Morgunblaðið - 10.05.1984, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. MAÍ 1984
Lausaskuldir og
lidveisluþörf
— eftir Guðjón B.
Baldvinsson
Úr Urðarbrunni er sóttur safi
minninganna, kryddaður björtum
væntingum eða sýrðum sárbeisk-
um vonsvikum allt eftir geðhrifum
og sinnislagi viðkomenda. Hvort
heldur sem er og þó hvorugt vanti
líta menn með velþóknun á minn-
ingabækur og lesa gjarnan. Er
þetta einn þáttur í dýrkun þátíðar
lífsins og þáttur í þeirri geymd
menningar, sem mærð er oftlega í
sögu og söngvum. Fögur sagna-
blómstur hafa sótt verið að Urðar-
brunni, en sum hafa líka fótum
troðist eða týnst með öðrum
hætti.
í framhaldi af slíkri hugleiðingu
færist hugurinn nær skuldaskil-
um. Má þá gjarnan muna fyrst
þær lausaskuldir, sem ógreiddar
eru, en myndu vera bornar á borð
fógetaembætta eða Alþing-
ismanna, ef þær væru skráðar i
krónutölum á blöð banka eða
bjargráðasjóða annarra.
Verðandi: Það er sú stund sem
við nú drögum andann og sem
telja má þýðingarmesta hverjum
einstaklingi, hvort sem litið er til
— eftir Jónas
Pétursson
Ýmsir erlendir „straumar“ ber-
ast hingað, misjafnlega farsælir.
E.t.v. er ekki hægt að nefna at-
vinnuleysi erlendan „straum", en
mesta böl margra eða flestra
nágrannaríkja er atvinnuleysið.
Þurfum við að steyta á þessu
skeri? Mér finnst það fjarstæða á
íslandi, landinu, sem kallar á allar
vinnandi hendur til þess að bæta
og fegra lífsskilyrðin um allt land.
Það á að verða meira en hátíð-
ar„stemmning“ að græða landið.
En slík umræða kemur gjarnan í
bylgjum og minni ég þá á „þjóðar-
gjöfina" 1974. Fögur hugsjón en
framkvæmd ekki skipt sköpum.
Hærra ber umræðu um óþurft
landbúnaðar í okkar blessaða
landi.
Á hverju stendur? Á fjármun-
um og inngrónum áhuga og þegn-
skap okkar, sem erum Islendingar
í húð og hár, viljum vera það, en
vantar einhverja örvun, og raunar
ekki furða í þeirri viðskipta-
hugsun, sem auglýsingaflóð og
fjölmiðlun veltir yfir okkur.
Á þessum vetri hefir atvinnu-
leysi verið talsvert í fréttum. Þó er
á þeim tíma mikill hluti vinnu-
krafts í skólum. Sumarið skilar til
starfa miklum fjölda fólks, fram-
tíðar íslendingum. Það þarf taf-
arlaus úrræði til að starfsorkan
njóti sín. Græðum landið! Björkin
á að vera okkar tákn, skjöldur og
skjól til markvissrar, stórfelldrar
sóknar í uppgræðslu, studd öllum
þeim gróðurtegundum, sem hæfa
landinu. En tvennt þarf til, vinnu
og fjármuni.
Ég ætla að varpa fram hug-
mynd um sparnaðarform í þessu
skyni. Hún reynir á þegnskap,
framsýni, tilfinningu, að móður-
og föðurland okkar snerti okkur
að innstu hjartarót. Ég held að
löggjafinn þurfi að hjálpa. Setja
þarf í lög leið til fjáröflunar í
þessu skyni. Markmið: Græðum
landið, skógrækt þungamiðjan.
Útgáfa skuldabréfa til langs tíma.
Nokkra mismunandi flokka. Ég
„Góðir höfuðborgarbú-
ar. Eruð þið ekki tilbún-
ir að leggja fram ykkar
hug og hönd, starfs-
krafta ykkar og stund-
arkorn af ævinni til þess
að greiða eitthvað af
lausaskuldinni okkar
við aldna borgara?“
lífdaga jarðneskra eða langtíma-
vona um framtíð alla. Hvert okkar
hefur sinn andardrátt og stundum
e.t.v. andarteppu enda og mjög
misjafna skoðun á því hvað sé
andardráttur í réttu horfi. Fyrir
tveimur árum — þá minnumst við
setu við Urðarbrunn — báru góð-
viljaðir menn sér í munn og/eða
penna hversu hægt miðaði skulda-
skilum við aldna þegna íslenska og
væri ærin þörf úr að bæta og
hraða svo sem verða mætti upp-
gjöri lausaskulda við eldri borg-
ara. Áður nokkru hafði verið vak-
in athygli á umhverfi fatlaðra og
þeim aðbúnaði, sem samfélagið
veitti þeim. Kló þar sá er kunni,
Jónas Pétursson
„Græðum landið!
Björkin á að vera okkar
tákn, skjöldur og skjól
til markvissrar sóknar í
uppgræðslu, studd öll-
um þeim gróðurtegund-
um, sem hæfa landinu.“
legg til 4 flokka til 10 ára, 20 ára,
30 ára og 40 ára. Verðmæti
skuidabréfa t.d. 5 þúsund kr., 10
þúsund kr. og 20 þúsund krónur.
Hærri upphæð kæmi til greina á
einn flokk í viðbót og e.t.v. einn
lágan á 1—2 þúsund kr. Verð-
tryggð bréf, annað hvort raun-
verulegur innlendur mælikvarði á
verðmætum, þjóðhagsvísitala, eða
meðalgengi helztu gjaldmiðla
viðskiptalanda. Vextir lágir. Fjár-
öflunin gengi óskipt til skógrækt-
arfélaga og Skógræktar ríkisins
undir yfirstjórn landbúnaðarráð-
herra.
Margt þarf vel að athuga við
framkvæmd málsins, sem í stuttu
máli þarf að setja í lög um þetta
efni. Þar á meðal um vextina,
hvort greiða ætti út árlega eða
bæta við höfuðstól. Hver sem
ritfær með besta móti, rólfær í
hjólastól og ríkur að heitum
skapsmunum og reynslu af þátt-
töku í opinberu lífi, m.a. af setu í
sjónleikahúsinu við Austurvöll.
Þokaðist og til réttrar áttar um
þau málefni. Margt var spjallað
þetta ár aldraðra, mikið var skrifað
og mörgu heitið eða lofað á höldn-
um ráðstefnum, flokkssamkomum
og fjölmiðlum, þeim er að haldi
koma við að kunngjöra kærkomn-
ar framtíðarfyrirætlanir „fyrir-
manna“ og annarra.
Skuld: Þriðja örlaganornin er
jafnan á næsta leyti eftir hvern
andardrátt, þá kemur að skulda-
dögum. Svo uppsker hver sem
hann sáir til og skuldareigendur
kalla eftir sínu, — svona að öllum
jafnaði. — Þeir eru nokkuð margir
öldnu borgararnir, sem bíða eftir
efndum á gefnum fyrirheitum.
Þeir eru ekki aðgangsharðir, veifa
ekki lögtakshótunum, hrópa ekki
upp um eindaga á gjaldföllnum
kröfum, enda eru þeir ekki mikið á
ferli í samkomusölum forsjár-
manna fólksins, þessara, sem náð
hafa kjörhylli og hafa í mörg horn
að líta að kosningum loknum.
Það virðist nokkurn veginn víst
kaupir svona bréf fær þá upphæð
dregna frá tekjum til skatts á því
ári. Ennfremur stofnverð og vext-
ir án eignaskatts. í lögum yrði að
sjálfsögðu gert ráð fyrir sjálf-
boðavinnu, sem ætti að mega
vænta að yrði drjúgt framlag. Já,
lög þarf að setja, fáorð og gagn-
orð. Framkvæmdin mun fljótlega
skýra myndina og getur þá orðið
breytinga þörf.
Þegar ég lagði fram þingsálykt-
unartillögu um lerkirækt á Fljóts-
dalshéraði tók ég svo til orða, að á
því léki ekki vafi að skógarhjarta
Guðjón B. Baldvinsson
að naumast geymir nokkur þeirra
síðastöldu í hugskoti sínu öll þau
fögru fyrirheit, sem letruð voru á
borða þann, er þeir vöfðu um
blómvöndinn af bökkum Urðar-
brunns.
Viljið þið ekki góðir virðingar-
menn vera svo elskulegir að lesa
það sem þið skrifuðuð fyrir síð-
ustu kosningar til Alþingis og
bæjarstjórnar.
Við nornanna vefstól
Það er vani að vekja máls á
mörgum vanefndum og láta við
það sitja — sífra dálítið eða
nöldra. Oft verður ekki árangur
sem erfiði. Og hvað skal nú til
vernar verða?
Við lítum á unninn lopa og
tslendinga slægi á Hallormsstað.
Þess vegna ætla ég nú að afhenda
þingmönnum Austurlands þessa
hugmynd. Vænti ég þess, að þeir
sýni þá samstöðu, þá einbeitni og
þrautseigju, sem þessu máli er
þörf á. En eina kröfu geri ég til
ykkar, þingmenn! Setjið ekki upp
„arðsemis“-gleraugun, erfitt getur
reynzt að þurrka af þeim „brask-
ara“-móðuna.
Jónas Pétursson er fyrrverandi
þingmaður.
spunninn þráð síðan árið góða
hvarf að baki. Værðarvoðin, sem
vonglaðir vildu leggja að öldnum
herðum, er að efni ekki einu sinni
fullunnin hvað þá að vefurinn sé
settur upp. Hver á að draga í höf-
öldin?
Við vitum að það kostaði viða-
mikinn áróður og vandræðahjal að
herja út fé til þess að ljúka nú
einni deild í B-álmu Borgarspítal-
ans. Einni deild á því ári þegar
átti að vera séð fyrir vistrými
sjúkra gamalmenna í höfuðborg-
inni, eftir því sem lesa má í blöð-
um frá þessu ári.
Þegar þýðingarmikið verk bíður
þjálfaðra handa og sá eða þeir,
sem áttu að leysa það af hendi,
hafa gugnað og gefist upp, hvað
gerist þá? f atvinnuiífinu eru aðrir
fengnir til að leysa verkið af
hendi.
Góðir höfuðborgarbúar! Eruð þið
ekki tilbúnir að leggja fram ykkar
hug og hönd, starfskrafta ykkar
og stundarkorn af ævinni, til þess
að greiða eitthvað af lausa-
skuldinni okkar við aldna borg-
ara? Við þurfum ekki langt til að
sjá dæmi um áhrifamátt mannúð-
ar og þjónustuanda. íbúar Kópa-
vogs hafa t.d. gefið fordæmi, sem
er til fyrirmyndar. Getur verið að
einhverjir yppti öxlum og hugsi til
þess, sem borgarsjóður hefur lagt
af mörkum til að reisa dagvistun-
ar- og dvalarheimili. Og enn sé
unnið að þessum byggingarfram-
kvæmdum. Um leið og við drögum
að okkur andann minnumst þá
þess að aldnir samborgarar okkar
eru á biðlista hjá Félagsmála-
stofnun borgarinnar og bíða eftir
hverju? Biðlistinn er þeirra sem
vantar húsnæði. Ég leyfi mér að
taka upp eina tilvitnun, sem er úr
Mbl. frá 15. apríl 1982, og er eftir
einn borgarfulltrúa okkar:
„Það sem þó ef til vill er mikil-
vægast af þessu öllu (sem upp var
talið áður í greininni) er að geta
skapað öldruðum sem öðrum í
þjóðfélaginu það öryggi, að þeir
viti að þeim verður veitt nauðsyn-
leg hjálp þegar á þarf að halda og á
þeim tíraa, þegar þess þarf, en ekki
verði löng og sársaukafull bið, með
því öryggisleysi, sem því fylgir“.
Sannarlega munu aldnir ekki síð-
ur en ungir leggja fram sína
krafta eftir fyllstu getu, ef hrund-
ið væri af stað sameiginlegu átaki
til að bæta lítilsháttar úr brýnni
þörf. Þjónusta ber þakklætið í
sinni gerð. Þjónusta innan samfé-
lags er mælikvarði á mannúðar-
stefnu þá, er ríkir á líðandi
stund-tíma Verðandinnar.
Guðjón B. Baidvinsson er formað-
ur SLRB og ritari Ötdrunarriðs ís-
lands.
Fé á fullri gjöf frá
miðjum nóvember
Fréttabréf frá Jens í Kaldalóni
Bæjum, I. maí.
Það hafa sumir kvartað undan
því, að lítið af fréttum hafi frá
mér komið hér frá Djúpi nú á ný-
liðnum vetri. Má það til sanns veg-
ar færa, en vel að merkja, sýnir þá
að fólkinu finnst ekki einskis virði
það sem sagt er frá, þótt smátt
finnist á okkar mælikvarða, það
sem í sögur sé færandi við þær
fábreyttu aðstæður sem hér við að
búið er.
Eða eru það fréttir, að svo hefur
viðrað hér umliðinn vetur, að fé
hefir hér inni staðið norðan við
Djúpið, að frá haustnóttum hefir
engri kind út verið hleypt úr hús-
um sínum í 105 daga einungis
vegna veðurs, hinsvegar allt fé á
fullri gjöf búið að vera síðan um
miðjan nóvember, eða í 165 daga.
En það er kannski ekki það versta
heldur hitt, að sumarið var víða
nytjasnautt vegna óþurrka, og
grasbrests hér á Snæfjallaströnd.
Það er því sannarlega álitamál frá
okkar bæjardyrum séð, hvort,
heppilegra er að borga niður
áburðinn með fóðurbætisskatti
eða fóðurbætinn með áburðar-
skatti. En sumum finnst þó hvor-
tveggja jafn vitlaust.
Búið er að flytja um 30 tonn af
heyi norðan úr Eyjafirði hér að
djúpi nú í vetur, þar af tæp 20
tonn hér í Snæfjallahrepp, svo
skrúðgræna og ilmandi töðu að
annað eins hefur ekki hér að landi
komið. En snjór er hér svo á sum-
um bæjum, að ekki sést á girð-
ingastaur langleiðina kringum
túnin, en þar sem nokkuð eru auð-
ir túnskikar, eru græn nálastráin
farin að sýna að vor er í nánd,
enda veðurfarið hið mildasta nú
uppá síðkastið. Nýbúið er að moka
hið svokallaða Lónseyrarleiti, og
akfært alla leið til fsafjarðar, en
slík rausn hefir ekki hér skeð svo
snemma á tíma í mörg ár. Eitt
mikið snjóflóð sáu menn að fallið
hefur á 42 metra brú á Mórillu í
Kaldalóni einhverntíma í vetur,
þá könnuð var leiðin, og tekið 13
metra af handriði brúarinnar með
sér, sem teljast þar nú smámunir,
því veturinn 1968 tók snjóflóð þar
af brúna með öllu saman, en sem
þó þá var um sumarið endurbyggð
að nýju, sem rétt kláraðist fyrir
snjóa um haustið, og þá svo vel
vígð af okkur séra Baldri presti í
Vatnsfirði með guðsbænum og
brennivíni, að svo töldum við duga
mætti til varðveizlu hennar, að
ekki myndi mikið saka, enda sem
á daginn kom að aðeins rispuðust
nokkrar spítur af öðrum endanum
af handriðinu, svo sem áður segir.
f lok þorrans í vetur var í Naut-
eyrarhreppi tekið í notkun nýtt
samkomuhús þar í sveit, sem varð
þó að aflýsa vegna óveðurs, en í
heiðnum sið voru haldin blót, sem
hér eru nú kölluð Þorramót ... en
smá óveðurshrina boðaði einungis
fararheill, svo að nokkrir komust
„Komið grænum skógi að skrýða,
skriður berar sendna strönd...“