Morgunblaðið - 22.07.1989, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 22. JUU 1989
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 22. JULI 1989
síðastliðin ár ein skærasta stjarnan
í þýska nýmálverkinu ásamt Kiefer,
Penck, Baselitz og Immendorff.
Ástæðan fyrir valinu á Sigmar Polke
er vafalítið sú, að hann er einn þýsku ■
nýmálaranna sem getur flokkast
undir póst-módernísk viðhorf til list-
arinnar. Myndmál hans er ættað frá
poppinu og nærist m.a. á þeim sann-
-indum að listamaðurinn sé ekki í
raun eina forsendan fyrir því sem
gerist á léreftinu.
Þ egar litið er yfir verkin á sýning-
unni er ekki fjarri, að yfirskrift henn-
ar gæti verið póst-módernismi. Þó
svo að þessir listamenn séu um margt
ólíkir, er annað sem sameinar þá:
margvísleg kenningabrot póst-mód-
ernismans, þar á meðal afstaðan til
beinnar og óbeinnar listsköpunar. I
flestum verkum sýningarinnar erþað
ekki „innri nauðsyn" eða „tilfinn-
ingaleg útgeislun" sem viðkomandi
listamenn tjá, heldur eiga þeir flestir
það sameiginlegt að taka einkar vits-
munalega afstöðu til listhugtaksins
og hugmyndarinnar að skapa. Lista-
maðurinn hér er sjaldnast upphaf né
endir að hverju verki, auk þess sem
listaverkin vitna lítt um persónulega
nálægð hans. Andy Warhol „fram-
leiðir“ ópersónulega útfærðar súpu-
dósir endurteknar í sífellu. Donald
Judd lætur framleiða járnkassana í
verksmiðju til að afmá ummerki lista-
mannsins. Richard Long velur og
safnar steinum úti í náttúrunni sem
hann raðar upp í ákveðin form. Vo-
stel rífur niður auglýsingaplaköt á
tilviljunarkenndan hátt. Sigmar
Polke varpar þekktri mynd af kon-
ungsfjölskyldunni á léreft með aðstoð
myndvörpu. Og svona mætti lengi
þræða sig í gegnum „hina óbeinu
sköpun póst-módernismans“ sem við
kynnusmt í verkum flestra þessara
listamanna.
V íst er að þessi sýning að Kjarvals-
stöðum á alþjóðlegri nútímalist sýnir
vel þá þróun sem átt hefur sér stað
í listinni úti í hinum stóra listheimi
á síðastliðnum' áratugum. Er þetta
einstakt tækifæri fyrir íslenska list-
unnendur til að sjá og njóta meistara-
verka samtímans, því aldrei fyrr
hafa svo margir merkir listamenn
verið saman komnir innan veggja
listasafns á íslandi.
Þ átttakendur í sýningunni Alþjóð-
leg Nútímalist að Kjarvalsstöðum:
Giovanni Anselmo, Richard Artsch-
wager, Carl Andre, Michael Buthe,
Tony Cragg, Gilbert and George,
Joseph Kosuth, Richard Long, Mario
Merz, Helmut Newton, Jean-Pierre
Raynaud, Frank Stella, Richard
Tuttle, Bernard Venet, Jacques Mahé
de la Villeglé, Gilberto Zorio, Pino
Pascali, Wolf Vostell, Sigmar'Polke,
Niele Toroni, Robgrt Morris, Andy
Warhol, Donald Judd, Jenny Holzer,
Philippe Cazal, Dan Flavin.
Gunnar B. Kvaran
Kjarvalsstaðir
ALÞJOÐLEG NUTINIALIST
Laugardaginn 22. júlí verður opnuð að Kjarvals-
stöðum sýning á alþjóðlegri nútímalist frá lista-
safni Epinal í Frakklandi. Þar gefur að líta úr-
val verka eftir listamenn sem hefur borið hvað
hæst í listasögunni síðustu áratugi; m.a. Frank
Stella, Andy Warhol, Gilbert og George, Tony
Cragg, Donald Judd og Sigmar Polke, svo aðeins
fáeinir séu nefndir.
“ ó að safnstjórinn, Bemard Huin hafi, með
dyggum stuðningi borgarstjóra Epinal, Philippe
Séguin, lagt sig fram við að safna nútímalist og
þannig vitnað um sinn eigin tíma, hefur safn
hans einnig að geyma óvenjulega stórfengleg
listaverk frá fyrri tíð.
Meistaraverk frá fyrri tíð
Héraðslistasafnið í Vosges, eins og það nefndist
upphaflega, var stofnsett árið 1822, og því kom-
ið fyrir í húsi, sem hýst hafði munaðarleysingja
fram að þeim tíma. Húsið stendur í sunnan-
verðri borginni á bökkum Moselle-fljótsins.
Stofn safnsins er upphaflega tvö einkasöfn;
hertogans af Choiseul og prinsins af Sam, auk
þess sem sýslan átti gott safn listaverka. Fram
að stofnun safnsins voru listaverkin í umsjá sýslu-
mannsins, sem skreytti híbýli sín með þessum
dýrgripum. Þótti hann fara heldur frjálslega með
eigur sýslunnar. Árið 1805 gaf hann til að mynda
Jósefínu keisarynju mósaíkverk úr safninu. Nótt
eina í febrúar 1808 kom upp eldur í heimkynnum
sýslumannsins og eyðilögðust þá um 40 málverk,
þ. á m. eitt málverk eftir Rembrandt, annað eftir
Ruysdauel og tvö eftir Van der Meulen. En þrátt
fyrir þennan mikla skaða eru enn í dag málverk
í listasafni Epinal sem teljast með helstu perlum
listasögunnar. Á annarri hæð safnsins er her-
bergi sem ber yfirskriftina: Safn Dr. Paul-
Oulmont og er þar að fínna einstaklega fagrar
teikningar og vatnslitamyndir eftir nokkra af
snillingum 17. aldar: Boucher, Fragpnard, Gu-
ardi, Tiepolo, Canaletto og Watteau. Á efri hæð-
inni er vafalítið frægast málverk eftir franska
málarann Georges de la Tour (1593-1652), „Job
og kona hans“, sem hangir í öndvegi í aðalsal
safnsins. Er þetta eitt af þeim 40 málverkum
sem fullsannað þykir að séu eftir þennan mikla
snilling 17. aldar. Að öðru leyti er Georges de
la Tour einn af huldumönnum listasögunnar, sem
nánast gleymist í tæpar þijár aldir og var ekki
enduruppgötvaður fyrr en á fyrri hluta 20. aldar.
í afar ófullkominni æviskráningu listamannsins
er þó talið að hann haft unnið í borginni Luneville
í Lorraine-héraði og notið m.a. vemdar hertog-
ans af Lorraine. Aðeins tvö verk Georges de la
Tour eru ársett. Annað helsta meistaraverk í
eigu safnsins er eftir Rembrandt (1606-1669),
„Mater Dolorosa", óvenju dramatískt verk frá
seinni tíð listamannsins. Áf öðrum frægum mynd-
um safnsins má nefna verkið „Vetur“ eftir Jan
I. Brueghet (1568-1625), yngri son Brueghet,
eldri, sem var sérstaklega frægur fyrir blóma-
myndir sínar og, myndir þar sem ýmiss konar
efni þóttu njóta sín einstaklega vel. Vegna mýkt-
arinnar í áferð þessara mynda, öðlaðist hann
auknefnið „flauels“(„flos“)-Brueghet. „Mynd af
orrustu" er frægt verk eftir Sebastian Vranx
(1573-1647), en hann var landslagsmálari og þó
frægastur fyrir myndir sínar af orrustum. í lista-
sögunni er hann talinn vera einn þeirra málara
sem tengja mannerisma og natúralisma, en bæði
sjónarhom í verkum hans og útfærsla á smáatrið-
um eftir lifandi fyrirmyndum þykja afar fram-
sækin fyrir hans tíma.
Samtímalist
Þegar Bemard Huin tók við stjóm listasafns-
ins í Epinal var lítið sem ekkert um nútímalist
í hirslum safnsins. Meginuppistaðan var fomleifa-
munir, listaverk frá gallísk-rómverskum tíma,
málverk frá 16. og 17. öld, eins og fram hefur
komið og alþýðuteikningar, sem kenndar eru við
borgina Epinal — l’image d’Epinal; Epinal-
myndimar. Það kom því í hlut Bemards Huin
að móta stefnu í kaupum á nútímalist og velja
verk í safnið. Hann gerði sér snemma grein fyr-
ir því, að safn af þessari stærð gæti aldrei orðið
„alfræðisafn" myndlistar, heldur yrði að velja og
þannig gefa safninu sín séreinkenni á annars
víðáttumikilli safnaflóru Evrópu. En þess ber að
geta að mörg merk söfn eru í námunda við
Epinal: Strassburg, Nantes, Lyon o.s.frv. En vilji
Jucques Mohé de la Villeglé. „Aux Buttes-Chaumont" 1972.
.
Michael Buthe. „Fall I "(Marrakech) 1982.
safnstjórnas er skýr og afgerandi. í
viðtali við Huin í skrá yfir verk safns-
ins, segir hann frá því, að hann vilji
leggja áherslu á þær breytingar sem
koma fram með pop-listinni, þegar
hið hefðbundna málverk/listaverk
var komið í nokkurs konar blindgötu.
Pop-listin hafi innleitt nýjar hug-
myndir og forsendur til listsköpunar.
Að öðru leyti kemur það skýrt fram
í þeim listaverkum sem eru í eigu
safnsins, að safnstjórinn álítur vaxt-
arbrodd heimslistarinnar síðastliðna
áratugi hafa legið umfram allt í
höggmyndalistinni, hvort sem hún
birtist innan arte povera, minimal-
isma eða concept-listarinnarr. í raun
sýnir Huin, að ekki er lengur um að
ræða höggmyndalist, heldur rýmis-
list, hvort sem heldur á vegg eða
gólfi. Og víst er, að val safnstjórans
einkennist af óvenju mikilli þekkingu
og innsæi í alþjóðlega nútímalist.
Safn þetta er án vafa eitt stórfeng-
legasta úrval nútímalistar í heimin-
um í dag.
Sýningin sem nú stendur yfir að
Kjarvalsstöðum hefur að geyma úr-
val verka úr safninu í Epinal. Og ef
við lítum aðeins yfír nokkur nöfn til
að gera okkur grein fyrir mikilvægi
sýningarinnar, þá er fyrst að nefna .
verk eftir Andy Warhol „10 Camp-
bell-súpudósir“, en Warhol gerði
margar útgáfur af þessum frægu
dósum, svo nú er jafnvel spuming
hvort kemur fyrr upp í hugann,
Warhol eða súpan, þegar menn beija
þessar dósir augum. Frank Stella
með verkið Konskie 11 frá 1971, er
að vissu leyti vendipunktur í safni
Epinal. Hann framlengir hið hefð-
bundna ameríska abstraktmálverk,
samtímis því að hann vísar leiðina
inn á minimalismann. Einn helsti
fulltrúi minimalismans á þessari sýn-
ingu er hinn heimsþekkti myndlistar-
og fræðimaður, Donald Judd, sem í
verkum sínum vill gera áhorfendum
kleift „að vera“ í líkamlegum og til-
vistarlegum skilningi inni í rúmtaki
listaverksins. Annar minimalisti,
Carl Andre, á ennfremur frægt verk
á sýningunni. Listastefnan arte po-
vera, sem vildi losa listaverkið undan
þeim örlögum að kallast „neyslu-
varningur”, á hér merka fulltrúa.
Mario Merz er einn þekktasti mynd-
listarmaður Itala í dag, en eftir hann
er verkið „Trucciolo ’67-’69“; heys-
áta á stól með neonljósi. Hann hefur
annars aðallega fengist við að íhuga
og útfæra hvolflaga form eskimóa-
húsanna í ýmsum efnum og er það
nánast orðið einskonar stílbragð inn-
an arte povera. Concept-listin á einn-
ig sinn mann í þessari sýningu, Jos-
eph Kosuth, sem mikið hefur fengist
við tungumál/myndmál og fræðileg-
ar skilgreiningar á listhugtakinu. Þó
svo verk hans séu margslungin og
stórbrotin, eru þau ávallt sjónrænt
hrífandi. Auk þessara listpáfa, sem
hér hafa verið nefndir og verið hafa
leiðandi fyrir ákveðnar listastefnur,
eru einstakir listamenn, sem eru
ekki síður stórveldi í listasögu sam-
tímans. Tony Cragg, er frægasti
myndhöggvari Breta í dag og vinn-
ingshafi gullljónsins í Feneyjum
1988. Þó svo hann eigi margt að
þakka listamönnum eins og Arman
og Richard Long hefur hann kunnað
að endurmeta þá þekkingu og
reynslu. Verk hans, sem eru sett
saman úr ýmsum hlutum og ólíkum
efnum, fjalla ekki einvörðungu um
hlutstætt gildi þeirra, heldur eiga
þeir að fá nýtt hlutverk í vitsmuna-
legri og tilfinningalegri upplifun
áhorfandans. Samkvæmt Cragg
sjálfum „öðlast plastgreiður eða dós-
ir metafýsíska tilvist í verkum lista-
mannsins". Þó málverkið eigi fáa
málsvara í safninu í Epinal og þá
sérstaklega nýja þýska málverkið er
nýkomin mynd eftir stórmeistarann
Sigmar Polke, en hann hefur verið
Tony Cragg. „S "1984.
í dag verður
opnuð að
Kjarvalsstöðum
sýning á alþjóð-
legri nútímalist
frá listasafni
Epinal í Frakk'
landi. Þargefur
að líta úrval
verka eftir lista-
menn sem hefur
borið hvað hœst
í listasögunni
síðustu áratugi.
Georges de La Tour. „ Job et sa femme".
Gilbert og George. „Naked Faith" 1982.
Rembrandt. „Mater dolorosa".
Frank Stella. „Konskie II " (Poland series) 1971.