Morgunblaðið - 29.05.1993, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. MAÍ 1993
B 3
MYNDIR EFTIR
MIÐALDASKISSUM
Jón Reykdal myndlistarmaöur. Morgunbiaðið/Þorkeii
HEIL vert þú sem nýtur náóar
Guðs. Ave Maria gracia
plena. Engillinn kom til Mar-
íu og sagði henni að hún
myndi verða þunguð og ala«
son Föðurins, hann ætti að
heita Jesús. Boðun Maríu
hefur verið ófáum yrkisefni,
ýmsum frægustu snillingum
sögunnar jafnt sem lítt
þekktum listamönnum. Ná-
lægt árinu 1400 gerði ís-
lenskur myndlistarmaður
skissur að myndum, silfri og
útskurði í bók sem varðveitt
er í Árnasafni. Flestar mynd-
anna eru trúarlegs eðlis og
telur Björn Th. Björnsson list-
fræðingur hugsanlegt að
höfundurinn hafi verið
munkur á Helgafelli. Boðun
Maríu er viðfangsefni lista-
mannsins í nokkrum teikn-
ingum bókarinnar. Við þær
hefur annar myndlistarmað-
ur stuðst í vinnu sinni, á nýl-
iðnum vetri, í Reykjavík. Sá
heitir Jón Reykdal og verða
myndir hans til sýnis í and-
dyri Hallgrímskirkju í tilefni
kirkjulistahátíðar.
r
slenska teiknibókin er afar fá-
gæt, hin eina á Norðurlöndum
af þessu tagi og tímabili, að
sögn Björns Th. Björnssonar. Vera
má að einhveijar síður hafi glatast
úr bókinni, Ámi Magnússon eignað-
ist hana upp úr 1700 og hingað kom
hún frá Danmörku eftir að Árna-
stofnun komst á laggirnar. Kristján
Eldjárn segir í aðfaraorðum bókar-
innar íslensk list frá fyrri öldum,
að teiknibókin sé bending um að
kirkjumálverk hafi verið miklu
fijórra svið íslenskum listamönnum
en ætla mætti af því sem varðveist
hefur.
Teiknibókin varð til fyrir siða-
skipti og í kaþólskri trú skipa Mar-
íufræði mikilvægan sess. Boðun
Maríu markar þar upphaf allrar
endurlausnar eftir syndafallið. En
Lúter sagði mönnum að tala beint
til Guðs, óþarft væri að biðja Maríu
fyrir bænirnar til hans. Guðsmóðir-
in kemur þó vitanlega við sögu hjá
mótmælendum, prestar þjóðkirkj-
unnar minntust til dæmis boðunar-
dags Maríu 28. mars.
Á myndum af erkienglinum
Gabríel og Maríu mey eru tíðum
sömu tákn milli þeirra; áletraður
borði og lilja. Svo er einnig um ís-
lensku miðaldaskissurnar sem Jón
Reykdal hefur teiknað upp og lit-
sett. Engillinn heldur stundum á
borða með ávarpinu sem tekið er
upp í byijun þessa texta. Lilja í
keri er tákn meyfæðingarinnar eða
hreinleikans.
Jón Reykdal kveðst ekki hafa
reynt að búa til nýjar persónulegar
myndir út frá þessu efni. Hann
hafi verið trúr fyrirmyndunum í
teiknibókinni en litað þær eftir eig-
in höfði.
„Ég fékk það verkefni að mynd-
skreyta kápu Hómelíubókar, sem
ÍSLENSKIR
HÖKLAR
HÖKULL, skikkjan yfir hempu prestsins og rykkilíni, er hluti
af umhverfi messunnar eins og skreytingar í kirkjunni og
arkitektúr hennar. Hann er ekki aðeins nytjahlutur, heldur
einnig sjálfstætt listaverk. Á liðnum áratugum hefur tals-
vert verið keypt af fjöldaframleiddum höklum erlendis frá,
en íslenskt listafólk leysir í vaxandi mæli af hólmi útlend
pöntunarfyrirtæki. Til að stuðla enn frekar að þessari þró-
un hefur verið efnt til höklasýningar í Hallgrímskirkju í til-
efni kirkjulistahátíðar.
Kirkjulistanefnd stendur að
sýningunni, hana skipa séra
Gunnar Kristjánsson á
Reynivöllum, Þóra Kristjánsdóttir
listfræðingur og Sverrir Norðfjörð
arkitekt. Gunnar segir það tilgang
sýningarinnar að vekja athygli á
þessu listformi. og umræður um
notkun og merkingu hökulsins.
Ásta Hrönn Maack, fram-
kvæmdastjóri kirkjulistahátíðar,
segir að í íslenska textíllistafélaginu
séu um sjötíu konur, níu þeirra eigi
hökla á sýningunni. Vonast sé til
að áhugi fleiri textíllistamanna
kvikni með þessu og í vinnustofu
sem opin verði í Hallgrímskirkju
fyrri hluta laugardagsins 5. júní. í
tengslum við sýninguna kemur út
vegleg handbók um hökla.
Hökullinn á sér ævaforna sögu,
að sögn Gunnars, allt frá upphafi
I
illllll
Morgunblaðið/Sverrir
nýkomin er út hjá Hinu íslenska
bókmenntafélagi, og hef unnið að
því í vetur með hliðsjón af þessum
gömlu teikningum," segir Jón. For-
ráðamenn kirkjulistahátíðar fengu
veður af þessu, ákváðu að skreyta
dagskrá hátíðarinnar með einni
myndanna og sýna í anddyri Hall-
grímskirkju ýmsar tillögur sem
hann hefur gert að kápumynd. Þær
eru raunar fleiri en ella hefði orðið
vegna sýningarinnar.
Jón studdist líka við skissu úr
teiknibókinni þegar hann gerði
kápumynd Nýja testamentis Odds
Gottskálkssonar sem Lögberg gaf
út fyrir nokkrum árum. Hann hefur
gert talsvert af því að myndskreyta
bækur, en yfirleitt hafa það verið
ljóðabækur. „Ég hef verið svo lán-
samur að fá svona verkefni utan
úr bæ og unnið þau jafnframt eigin
myndum, bæði grafík og málverk-
um.
Það kaupir enginn málverk
núna, myndlistarmenn fundu til
krepþu strax í lok síðasta áratug-
ar. En þeir mála samt og mála og
fylla skúffur afhugmyndum sínum
um heiminn. Ég tek mig til og
þrykki myndir öðru hvoru til að
geta gert það sem ekki selst, venju-
legt fólk hefur þrátt fyrir allt efni
á grafíkmyndum. Nú er ég til dæm-
is að vinna ásamt Þórði Hall að
tveim grafíkmöppum sem Vérða til-
búnar í sumar.“
Jón kveðst aldrei fyllast von-
leysi, hvort heldur vegna efnahags-
ástands eða drunga á vetri. „Ég er
bjartsýnn að eðlisfari," segir hann.
„Nú er ég kominn á sumartíma,
vakna fyrir sex á morgnana og
mála í tvo tíma. Þá skrepp ég yfir
götuna af vinnustofunni í Sundhöll-
ina og held svo sprækur áfram fram
undir kvöldmat. Á veturna kvarta
margir yfír skammdeginu, mér
finnst það afar fallegur tími.“
Myndir Jóns eru af Islandi, smáu
og stóru, jökli, jörð undan vetri eða
laufum í garðinum. Þær eru aldrei
af ákveðnum stað og hafa síðustu
misseri orðið óhlutbundnari en áð-
ur. Nokkur verka hans verða til
sýnis í sparisjóðnum í Mjóddinni í
næsta mánuði og í haust ætlar Jón
að sýna í Stöðlakoti.
En í liðinni viku var hann að
festa litkrítina á myndunum af
Maríu mey og englinum, bláan lit
Maríu og marga aðra sem kættust
eftir því sem myndunum fjölgaði
og birta tók af sumri í vinnustofu
málarans.
Þ.Þ.
kristninnar. Hann var til foma
hversdagsleg yfirhöfn Rómverja og
þróaðist innan kirkjunnar í búning
kristinna manna við helgihald. Hök-
ull endurspeglar kirkju hvers tíma,
á miðöldum tíðkuðust til dæmis
feikiskrautlegir búningar.
Höklar héldu velli í siðaskiptum
á íslandi, þeir voru gjarna saumað-
ir úr fínustu efnum sem fengust í
hverri sveit, teknir upp brúðarkjólar
eða önnur skartklæði heldri kvenna.
Þjóðminjasafnið geymir fjölda gam-
alla hökla. Á síðustu öld og fram á
þessa miðja voru rauðir flauelshö-
klar með gylltum krossi ráðandi og
eftig.það fóru kaup hökla að utan
að tíðkast auk innlends vefnaðar.
Þann sið að hafa hökla í litum
kirkjuársins má rekja til elleftu ald-
ar. Síðan var hann sums staðar
lagður af meðal mótmælenda á 18.
öld. í handbók kirkjunnar frá 1981
er gert ráð fyrir að fornar litareglur
verði teknar upp á íslandi. Litirnir
em til þess að minna á mismunandi
viðfangsefni í boðun kirkjunnar eft-
ir því sem kirkjuári vindur fram:
Pjólublátt merkir iðrun og yfirbót
og er notað á aðventu og föstu,
grænt táknar vöxt og þroska og
er notað á sumrin. Prestar skrýðast
gylltu og hvítu á hátíðum, svörtu á
föstudaginn langa og rauðu á ýms-
um dögum öðrum til merkis um ást
og eldmóð.