Morgunblaðið - 28.07.1982, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 28. JÚLÍ1982
Hér situr
unglingsgrey
Bókmenntlr
Jóhann Hjálmarsson
Timarit Máls og menningar.
3. hefti, 43. árg.
KiLstjórar: horleifur Hauksson
og Silja Aóalsteinsdóttir.
Útgefandi: Bókmenntafélagið
Mál og menning
Tímarit Máls og menningar er
að verulegu leyti helgað ungling-
um að þessu sinni.
Ég + unglingaheimilið nefnist
löng frásogn eftir Védísi 17 ára.
Védís lýsir því hvernig hún leidd-
ist út í óreglu, brennivín og hass,
glataði sambandinu við foreldrana
og hafnaði á unglingaheimili í
Kópavogi. í lok frásagnarinnar
he'fur henni tekist að yfirstíga erf-
iðleika æskunnar og henni þykir
unglingaheimilið hafa verið hluti
af þroskaferli sínum: »Fyrir mér
núna er unglingaheimilið eitt-
hvað, sem er búið og gert, hlutur
sem ég lærði mikið af um lífið,
reglur, innilokun, frelsissviptingu,
og sérstaklega kynntist ég mann-
eskjunni og einstaklingnum mér.“
Frásögn Védisar er ágætlega
orðuð og inn á milli er skotið við-
felldnum Ijóðum eftir hana sjálfa.
En það er eins og skýring á því
hvers vegna henni var svo nauð-
synlegt að drekka of mikið og
reykja of mikið hass, sé ekki fyrir
hendi. Gerði hún þetta allt saman
af hreinni lífsgleði? Að vísu er
drepið á ósamlyndi hennar og for-
eldranna, en aðeins lauslega. Að
unglingar fjarlægist foreldra sína
og foreldrarnir þá, er ekki nema
hluti af lífslögmáiinu. Slíkt þarf
varla að hafa í för með sér, að
unglingurinn kappkosti að tor-
tíma sjálfum sér.
Mjög skemmtileg ljóðasýnis-
horn eru birt eftir krakka í 8. og 9.
bekk Hlíðaskóla, en ljóðin ortu
þau eftir tveggja vikna kynningu á
Ijóðum samtímaskálda. Ingveldur
Yr yrkir: „Hér situr unglingsgrey/
sem rembist við að vera frumlegt
skáld./ Stundum fer þetta ungl-
ingsgrey/ niðrá plan, partí, seint
heim.“ Pétur lýsir kunnu viðhorfi
unglinga til skóla: „Ég sit við gult
borð í bláum stól í stofu 21./ Ég sit
í rauðum stól við ljótt borð í
ensku./ Edda Edda gedda segir/
„do you think I’m sexy“/ í Hlíða-
skóla er leiðinlegt."
Sögurnar Þrjú andlit á glugga
eftir Önnu Þorbjörgu Ingólfsdótt-
ur og Nafnlaus æskuminning eftir
Kristínu Jónsdóttur tengjast
heimi unglinganna, einkum er
saga Önnu Þorbjargar næm lýsing
á hugarheimi stúlku, sem er að
breyast i konu. Skorinorð ljóð
Lindu Vilhjálmsdóttur, hafa líka
sitt að segja um unglinginn, kon-
una og samfélagið.
Guðjón Sveinsson er meðal
þeirra barna- og unglingabókahöf:
unda, sem vakið hafa eftirtekt. I
Tímariti Máls og menningar, er
birt verðlaunasaga eftir hann sem
kom fyrst í norsku smásagnasafni.
Sagan lýsir unglingi í sveit, sem
ætlar að verða skáld og er neyddur
til að kynnast óhrjálegum heimi
vinnunnar, sendur í beitningu með
ruddalegum körlum. Þetta er
gamalkunnugt efni og er ekki tek-
ið nýjum tökum að mínu mati, en
er engu að síður hugnæmur lestur.
Guðjón Sveinsson er greinilega
enginn byrjandi, samt hættir hon-
um til að láta eigin skoðanir bitna
á framvindu sögunnar. Best er að
frásögnin sjálf spegli meininguna,
boðskapinn.
Ljúflingar og fleira fólk, nefnist
ritgerð eftir Guðrúnu Bjartmars-
dóttur, undirtitill Um formgerð,
hugmyndafræði og hlutverk ís-
lenskra huldufólkssagna. Þetta er
óneitanlega fróðlegur lestur, ekki
síst bollaleggingar Guðrúnar um
kynferðisleg efni sem áleitin eru í
huldufólkssögum.
Fræðimennska af öðru tagi er
upprifjun Sveins Skorra Hðsk-
uldssonar um Moskvuför Davíðs
Stefánssonar og fleiri. Ljóst er, að
Davíð hafði nokkra samúð með
byltingunni, þótt hann snerist
öndverður gegn henni síðar.
Jóhann Hjálmarsson
Sýning í tilefiii
af ári aldraÖra
Myndlist
Valtýr Pétursson'
Á Kjarvalsstöðum stendur nú
yfir sýning í tilefni af ári aldr-
aðra, og kennir þar margra
grasa. Þarna eru málverk, tré-
skurður, skúlptúr, vefnaður og
ýmislegt unnið í járn og tré og
ull. Allt eru þetta merkilegir
hlutir, sem settir hafa verið upp
á Kjarvalsstöðum, en satt að
segja er ekki gott að þreifa sig
áfram eftir fyrirfram gerðri
áætlun, er þessi sýning er skoð-
uð. Það er að segja, erfitt er að
henda reiður á samsetning þess-
arar sýningar, og það er eins og
vanti kjölfestu í heild sýningar-
innar.
Persneskt skáld sagði í eina
tíð, í lauslegri þýðingu: Þeir sem
maður elskar hafa engan aldur.
Sama gildir um alla góða list.
Sem sagt: það sem gildir eru
gæði listar, en ekki aldur. Það er
því ekki hægt að greina list í list
aldraðra og list þeirra yngri,
enda held ég, að það sé ekki ætl-
unin með þessari sýningu.
Hjálmar í Bólu er ungur að ár-
um er hann gerir hinn merkilega
kistil, sem er á þessari sýningu,
og yfirleitt munu þau listaverk,
sem þarna eru sýnd, vera gerð á
öllum aldri. Sú leið hefur verið
valin að sýna það, sem að mínum
dómi er ranglega kallað alþýðu-
list. „Prímitív" eða „Naiv“ list er
allt annað en alþýðulist, þótt
hún sé yfirleitt unnin af ómennt-
uðu fólki í listum. örfáir eru
þess umkomnir að skapa list í
þeim dúr, og því er það langt frá
því að vera réttnefni sem notað
er. Þarna vantar okkur orð yfir
fyrirbæri, sem er algengt með
öllum þjóðum og hefur verið
mjög áberandi á þessari öld. All-
ir muna hina gömlu Grandmoth-
er Moses vestur í Ameríku.
Þessa listamenn má finna um
víða veröld, en hvergi munu þeir
hafa verið nefndir alþýðulista-
menn nema hér.
Ég fæ ekki betur séð, en þessi
sýning á Kjarvalsstöðum sé
nokkuð ofhlaðin, ef svo mætti til
orða taka. Þarna eru merkilegar
myndir eftir málara eins og Jón
Hróbjartsson og altaristafla
Samúels Jónssonar úr Selárdal,
myndir Kristins Ástgeirssonar,
sem ég man ekki eftir að hafa
séð fyrr. Mjög ágætar. ísleifur
Konráðsson á þarna flestar
myndir á veggjum og er hann
sjálfum sér líkur að vanda. Það
er vafasamt, hvort hann þolir
svo margar myndir á sama vegg,
því að sannast sagna syngja þær
furðulega oft sama lagið. Sölvi
Helgason á þarna nokkrar teikn-
ingar, sem mest eru mynstur-
gerðir um sjálfsmyndir hans.
Gríma, Eggert Magnússon og
Stefán Jónsson frá Möðrudal
eiga öll persónuleg verk, sem
ekki gætu verið ættuð frá öðrum
en höfundum þeirra. Jón heitinn
í Möðrudal á þarna frummynd
að altaristöflu, sem er að mínum
dómi eitt mesta listaverk á þess-
ari sýningu. Annað verk verður
að nefna hér í þessum línum:
Það eru tréskurðarmyndir Sæ-
mundar Valdimarssonar sem
eru í sérflokki. Vefnaður Óskars
Magnússonar er einnig persónu-
legur, og sama má segja um
teppi konu hans Blómeyjar Stef-
ánsdóttur. Einnig eru þarna
myndir eftir Halldór Jónsson frá
Akureyri og auðvitað málverk
eftir Gísla Jónsson. Altaristafla
eftir Ámunda smið úr Þjóð-
minjasafni er þarna ásamt
guðspjallamönnum eftir óþekkt-
an höfund.
Eins og sjá má af ofangreindu,
er hér mikið um að vera, og ætti
fólk að finna ýmislegt við sitt
hæfi. Það er skemmtilegt að
kynnast þessum verkum, en eins
og áður er vikið að, er þröngt á
þingi og ekki auðvelt að gera sér
grein fyrir hverjir séu aðal-
drættir þessa samsafns. Dæmið
gengur enn verr upp þegar Sig-
urjón Ólafsson og Ásmundur
Sveinsson ganga á sviðið.
Að mínu viti hefði átt að fara
betur með þessa hluti og ekki
sýna það magn, sem raun ber
vitni. En fólk ætti að skoða sýn-
inguna vel og vandlega, því að
þar má finna verulega góð verk.
Því er þessi sýning þörf og fróð-
leg og gefur hugmynd um list-
ræn vinnubrögð, sem eru til
sóma þeim, er hlut eiga að máli.
Valtýr Pétursson
Poppaður Þrumuvagn
Finnbogi Marinósson
Van Halen
Diver Down
Warner Bros. Record K 57003
í gegnum árin hafa komið
fram ótal rokkhljómsveitir.
Sumum þeirra hefur tekist að
skapa sér nafn á meðan aðrar
týnast í fjöldanum. Ein af þeim
fyrrnefndu er Van Halen og er
hún án efa ein merkilegasta
rokkhljómsveit seinni ára. Tón-
list Van Halen hefur haft geysi-
leg áhrif á þungarokkið og mun-
ar þar mest um gítarleikarann
Edward Van Halen. Hann og
hinn sérstæði gítarstíll hans
hafa mótað mjög gítarleik seinni
ára. Eins og fyrr segir er tónlist-
in þungt og kraftmikið rokk sem
stundum hefur verið í meira lagi
brjálæðislegt. Fyrir skömmu
sendi Van Halen frá sér nýja
plötu og á henni sýnir hljóm-
sveitin á sér nýja áður óþekkta
hlið. „Diver Down“ kalla piltarn-
ir plötuna og á henni er að finna
11 lög. Athygli vekur að einungis
fimm þessara laga eru eftir þá
félaga.
Það fyrsta sem gerir plötuna
merkilega er hversu mörg gömul
lög hljómsveitin tekur upp og út-
setur. Á hlið eitt er að finna tvö
gömul lög. Kinksrokkarinn
„Where Have all the Good Times
Gone“ er það fyrra og fær það
vægast sagt frábæra meðhöndl-
un. Kröftugur rokkari sem fær
næstum lamaðan til að dansa.
Hitt gamla lagið er „(Oh) Pretty
Wornan" og kemur það mjög
skemmtilega út. Hinsvegar
stingur það nokkuð hvað lagið er
í léttri útsetningu. Samkvæmt
venjunni hefði lagið átt að vera í
grimmri rokkútfærslu en svo er
ekki. Og þá er komið að merki-
legasta punkti plötunnar. Platan
er þræl poppuð. Það er ekki bara
„(Öh) Pretty Woman" sem er
poppað. Nei, lög eins og
„Secrets", „Dancing in the
Street", „Litlle Guitars" og „Full
Bug“ eru allt fyrsta flokks rokk-
uð popplög. En það er fleira en
þessi popplög sem eru áhugaverð
á plötunni. Þriðja lagið á hlið 1
heitir „Cathedral" og eina hljóð-
færið í „laginu" er gítar og er
hann spilaður í gegnum eitt af
þeim tækjum sem Eddy Van
Halen hefur fundið upp og hann-
að. Vel gert og allt það en verður
leiðigjarnt og ætti betur heima á
hljómleikum en stúdíóplötu.
Ekki vissi ég hvaðan á mig
stóð veðrið þegar ég spilaði „Big
Bad Bill (Is Sweet William
Now)“. Lagið og útsetning er allt
öðruvísi en allt það sem komið
hefur frá Van Halen. í laginu fá
þeir til liös við sig þriðja Van
Halen-bróðurinn og spilar hann
á klarinett. Ef líkja á laginu við
eitthvað til að gefa einhverja
mynd af því þá er best að segja
það vera nákvæmlega eins og
eitt af þeim lögum sem Hljóm-
sveit Ingimars Eydal spilaði af
svo mikilli snilld hér á árum áð-
ur. Ótrúlegt en satt. Að síðustu
kóróna piltarnir léttleika plöt-
unnar með samsöng í síðasta
laginu, „Happy Trails".
Það er ekki gott að segja hvað
þeir piltar eru að hugsa þegar
þeir hljóðrita hluti eins og eru á
„Diver Down“. Allir fara þeir á
kostum. Engu skiptir hvort það
er í lagi eins og „Where Have all
the Good Times Gone“ eða „Big
Bad Bill“, alltaf eru þeir frábær-
ir. Ekki ber eins mikið á gítar-
leik Eddys eins og á gömlu plöt-
unum en þar sem hann er, sýnir
stráksi það að hann er án efa
einn besti gítarleikari rokksins
ef ekki sá besti.
Van Halen hefur verið gagn-
rýnd fyrir að vera að stíga skref
afturábak með þessari plötu og
er þá átt við öll gömlu lögin og
hversu poppuð platan er í heild-
ina. En þó svo að hljómsveit sé á
einhverri ákveðinni tónlistarlínu
þá þarf hún ekki að ríghalda í
hana ef hún getur gert eitthvað
fleira (og jafn frábærlega) og til
dæmis Van Halen gerir á „Diver
Down“.