
hugmyndum okkar tíðar. Þetta
orðar Eiríkur Jónsson svo:
»íslandsklukkan er að nokkru
táknleg saga um hugmyndir og
viðhorf skáldsins á ritunartíma
hennar enda speglar verkið ýmsa
þætti úr samfélagsveruleik sköp-
unartíma síns sem agaðir eru und-
ir markmið verksins.«
Og um stílinn á íslandsklukk-
unni segir Eiríkur Jónsson: »Stíll
sögunnar ber í sér vissa líkingu
stíls sautjándu aldar en þræðir
hans liggja allt frá frásagnar-
hætti fornsagna til nútímasögu.«
Sumar fyrirmyndir, sem Eirík-
ur tiltekur, kunna að koma á
óvart. Svo er t.d. um áhrif þau,
sem hann telur Laxness hafa orðið
fyrir af skáldsögunni Gone with
the Wind eftir Margaret Mitchell
(þýð. Arnór Sigurjónsson) sem hér
Feðgin
á ferð
Myndlist
Valtýr Pétursson
í Norræna húsinu eru þau Sig-
rún Steinþórsdóttir Eggen og
faðir hennar, Steinþór Marinó
Gunnarsson, með sýningu á
verkum sínum. Þetta er í annað
sinn, sem þau feðgin sýna hér í
borg á tveim árum, en fyrri sýn-
in^ þeirra var í hinum sáluga
FIM-sal. Þá, eins og nú, voru
sýnd teppi frá hendi Sigrúnar og
málverk eftir Steinþór. Það er
auðvitað engin þörf á að kynna
Steinþór Marinó, hann hefur
haldið um tvo tugi einkasýninga,
en dóttir hans er búsett í Noregi,
þar sem hún stundar teppagerð
sína, jafnt því að kenna fag sitt.
Sigrún er félagi í Textilfélaginu í
Reykjavík og hefur haldið marg-
ar sýningar á verkum sínum
bæði hér á landi og í Noregi.
Það eru kraftmikil teppi, sem
Sigrún hefur á boðstólum sem
stendur. Hún er ákveðin og nú-
tímaleg í vefnaði sínum, sem er á
stundum gerður úr jurt, er vex í
Bangladesh, en ekki þori ég að
fara með heiti hennar. Ég held
þó, að hún sé dálítið í ætt við
hampinn. Sigrún notfærir sér þá
eiginleika, sem þessi þróttmikla
jurt hefur til að bera, og hún
gerir sér lítið fyrir og litar hana,
eftir því hvað hún ætlar sér
hverju sinni. Það eru lifandi og
magnaðir straumar í þessum
teppum, eitthvað, sem ekki sést
á hverjum degi á sýningum. Sá
íslenskur vefari, sem vinnur í
sama dúr, er, að ég held, Nína
Gautadóttir, en hún sýndi verk
sín á Kjarvalsstöðum ekki fyrir
löngu. Það er annars mikið líf í
íslenskum vefnaði um þessar
mundir, og virðist vera um nokk-
urs konar vakningu að ræða. Eru
það góðar fréttir, og vonandi er
hér aðeins um byrjun að ræða á
merkilegu tímabili. Sigrún sýnir
að sinni 27 teppi, og hafa aðeins
tvö þeirra komið áður fyrir al-
mennings sjónir. Það er því mik-
ill afrakstur, ef tekið er tillit til,
að aðeins tvö ár eru síðan hún
sýndi síðast.
Steinþór Marinó sýnir 21 olíu-
málverk og 33 monotýpur. Þarna
er um gerólík verk að ræða. Olíu-
málverkin eru í miklu fastari
skorðum hjá Steinþóri en mono-
týpur þær, sem hann sýnir. Má
án nokkurs efa rekja þessa stað-
reynd til sjálfrar myndgerðar-
innar, sem er miklu ferskari í
monotýpunni, en meira unnin og
útfærð í málverkinu. Persónú-
lega fannst mér myndir eins og
nr. 1, 8 og 11 bera af hjá Stein-
þóri. í þeim verkum er hann
miklu léttari en í mörgum öðrum
olíumálverkum, og hann nær
meiri stemmningu í landslagið
en þegar hann á við abstraktari
hluti. Þetta á hins vegar ekki við
um monotýpurnar, sem eru
ferskar og hafa litatón, sem er
Steinþóri mjög eiginlegur. Stein-
þór er af hinni þekktu „lista-
mannafjölskyldu á Suðureyri",
og tvö börn hans fást við mynd-
list. Svo mætti halda, að þegar
þannig hagaði til, væri visst ætt-
armót að finna í verkunum. Að
mínum dómi er það ekki sterkt,
en samt finnanlegt, og er það í
sjálfu sér mikið hól. Þessi fjöl-
skylda er sannarlega skemmti-
legt fyrirbæri í svo litlu þjóðfé-
lagi sem okkar, en það skemmti-
legasta við hana er, hve ólíkar
stefnur hafa verið teknar á mið-
in. Það sjáum við á verkum
Steinþórs Marinós Gunnarsson-
ar og barna hans.