Morgunblaðið - 24.07.1986, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 24. JÚLÍ 1986
33
og gegnhugsaða stíl sökkti Picasso
sér niður í stöðugar umbyltingar,
með breytingu stflsins sem megin-
reglu. Hann vildi ekki vera háður
hinu nýja miðstýrða valdi, sem kom
í kjölfar listbyltingarinnar.
Jaqueline og Malraux skiptust á
orðum í anddyrinu um síðustu nótt
Picassos.
„Hann vann langt fram eftir?“
„Já,“ svarar Jaqueline, „þegar
læknirinn kom um morgunnn, vildi
ég fara á fætur, en Pablo hélt í
hönd mér. Hann sneri sér til læknis-
ins og sagði. „Þér eruð piparsveinn,
læknir?“. „Já.“ „Það er rangt af
yður. Það er gott að vera með
konu." Ég sveipaði morgunsloppn-
um um axlir mér og gekk út. Fimm
mínútum seinna fann ég, að einhver
var fyrir aftan mig í ganginum.
Ég sneri mér við. Ég skildi. Ég
heyrði ekki einu sinni lækninn
segja: „Hann er dáinn“.“
•
í tilefni þess hve margar myndir
frá síðustu æviárum Picassos prýða
„Ovæntu sýninguna" á Kjarvals-
stöðum rótaði ég í gullakistu
minninganna og fann þar gamla
grein úr norska vikublaðinu Far-
mand, sem að hluta til er uppistaða
þessarar samantektar. Fannst inni-
haldið um margt falla að stefi
sýningarinnar.
Mér þykir það dálítið merkilegt,
að í öllu því upplýsingaflóði um líf
og feril Picasso, sem hér hefur kom-
ið á þrykk í tilefni sýningarinnar,
hef ég hvergi séð minnst á félaga
hans, samferðamann og ritara,
Jaime Sabartés. Sá var skáld, er
kom með Picasso til Parísar um
aldamótin og gerðist nánasti félagi
hans og hægri hönd til æviloka.
Skrifaði eina bók, sem er í eigu
minni á ítölsku, og eru endurminn-
ingar hans um samveruna með
Picasso „Buon giorno Picasso" og
út kom 1953 er ég var búsettur í
Róm.
Meistarinn gerði um dagana ótal
myndir af þessum vini sínum og
margar einstæðar, enda heims-
frægar. Hann varð einnig háaldrað-
ur og lést fjórum árum á undan
meistaranum.
Picasso var einnig ekki einasta
lánsamur með lífsförunauta úr röð-
um kvenna, stórgáfaðra og fagurra,
er hann flakkaði á milli og er jafn-
vel sagður hafa verið ótrúr í bland
— heldur hafði hann andríkt skáld
í næsta nágrenni allt lífið, hollan
ráðgjafa, sem hann hélt tryggð við
til hins síðasta og á vafalítið ómælt
að þakka.
Oft hefur mér verið hugsað til
þess, að sitthvað af mælskusnilld
Picassos og lífsspeki hafi trúlega
orðið til í orðaskiptum hans við
skáldið Sabartés, en við megum
heldur ekki gleyma, að hann um-
gekkst marga af mestu andans
mönnum Frakklands. mjög náið er
heimsóttu hann á síðdegisstundum
þá er hann hafði opið hús fyrir vini
sína.
Þessu vildi ég einnig koma að til
umhugsunar.
— Það er trúa mín, að hingað
eigi eftir að rata fleiri Picasso-
sýningar í framtíðinni og yfirgrips-
meira úrval en þetta, en enginn
skyldi þó láta tækifærið fram hjá
sér fara að kynnast þessari hlið
meistarans.
— Þar sem Jaqueline Roque Pic-
asso hefur verið í s”iJsljósinu í
þessari ritsmíð og er það í ríkum
mæli í sambandi við sýninguna á
Kjarvalsstöðum þykir mér freist-
andi að ljúka grein rninni með því
að segja frá litlu en táknrænu at-
viki, er kom fyrir á vinnustofu
Picasso, rúmum áratug fyrir dauða
hans. Lauk ég einnig við greina-
flokk minn um Picasso árið 1972
með því að segja frá sama atviki
en nú er tilefnið nærtækara.
Jaqueline kom að Picasso, þar
sem hann horfði beint til hinnar
brenndandi eftirmiðdagssólar út um
gluggann. Hún hrópaði til hans við-
varanir, felmtri slegin, en Picasso
svaraði áhyggjulaus: ,j’ai toujours
le soleil dans 1’ æil depois mion
enfance". Frá því ég var bam hef
ég alltaf haft sólina í augum mér.
Skynjum,
söguna
bezt í
Skálholti
- sagði útvarpsstjóri
í ræðu á Skálholts- ”
hátíð
Selfossi.
Skálholtshátíðin 1986 var
haldin sunnudaginn 20. júli sl.
og hófst með þvi að klukkum
Skálholtskirkju var hringt og
prestar og biskupar gengu í
skrúðgöngu til kirkju og messu
þar. Veður var mjög gott og tign
staðarins mikil eins og ævinlega.
í messunni í Skálholtskirkju
predikaði sr. Gunnar Kristjánsson
og sr. Ólafur Skúlason vígslubisk-
up, sr. Guðmundur Óli Ólafsson og
sr. Sigurður Ami Þórðarson þjón-
uðu fyrir altari. Jón Sigurðsson og
Lárus Sveinsson léku á trompet*
Skálholtskórinn söng undir stjóm
Glúms Gylfasonar við undirleik
Friðriks Stefánssonar organleikara.
Raddsetningu messunnar annaðist
Róbert A. Ottósson.
Síðdegis hófst samkoma í Skál-
holtskirkju með organleik og ávarpi
sr. Guðmundar Óla Ólafssonar og
söng Sigrúnar Bragadóttur og
Bergþórs Pálssonar við undirleik
Glúms Gylfasonar.
„í Skálholti skynja íslendingar
sögu sina best“, sagði Markús Om
Antonsson útvarpsstjóri m.a. í
ávarpi sem hann flutti á samkom-
unni. Hann talaði um þýðingu
Skálholts fyrir sögu landsins og
samtíma sem væri mikil og helgað-
ist m.a. af því að í Skálholti hefðu
stofnanir haft aðsetur og verið
starfræktar. Hann talaði einnig um
þýðingu þess fyrir Reykjavík þegar
biskupsstóllinn var fluttur þangað
og um sögu Reykjavíkur og afmæli
borgarinnar.
Hátið á jafn stórum stað og í
Skálholti minnir á tilvist hans og
nauðsyn þess að staðið sé þar að
málum á myndarlegan hátt. Flutn-
ingur biskupsstóls að Skálholti er
m.a. í fullbúnu frumvarpi til laga
um starfsmenn þjóðkirkjunnar. En,
flutningur frumvarpsins og síðan
framkvæmd þeirra laga sem það
boðar er meðal þeirra atriða sem
eru forsenda þess að Skálholtsstað-
ur nái þeirri reisn og þýðingu sem
hann áður hafði og er af mörgum
talin nauðsynleg.
Ánægðir gestir á „Exposition Inattendue" á Kjarvalsstöðum, Guðbjörg Kristjánsdóttir listsagnfræðing-
ur, Asgerður Búadóttir vefjarlistakona og Björn Th. Björnsson listsagnfræðingur.
list, sem hann hafði keypt eða skipt
á, varð að eins konar helli Aladdíns.
Sýnishom frá fomsögunni, lista-
sögunni og samtíðarmönnum lista-
mannsins, sem þegar vom orðnir
að sögu. Negralist frá Hebredi- og
Suðurhafseyjum ber við Chardin,
Le nain ásamt Cézanne og van
Gogh. Og Malraux þekkir aftur
myndir, sem hann hefur séð hjá
málurum og samtíðarmönnum, vin-
um sínum, sem hann hafði umgeng-
ist. Hann hafði verið Vasari sinna
tíma og líkt og vitni að endurreisn-
inni gat hann sagt frá þeim, sem
Picasso dáði og vom keppinautar
hans.
Hann staðnæmdist við mynd eft-
ir Braque. „Braque dó fyrir tíu
ámm. Síðast þegar ég sá hann, vitn-
aði ég í Cézanne: „Ef ég vissi að
dúkar mínir ættu eftir að eyðileggj-
ast og komi aldrei inn í Louvre,
myndi ég hætta að mála." Hinn
hvíthærði, fagri Braque, sem þegar
var orðinn mjög lotinn, sagði í hálf-
um hljóðum og óttablandið eins og
við sjálfan sig: „Ef ég vissi, að
Picasso í strikum David Levine.
mínar myndir yrðu brenndar, held
ég, að ég myndi samt sem áður
mála, já ég myndi halda áfram að
mála.“ Samtímis hinni risastóm
sýningu á verkum Picassos, í Grand
og Petit Palais var hinni stóm mynd
Braque af vinnustofunni komið fyr-
ir í Louvre. Á þeim tíma vom hinir
tveir fornvinir orðnir ósættanlegir
andstæðingar.
Samkeppnin við Matisse hófst
þegar meðan fyrri heimsstyijöldin
stóð yfir. Þegar Gertmde Stein og
bræður hennar, með ættarpening-
ana bandarísku í vasanum, upp-
götvuðu hina tvo upprennandi risa
franska skólans. Þá öðmm þeirra
var boðið til miðdegisverðar varð
Gertmde Stein að fela myndir hins,
annars kom viðkomandi ekki bita
niður. En meira en hálfri öld seinna,
er kapella Matisse í Vence var full-
búin kom Picasso. Hann keypti
póstkort hjá safnverðinum, sem var
kuldaleg og önug nunna. Ur einum
gestanna hrökk: „Þetta er Picasso."
Hún leit á hann og andlit hennar
ljómaði: „Úr því að þér emð herra
Picasso verð ég að segja dálítið
ánægjulegt. Þeir sem hingað koma
segja allir álit sitt og einn daginn
hafði herra Matisse fengið nóg og
mmdi: „Systir, það er einungis einn
maður sem hefur rétt til að gagn-
rýna mig, og þú systir, það er
Picasso. Að algóðum guði undan-
skildum, náttúmlega. Það mátt þú
segja öllum hinum." — Picasso setti
upp furðusvip og segir svo: „Hvers
vegna hinn algóða Guð? Hann seg-
ir varla nokkuð?"
Jaqueline og Malraux standa fyr-
ir framan kyrralífsmynd eftir
Matisse. Hún segir: „Matisse hélt
mikið upp á myndina. Hann vildi
ekki draga hana til baka frá lista-
verkakaupmanninum. Hún var seld.
Þegar hann heyrði, að Pablo væri
kaupandinn, grét hann.“ Þetta
hafði svip af hatursfullu ástarsam-
bandi, aðdáun og gagnkvæmum
innblástursáhrifum. Líkast hártog-
unargjömu frímúraríi milli tveggja
listamanna. Það mun einmitt hafa
verið Matisse er kenndi Picasso að
meta list Afríkunegra eftir ferð
þangað.
Vegna ótakmarkaðra fjárráða
hafði Picasso getað fest sér bæði
Cézanne og van Gogh. Hann dáðist
að hinum fyrmefnda, en hinn elsk-
aði hann. Líkt og Lenardo rannsak-
aði Cézanne náttúmna. Picasso
nauðgaði henni. Hann átti ekki til
hina frönsku hefð, hófsemi. Það var
vottur af mára í blóði hans og kom
úr móðurættinni. Hinn norski mál-
arahöfðingi, Henrik Sörensen, sagði
um Picasso, að márinn, eins og hin-
ir mexíkönsku niðjar hans, þekkti
ekki til ástar án kvikindisháttar —
sadisma. Þeir elska konur og naut,
og þess vegna slátra þeir þeim í
stórkostlegum „corrida des toros“,
nautaötum, og spretta nasavæng-
ina og kviðinn upp á fögmm konum
og dreifa afganginum á stóra dúka.
Líf Malraux var svipað lífi Picass-
os, báðir vom þeir uppreisnarmenn.
Malraux var kommúnisti, en ekki
íhaldssamur kommúnisti; gerði upp-
reisn gegn kommúnistum og de
Gaulle varð hans stóra fyrirmynd.
Malrauix sá Picasso sem hliðstæðu
de Gaulle, tvær ástríðufullar and-
stæður, sem settu svip á tímana,
en hver á sínu sviði, sem skám
ekki hvort annað. Þegar aðrir lista-
menn, svo sem Matisse og Braque,
sökktu sér niður í sinn eigin mótaða
Sig Jóns.