Morgunblaðið - 18.01.1992, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. JANUAR 1992
Lögfrædingur
Þórhildur Sandholt
Sölumenn
Gísli Sigurbjörnsson
Sigurbjörn Þorbergsson
Fossvogur - einbýlishús
Stórt, nýtt, vandað einbýlishús ásamt bílskúr við Mark-
arveg, Fossvogi. Allur búnaður mjög vandaður. Innrétt-
ingar sérsmíðaðar. Parket og flísar á gólfum.
Gísli Sigurbjörnsson, heimasími 33771.
Stakfell
Fasteignasala Suðurlandsbraut 6
687633 (f
Sumarbústaður
Vegna sérstakra aðstæðna er til sölu þessi sérstæði
sumarbústaður sem stendur við vatn í nágrenni höfuð-
borgarinnar. Húsið er allt nýendurnýjað utan sem inn-
an. Veiðiréttur. Bátur getur fylgt.
Upplýsingar hjá eiganda, sími 666919 og Valhús,
fasteignasölu, sími 651122.
04 4 cn n4 fyir\ LÁRUS Þ. VALDIMARSSON framkvæmdastjóri
L I lOU'LI 0/U KRISTIWN SIGURJÓNSSON, HRL. löggiltur fasteignasad
Til sýnis og sölu m.a. eigna:
Rétt við Ármúlaskóla
Mjög góð 3ja herb. íb. rúml. 80 fm nettó á 3. hæð. Ágæt sameign,
nokkuð endurbætt. Bílskplata. fylgir. Útsýni.
4ra herb. íbúðir við:
Kleppsveg á 1. hæð neðarlega v. götuna. Mikið endurn.
Herb. fylgir i risi. Góð lán. Sanngjarnt verð.
Fellsmúla suðuríb. á 3. hæð, 100 fm. 3 svefnherb., þar af eitt forstofu-
herb. Sér hiti. Mikil og góð sameign. Útsýni. Laus strax.
Hrafnhóla á 5. hæð í lyftuhúsi, 107,6 fm nettó. Góð sameign. Húsvörð-
ur. Mikið útsýni. Laus fljótl. Tilb. óskast.
Risfbúð við Miklatún
Vel með farin 2ja herb. Góðir kvistir á stofu og svefnherb. í kj. fylgir
íbherb. m. snyrtingu. Verð aðeins kr. 4-4,5 millj.
Glæsilegt raðhús - hagkvæm skipti
Steinhús, ein hæð m. bílskúr, 170 fm á sólríkum stað við Asparlund
í Garðabæ. Útsýni. Skipti möguleg á 3ja herb. nýl. íb. miðsvæðis í
borginni.
Glæsilegt raðhús - skipti möguleg
Endaraðhús í síðustu röð i Fellahverfi. 158,3 fm. Allt eins og nýtt.
Kjallari undir húsinu. Sérbyggður bílsk. Glæsil. lóð, ekki stór. Ýmiskon-
ar eignaskipti möguleg.
Fyrir smið eða laghentan
Skammt frá Hlemmtorgi 2ja herb., ekki stór, ib. í reisulegu steinhúsi.
Þarfn. endurbóta. Skuidlaus. Laus strax. Sanngjarnt verð.
Einbýlishús óskast:
140-180 fm nýl., má vera í Grafarvogi.
100-130 fm. Hæð m/bílskúr kemur til greina.
Lítið einbýlishús í gamla vesturbænum i Hafnarfirði
Margskonar eignaskipti - fjársterkir kaupendur.
• • •
Opiðídag kl. 10-16.
Góð sérhæð eða einbýli ósk-
ast í borginni eða á Nesinu.
Fjársterkur kaupandi.
AIMENNA
FASTEIGNASALAH
LAUGAVEG118 SÍMAR 21150-21370
Metsölublað á hverjum degi!
Bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs:
Ætt og saga
Bókmenntir
Dagný Kristjánsdóttir
Bókmenntaverðlaun Norður-
landaráðs árið 1992 verða ákvörð-
uð á fundi hér í Reykjavík 22. og
23. janúar. íslendingar lögðu að
þessu sinni fram skáldsöguna Með-
an nóttin líður eftir Fríðu Sigurðar-
dóttur og safn ljóða úr bókunum
Urðargaldri og Vatns götur og
blóðs eftir Þorstein frá Hamri.
Ættarsögur
Að þessu sinni er mikið skáld-
sagnaár hjá dómnefndinni. Þijár
ljóðabækur voru lagðar fram, eitt
smásagnasafn og sjö miklar skáld-
sögur. Skáldsögurnar sem lagðar
voru fram eiga það ekki aðeins
sameiginlegt að vera miklar að
umfangi — öll Norðurlöndin leggja
fram skáldsögur sem jafnframt eru
ættarsögur! Skyldi það vera tilvilj-
un? Það held ég varla. Skýringanna
er frekar að leita í þróun mála í
Evrópu síðustu ár; stefnt er að æ
meira flæði á milli menningar-
heima þar sem þjóðerni á að vera
undirskipuð hagsmunum stærri
heilda. Svo hafa stjórnmálamenn-
imir mælt fyrir.
Leitin að upphafinu.
Skáld og listamenn hafa hins
vegar alltaf átt það til, að fara í
þveröfuga átt við þá sem valdhaf-
arnir vilja. Því harðari sem krafan
um nýja miðstýringu verður, þeini
mun lengra aftur í fortíðina og út
til jaðranna fara listamennimir.
Bækurnar sem lagðar em fram í
ár gerast þannig í Norður-Svíþjóð,
Norður-Noregi, Suður-Jótlandi og
á Hornströndum. Og þó það virðist
þversögn þá felst ekki í þessu vali
á þjóðar- og persónusögunni nein
sérstök þjóðernishyggja eða and-
staða við menningu „hinna“, held-
ur hið gagnstæða. Forsenda allrar
sambúðar er að sambýlisfólkið viti
hvert það er og hvað það vill.
Skáldin virðast vera að glíma við
að svara hvoru tveggja og þess
vegna leita þau tilbaka, í ætt og
sögu. Hér á eftir verða kynntar
bækurnar sem lagðar voru fram
frá Svíþjóð og Noregi. Bækurnar
frá Finnlandi, Danmörku og
Grænlandi verða kynntar síðar.
Viljinn góði
Önnur bókin sem Svíar lögðu
fram til bókmenntaverðlauna
Norðurlandaráðs heitir Den goda
viljan (Hinn góði vilji) og höfund-
inn, Ingmar Bergman, er óþarfi
að kynna.
íslendingar fengu nú um jólin
að sjá sjónvarpsgerð sem ieikstjór-
inn Billie August byggði á þessari
bók. Það er hins vegar umtalsverð-
ur munur á þessum tveimur lista-
Ingmar Bergman.
verkum. Þó leikarar Billie August
væru afburðagóðir gátu þeir ekki
endurskapað hugrenningatengslin
sem texti Bergmans kallar á hjá
lesanda.
Den goda viljan er að mörgu
leyti undarlegt og óhefðbundið
bókmenntaverk. Um það bil helm-
ingur textans eru samtöl sem sett
eru á svið í milliköflum sem undir-
byggja og útskýra hvert blæbrigði
þess sem fram fer á milli persóna.
Textinn sem hér um ræðir fer langt
út fyrir mörk hefðbundins kvik-
myndahandrits. Hann fær líf á eig-
in forsendum. Bókin er þannig
ekki kvikmyndahandrit, ekki hefð-
bundin „skáldsaga“, ekki ævisaga
— og þó allt þetta.
Anna og Henrik
Den goda viljan segir söguna
af fyrstu árum hjónabands foreldra
Ingmars Bergmans sjálfs, Önnu
og Henriks. Móðir Henriks og
Umsjónarmaður Gísli Jónsson 624. þáttur
1) Ég hélt, svei mér þá, að
gengið hefði verið af „jólarest-
inni“ dauðri. En hafi svo verið,
gekk hún illilega aftur um síð-
ustu jól. Líklega hefur hún lifað
í skúmaskotum og tekið að fær-
ast í aukana í skammdeginu,
eins og fleiri vondar vættir.
Gísli Konráðsson á Akureyri
sættir sig aldrei við vont mál.
Hann kom til mín ekki fyrir
löngu og hafði ágætt orð fram
að færa í staðinn fyrir .jólarest-
ina“. Það var síðjól: gleðileg síð-
jól, segist nafni minn geta sagt
frá því á þriðja í jólum og fram
á þrettándann.
Þetta minnir mig á orðið síð-
degi sem sjálfsagt er í staðinn
fyrir „eftirmiðdagur“. Og það
minnir mig aftur á að Asgeir
Pétur Ásgeirsson á Akureyri er
ekki í vafa um hvenær hætta
skuli að segja; góðan dag og
taka að segja gott kvöld. Það
er klukkan sex.
2) Menn hafa talsvert velt því
fyrir sér hvaða orð hæfði best
því áhaldi sem notað er til að
slökkva ljós á kerti. Leifur Tóm-
asson á Akureyri hefur kennt
mér um þetta orðið skarhjálm-
ur, en hann lærði orðið austur
á Fjörðum. Er þetta ekki bara
gott?
3) Það var svipað með „snjó-
storminn“ og ,jólarestina“.
Þetta orð gekk aftur nær jólum.
Þetta er hroðaleg útlenska. ís-
lenskan á fjölda orða um þetta
fyrirbæri, sem nærri má geta,
svo sem (blind)bylur og stór-
hríð, _svo fátt eitt sé nefnt.
4) Ósköp þykir mér undarlegt
að enn skuli fréttamenn ruglast
á orðunum fótur og fótleggur.
Frá þungbærum örlögum ungs
manns á Balkanskaga var sagt
með þeim kauðalegu orðum, að
hann biði þess að „fótleggur
hans verði aflimaður". Mér skilst
það eigi að taka af honum fótinn.
5) Vinna happdrættismiðar?
Ég hef heyrt þess getið í auglýs-
ingu. Ég hélt að heppnir menn
ynnu á miðana sína. Hitt er
mál- eða hugsanaleti.
Já, og ekki er að spyija um
sókn nafnorðanna. Ekki var sagt
að útköllum hefði fjölgað frá í
fyrra eða þau orðið fleiri, held-
ur:... „sem er aukning um átta
útköll á milli ára“. Svo má spyija
hveijir kallist þarna á milli ár-
anna.
★
Annar undirflokkur ó-stofna
er vð-stofnar. Þar kom v fram
í beygingunni á undan a, en
ekki á undan u að fornu, þótt
nú sé því oft skotið inn. Við
höfum ekki lengur þá tilfinningu
að fella v brott á undan kringd-
um (varamynduðum) sérhljóð-
um. Én vaffið, sem þessi undir-
flokkur er kenndur við, sést nú
best í fleirtölu þeirra fáu orða
sem þessum flokki fylgja. Þá er
þess að geta að eignarfall þess-
ara orða (í eintölu) hefur stund-
um tekið áhrifsbreytingu. Um
vð-stofna kann ég þessi dæmi:
böð (= orusta), dögg, lögg,
rögg, stöð, þröng, öng og ör.
Orðið ör beygist ör-ör-ör(u)-
örvar; flt. örvar-örvar-
ör(v)um-örva. U-hljóðið í þágu-
falli eintölu hafa menn nú ekki
lengur, en í Haralds sögu Sig-
urðssonar harðráða (d. 1066)
segir að hann væri lostinn öru
í óstinn. „Það var hans bana-
sár.“ Nákvæmlega öld síðar var
eyfirskur maður, Ari Þorgeirs-
son, faðir Guðmundar þess er
byskup varð, einnig lostinn öru
í óst og nístur við skíðgarð. Þar
lét hann líf sitt með miklum
drengskap.
Öng merkir þrengsli, öngvar
táknar þrengingar. Menn geta
ekist I öngvar, þegar illa geng-
ur. Orðið öngstræti hefur verið
í talsverðri tísku um sinn. Öng-
hljóð er alþekkt fyrirbæri í hljóð-
fræði. Þá er þrengt að loft-
straumnum, sem fer um munn-
inn, en ekki lokað fyrir hann.
Önghljóð eru t.d. s og þ.
Rögg er tvírætt, ef ekki öllu
heldur tvö orð. í fyrra lagi er
það loðra, ullarlagður ofinn í
voð, svo að hún líkist dýrsfeldi
(röggvarfeldur) eða felling á
fati eða flík. I síðara lagi er
rögg=framtakssemi eða mynd-
ugleiki, menn taka stundum á
sig rögg, þegar nokkuð er í húfi.
Lögg er nú mjög óvíst að notað
sé mikið í eignarfalli og þar með
hefst vafinn: er eignarfallið
laggar eða löggvar?
Dögg er ekki aðeins náttúru-
fyrirbæri, heldur er orðið einnig
nú haft að kvenheiti. Þá er vafi
um eignarf.eint. Þeir eru trúlega
fleiri sem segja daggardropar
en döggvardropar. Jóhanni
Jónssyni þótti hið síðara fara
betur:
Blítt lætur veröldin.
Dijúpa döggvartár
um dalvíðishár...
Gamlir menn létu líka þágu-
fall eint. af dögg enda á u (sbr.
ör) sem sjá má í eftirlætiserindi
Davíðs frá Fagraskógi í Völs-
ungakviðu hinni fornu. Þar er
dýrkálfurinn döggu slunginn.
Böð er nú úrelt orð vegna
breyttra hátta um Norðurlönd,
en minningin um það lifir ljós í
karlheitinu Böðvar(=hermað-
ur).
★
Hlymrekur handan kvað:
Dvergur og dyrgja í steini
dveljast í svo miklu leyni,
að mannkindin sljó
meinar víst þó
að muni hún kynstofninn eini.
P.S. Gott var að heyra 11.
þ.m. í fréttum Stöðvar tvö að
talað var um vélarbilun í bát,
en ekki þrástagast á óyrðinu
„vélarvana". Það er nefnilega
talsverður munur á því að vera
með bilaða vél eða vélarlaus. Þá
þykir okkur Sverri Páli betra að
sagt var: „Vopnahlé(i)ð helst en
vopnahlé(i)ð „heldur", m.ö.o. er
lialdið.