Morgunblaðið - 20.05.1984, Blaðsíða 46

46_________MORGUNBLADIÐ, SUNNUDAGUR 20. MAl 1984 ___.
Aflakvótinn hefur leitt
til verðmætaaukningar
„MÉR fannst nú langerfið-
astur fyrsti sólarhringurinn í
þessu ráðuneyti með útgáfu á
bráðabirgðalögum, sem ekki
voru nægilega vel undir-
búin í stjórnarmyndunarviö-
ræðunum. Síðan voru þær
ákvarðanir, sem teknar voru
varðandi stjórnun fiskveið-
anna í ársbyrjun, vissulega
umdeilanlegar og menn geta
aldrei verið vissir um jiað, að
verið sé að gera rétt. Eg hef
allaf verið þeirrar skoðunar,
að maður eigi að gera það sem
manni finnst skynsamlegast
á hverjum tíma. Það eru
sumir sem segja oft á tíðum,
að það sé skynsamlegt að gera
þetta eða hitt, en hins vegar
sé það ekki pólitískt rétt.
Ég tel, að það sé ailtaf pólit-
ískt rétt að gera það, sem er
skynsamlegt og ætli ég reyni
ekki bara aö halda mig við
það. Það er mikilvægast fyrir
sjávarútveginn að komast upp
úr þessari lægð, sem hann er
nú í. Ef hann væri betur
staddur væru áreiðanlega
skilyrði fyrir því að gengið
væri hærra skráö og það er
mjög áríðandi fyrir okkur
að komast upp úr þessari
lægð. Ef þaö tekst óttast ég
ekki um framtíð sjávarút-
vegsins. Hins vegar tel ég
að við megum ekki ætlast til
of mikils af honum, eins og
við höfum gert á undanförn-
un árum. I»að er sjávarútv-
egi mjög mikilvægt að aörar
atvinnugreinar byggist upp og
geti tekið meira af þungan-
um, sem á þjóðfélaginu og
atvinnuvegunum hvílir.
Menn halda því stundum
fram, að það eigi að leggja
meiri áherslu á uppbyggingu
sjávarútvegs en annarra at-
vinnugreina, en aðalatriðiö
er nú, að við gerum allt sem
við teljum hagstætt. Það er
ekki síður hagsmunamál
sjávarútvegsins en annarra
atvinnugreina,“ sagði Hall-
dór Ásgrímsson, sjávarútvegs-
ráðherra, er blm. Morgun-
blaðsins ræddi við hann um
stöðu sjávarútvegsins í dag.
Kvótakerfið hefur
forðað hættuástandi í
atvinnumalum
Hverja metur þú reynsluna af
kvótakerfinu nú?
„Það má segja að við höfum
margt af þessu lært. Við gerðum
okkur í fyrsta lagi vonir um að
kvótinn yrði til þess að verðmæti
aflans ykist. Án þess að við höfum
fengið tölur yfir það held ég að það
megi fullyrða að það hafi komið
fram. Meðal annars virðist vera að
fiskframleiðslan sé betri en nokkru
sinni áður og almennt má segja, að
verðmætaaukning hafi átt sér stað.
í öðru lagi gerðum við okkur vonir
um, að útgerðarkostnaður drægist
saman, í fyrsta lagi með minni
eyðslu viðkomandi skipa í veiðar-
færum og olíu. Það virðist vera að
veiðarfærakostnaður hafi nokkuð
minnkað, einkum hjá netabátum,
en að öðru leyti höfum við ekki
nægilegar upplýsingar um það,
hvernig þetta hefur komið fram. Þá
var einnig gert ráð fyrir því, að
sparnaður næðist með sameiningu
aflakvóta skipa, sem reyndar hefur
ekki orðið í miklum mæli. Nokkur
skip hafa farið til rækjuveiða og
þar með tekin úr botnfiskveiði.
Ginnig hefur loðnuflotinn ekki far-
ið að því marki til botnfiskveiða
sem hann hefði væntanlega annars
gert. I fjórða lagi gerðum við ráð
fyrir því, að kvótakerfið yrði til
þess að jafna aflann betur yfir árið,
þannig að ekki yrði eins mikil
hætta á tímabundnu atvinnuleysi.
Það voru margir sem spáðu veru-
legu atvinnuleysi á þessum vetri.
Þær upplýsingar, sem nú liggja
fyrir, benda til þess að atvinna sé
almennt bærileg á hinum ýmsu
stöðum landsins. Því er ég þeirrar
skoðunar, að kvótakerfið hafi orðið
til þess að forða þar ákveðnu
hættuástandi. Það er að sjálfsögðu
of snemmt að segja til um það,
hvernig ástandið gæti orðið síðari
hluta ársins. Loðnan hefur haft
mjög jákvæð áhrif á þau svæði
landsins, þar sem henni hefur verið
landað. Rækjan hefur orðið til
þess, að ákveðið líf hefur færst í
staði eins og ísafjörð, Siglufjörð og
víðar. Við vonumst eftir því, að
áframhald geti orðið á rækju-
veiðinni. f júnímánuði mun hefjast
meiri kolaveiði en nokkru sinni
fyrr og getur kolinn skapað mikla
atvinnu, þar sem honum verður
landað. Nú fer líka í hönd einn
besti tími togaranna og það hefur
oft farið svo, að illa hefur gengið að
ráða við afla þeirra á þessu tíma-
bili, jafnvel á síðasta ári þrátt fyrir
slök aflabrögð. Ég vænti þess, að
kvótakerfið verði til þess að veið-
arnar verði ekki stundaðar af þeim
krafti sem verið hefur, þannig að
það jafni atvinnuna fram á haust-
ið. Hvað bátaflotann varðar er hin
almenna staða þannig, að afla-
brögð hafa verið það léleg í vetur,
að mikill hluti flotans á eftir af
kvóta sínum. Að vísu eru til undan-
tekningar, en þær hafa ekki veru-
lega þýðingu í sambandi við at-
vinnu í landinu."
Kvótar líklega uppi-
staðan í stjórnun veiða
á næsta ári
Hvaða tilhögunar á stjórnun
veiða á næsta ári má vænta í ljósi
þessarar reynslu?
„Við eigum að sjálfsögðu eftir að
meta stöðuna og alveg á næstunni
ætlum við okkur að hefja umræður
um, hvað við getum gert á næsta
ári. Að sjálfsögðu skiptir mestu
máli hvað við getum veitt. Ef geng-
ið er út frá því að við þurfum að
sætta okkur við tiltölulega slæmt
ár í botnfiskveiðum 1985, sem
margt bendir til að verði, vitum
við, að okkur er tiltölulega þröngur
stakkur sniðinn. Vonast er til bæri-
legrar afkomu loðnuskipa á næst-
unni af loðnuveiðum og vonandi
takast rækjuveiðarnar þannig til,
að það veröi eftirsóknarvert fyrir
nokkurn hluta flotans að stunda
þær veiðar mikinn hluta ársins.
Það mun að sjálfsögðu létta á
næsta ári á sama hátt og í ár. Það
er þó óhætt að segja, að við getum
ekki byggt næstu árin á sams kon-
ar skiptingu afla og við höfum gert
í ár. Skiptingin miðast við árin
1981 til 1983 og það er öllum Ijóst,
að það felst enginn stóri sannleikur
í þessum árum, þó þau hafi verið
viðmiðun á þessu ári. Ég veit, að
við verðum hins vegar að byggja
stjórnina á næsta ári á takmörkun-
Rætt
við Halldór
Asgrímsson
sjávar-
útvegsráð-
herra, um
stöðu sjávar-
útvegsins
í dag
um og mjög líklegt er að kvótar í
einu eða öðru formi verði uppistað-
an í stjórnun veiðanna. Við þurfum
að sjálfsögðu að líta betur á það,
hvort við getum notað sóknar-
markið, sem ákveðið var að vinna
að frekari útfærslu á, þegar afla-
markið var tekið upp. Við munum
áreiðanlega líta mjög náið á þau
mál áður en ákvarðanir verða tekn-
ar. Við ætlum okkur sem sagt að
fara í gang með undirbúning fyrir
haustið sem fyrst, en ég hef enga
trú á því að við getum tekið
ákvarðanir fyrr en einhvern tím-
ann á haustdögum."
Eigum að taka áhætt-
una af þungri sókn í
rækjuna
Mun ekki stjórn veiðanna byggj-
ast á því, að beina sókninni frekar
frá hefðbundnum botnfiskveiðum?
„Jú, en málið er fyrst og fremst
það í hvað við getum beint sókn-
inni. Vonandi liggur betur fyrir
eftir sumarið hvað við getum sótt
af miklum þunga í rækjuna. Það
skapar okkur vissulega nokkra erf-
iðleika hve lítið við vitum um
stofninn. Það hefur komið skýrt
fram, að aðilar til dæmis á Norður-
landi óttast það, að gengið verði of
nærri honum. Hins vegar hef ég
verið þeirrar skoðunar, að það
verði að reyna á það. Við gætum
gert þarna tvenns konar mistök,
annars vegar að sækja af allt of
litlum krafti í rækjuna og finna
ekki þau mið, sem kunna að vera
fyrir hendi og hins vegar að sækja
of fast í stofninn. Ég er þeirrar
skoðunar, að miðað við núverandi
aðstæður verðum við að taka
áhættuna af því, að hafa nokkuð
þunga sókn og fylgjast náið með
framvindunni."
Hreyfing komin á
ýmsar nýjungar í út-
veginum
Hvað með tilraunaveiðar á van-
nýttum tegundum?
„Það hefur nú átt sér stað nokk-
ur leit að hörpuskel og út úr því
hefur komið aukin veiði á Skaga-
firði, talað er um að á Húnaflóa sé
óhætt að veiða allt að 2.000 lestum,
en veiði þar var i tiltölulega litlum
mæli áður. Það er talinn grundvöll-
ur fyrir slíkri útgerð og vinnslu á
Norðausturlandi og við höfum
ákveðið að heimila uppsetningu á
verksmiðju á Vopnafirði. Hvað
varðar krabbann er undirbúningur
ekki kominn nægilega langt, en
frekar er unnið að könnun á þeim
möguleika. Sérfræðingar á Haf-
rannsóknastofnun hafa verið að
viða að sér upplýsingum um teg-
undir gildra og fleira. Dröfnin mun
sinna þessu verkefni í sumar. Auk
þess höfum við reynt að standa
með aðilum, sem hafa viljað reyna
þetta sjálfir. Það er því komin
nokkur hreyfing á málið. Nýjungar
af þessu tagi skipta ef til vill ekki
sköpum, en þær hjálpa verulega til.
Síðan höfum við verið að fikra
okkur áfram með kúfiskinn í sam-
vinnu við aðila í sjávarútvegi. Þar
skipta markaðsmálin mestu og eru
menn bjartsýnir á að takast megi
að finna markað fyrir hann. Það
liggur hins vegar fyrir að það er
ekki hægt að stunda þær veiðar
nema'með nýrri tegund af plógi,
sem er eins konar dæla. Það hefur
einn aðili í Stykkisdhólmi verið að
styrkja einn af sínum bátum til
uppsetningar slíks búnaðar. Það
hafa einnig verið uppi áform um
það að smíða eitt skip til kúfisk-
veiða, en ég veit enn ekki hvað
verður úr því. Einnig hefur aðili á
Vestfjörðum haft mikinn áhuga á
uppsetningu slíkrar verksmiðju og
unnið talsvert í markaðsmálum.
Því er komin hreyfing á þessi mál
og við erum mjög ánægðir með það,
því hér er um gífurlega stóran
stofn að ræða og ég hef trú á því, að
hann geti gagnað okkur nokkuð í
framtíðinni."
Staða fiskvinnslunnar
jákvæð
Hvernig er staða fiskvinnslu og
útgerðar um þessar mundir?
„Ef miðað er við þá stöðu, sem
við horfðum fram á við síðustu
fiskverðsákvörðun, virðist afkoma
frystingar heldur lakari en þá, en
afkoma saltfiskverkunar nokkru
betri en gert var ráð fyrir. Einnig
má segja að gengið sé um það bil
0,6% hagstæðara en þá var gert
ráð fyrir. Síðan hafa að vísu orðið
verulegar kostnaðarhækkanir
þannig að við gerðum þá ráð fyrir 2
til 4% jákvæðri afkomu fiskvinnsl-
unnar án verðjöfnunar og virðist
staðan svipuð nú. Hvað skreiðina
varðar var gert ráð fyrir heldur
hærra verði, en nú lítur út fyrir, en
hins vegar er vonast eftir því, að
hægt verði að selja það sem er til
næstu daga. Ef það gerist, verður
vaxtakostnaður heldur minni en
áætlað'var, en afkoman í skreiðar-
verkuninni er mjög slæm.“
Verulegur taprekstur
útgerðar
„Hvað útgerðina varðar, er afla-
verðmæti botnfisks um 14% lægra
en á sama tíma í fyrra, en ef loðnan
er tekin inn í dæmið, er afla-
verðmætið 24% hærra nú en þá. Á
þessu er hins vegar verulegur mis-
munur, aflasamdráttur togara er
4,5%, en hjá bátunum er samdrátt-
urinn um 22%, þegar miðað er við
botnfisk. Hins vegar sýnist mér, að
miöað við þá aukningu, sem hefur
verið gefin út á kvótum og þá
kostnaðarhækkun, sem útgerðin
hefur orðið fyrir, virðist myndin í
heild vera nokkuð í samræmi við
það, sem hún var í upphafi ársins.
Hins vegar er staða útgerðarinnar
slæm og þar er um að ræða veru-
legan taprekstur. Það er enginn
vafi á því, að miðað við núverandi
ástand hefðum við komist af með
allnokkru færri skip og þar af leið-
andi betri afkomu þeirra skipa,
sem fyrir hefðu verið. Ég hef lagt á
það mikla áherslu, að ekki verði
fjölgað skipum á næstunni."
Nú rennur út í sumar bann við
innflutningi fiskiskipa. Verður það
framlengt?
„Um það hefur ekki verið tekin
endanleg ákvörðun, en ég er enn
þeirrar skoðunar, að ný skip eigi
ekki að fá veiðiheimild. Hitt er svo
annað mál, að það geta komið upp
þær aðstæður, hverfi skip úr
rekstri, að nauðsynlegt sé að önnur
komi í staðinn."
Kaupskipaflotinn og
idnaðurinn eiga
skyldum að gegna
við skipasmíða-
stöðvarnar
Hvað með afkomu innlendra
skipasmiðja í þessu tilliti?
„Það gleðilega hefur nú gerst, að
skipasmíðastöðvarnar taka í aukn-
um mæli þátt i viðhaldi flotans og
þeim hefur tekist að aðlaga sig í
nokkru þessum aðstæðum. Hins
vegar telja fulltrúar þeirra, að ein-
hver nýsmíði þurfi að eiga sér stað.
Ég er nú þeirrar skoðunar, að
skipasmíðastöðvarnar geti í meiri
mæli sinnt öðrum verkefnum en
fiskiskipaflotanum. Það þykir
sjálfsagt að fiskiskipaflotinn leiti
til þeirra og ég tel að íslenskur
sjávarútvegur sætti sig við það að
greiða heldur hærra verð fyrir
þjónustu frá þeim en erlendum
stöðvum vegna þess að menn vita,
að stöðvarnar verða að vera til.
Hins vegar verðum við ekki varir
við slíka hugsun hjá kaupskipaflot-
anum. Eigendum hans þykir sjálf-
sagt að vera með sín viðhaldsverk-
efni erlendis. íslenski kaupskipa-
flotinn hefur ekki síður skyldur við
íslenskan skipasmíöaiðnað en fiski-
skipaflotinn. Kaupskipaflotinn er
að miklu leyti rekinn vegna þess,
að við erum að flytja héðan út fisk
og greiðum fyrir það ærnar fjár-
hæðir. Einnig getur iðnaðurinn,
eins til dæmis álverið, nýtt sér
þjónustu skipasmíðastöðvanna og
við teljum að þær eigi einnig að
hafa forgang frá slíkum fyrirtækj-
um, þegar um er að ræða óveru-
legan verðmun."
Rækjuveiðum við
Svalbarða ekkert til
fyrirstöðu
Hvaða möguleika eigum við í
raun á veiðum við önnur lönd?
„Það hefur mikið verið talað um
veiðar við Bandaríkin og þar eru
óneitanlega vissir möguleikar.
Hins vegar eru einnig ýmsar hindr-
anir í veginum og því ekkert orðið
úr veiðum. Það má einnig segja að
íslenskir útgerðarmenn séu ekkert
spenntir fyrir því að fara með skip
sín á fjárlæg mið vegna óvissunn-
ar, sem í því felst. Það hefur verið
nokkur áhugi fyrir því að veiða
rækju við Svalbarða og við sjáum
ekkert því til fyrirstöðu að skip
reyni fyrir sér þar. Þar hefur verið
mikill afli upp á síðkastið en hins
vegar minni afli hjá stóru skipun-
um, sem stunda veiðarnar hér. Við
höfum einnig haft áhuga á að ná
samkomulagi við Efnahagsbanda-
lagið um gagnkvæm rækjuveiði-
réttindi við Grænland, en það verð-
ur ekki úr því nú. Vonandi getum
við náð slíkum samningum við
Grænlendinga síðar. Við höfum
verið að reyna að ná samkomulagi
við Efnahagsbandalagið og nýlokið
er fundi með fulltrúum þess. Þeir
hafa viljað fá ákveðna hlutdeild í
loðnustofninum norður af landinu
fyrir Grænlands hönd. Við höfum
ekki afneitaö því, en teljum kröfur
þeirra alltof háar. Við höfum lagt á
það áherslu á móti, að við semdum
um gagnkvæm rækjuveiðiréttindi
og gagnkvæm kolmunnaréttindi í
lögsögu okkar og lögsögu EBE. Það
hefur á vissan hátt stöðvað fram-
þróun kolmunnaveiðanna hér, að