Morgunblaðið - 11.06.1993, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 11. JÚNÍ 1993
Dansarar hjá Kramhúsinu sýna afró-brasilískar listir í dag og á
morgun.
Sumarsveifla Kramhússins
„RACA“, sem þýðir orka, er
heitið á afro-brasilískri danssýn-
ingu sem flutt verður í Kram-
húsinu í dag föstudaginn 11. og
á morgun laugardaginn 12. júní
kl. 21.
Þessi „litríka orkusveifla“ er
hvort tveggja í senn lokapunktur
vetrarstarfsins og upptakturinn að
sumarstarfi Kramhússins.
Á sýningunni ætlar brasilíski
gestakennarinn Mauricio Marques,
ásamt dönsurum og trumbuslögur-
um sem hann hefur kennt og þjálf-
að á vorönn, að veita áhorfendum
innsýn í afró-brasiliska dansinn
sem byggist á arfi forfeðranna frá
Afríku.
. ALÞJOOLEC
. Ilistahatið
I HAFNARFIRÐI
4.-50. |ÚNÍ
1993
í KVÖLD kl. 21.00:
Tónleikar í Bæjarbíói. Vinir Dóra,
Chicago Beau og Deitra Farr.
Fram á nótt: Klúbbur listahá-
tíðar:
Tríó Bjöms Thoroddsen, Linda
Walker ásamt gestum.
Bretland
íslensk list á hringferð
Nokkrir gestanna á opnuninni i Maclaurin Art Gallery.
Morgunblaðið/Börkur
Edda Jónsdóttir listakona við opnun á „Art from Above“ ásamt safn-
stjóra Rozelle House þar sem Maclaurin Art Gallery í Ayr er til húsa.
LIST að ofan eða „Art from
above“ nefnist íslensk farandsýn-
ing sem hóf göngu sína í tvennu
lagi í Bretlandi í apríl síðastliðn-
um, og lýkur göngu sinni í lok
ágústmánuðar. Listamennirnir
Edda Jónsdóttir, Kolbrún Björns-
dóttir (Kogga), Magnús Kjartans-
son, Páll Guðmundsson, Sverrir
Ólafsson og Þorlákur Kristinsson
(ToIIi) eiga verkin á sýningunni,
sem er að stofni til sú sama og
sýnd var á samnorrænni menning-
arhátíð í Lundúnum í október á
síðasta ári.
Verkin á farandsýningunni voru
fyrst sýnd saman á samnorrænu
menningarhátíðinni í Barbican Cent-
er sem bar nafnið „Tender is the
North“, og vöktu mikla athygli þar
sem íslendingar lögðu undir sig rými
í Butlers Wharf og breyttu því í
sýningarsvæði. „Aðrar sýningar há-
tíðarinnar þóttu flestar stofnanaleg-
ar og leiðinlegar," sagði Magnús
Kjartansson í spjalli við Morgunblað-
ið, „en breskir gagnrýnendur og
ýmis stórmenni urðu hugfangnir af
grasrótartilfinningunni í sýningunni
og hún naut vinsælda fyrir vikið.
Að lokinni hátíðinni vildi íslenska
sendiráðið því beita sér fyrir að fleiri
fengu að sjá verkin og bauð nokkrum
opinberum sýningarsölum í Englandi
að hýsa hana.“ Nokkrir þeirra þáðu
boðið og var sýningunni skipt í
tvennt og hófst hringferð hennar 6.
apríl síðastliðinn í Royal Cornwall
Museum í Truro, en síðan tók Plymo-
uth Art Gallery í Plymouth við þar
sem hún stendur til 3. júlí, ásamt
því að vera sýnd í MaClaurin Art
Gallery í Ayr til 13. júní. Næstu
sýningarstaðir verða Freens Art
Gallery í Hull, eða frá 15. júní til
24. júli', og Brighton University Art
Gallery í Brighton þar sem sýningin
hefst 26. júlí og stendur til 28. ág-
úst. Víða hefur sýningunni þó verið
framlengt vegna góðrar aðsóknar,
og því gætu þessar dagsetningar
breyst lítillega.
Af lífsflóru
Á Hollywood Boulevard, Hollywood, Kaliforníu, 1987.
________Myndlist
Bragi Asgeirsson
Á laugardegi rétt fyrir lokun
leit ég enn einu sinni inn á Kjarv-
alsstaði til að njóta magnaðrar list-
ar bandaríska Ijósmyndarans Mary
Ellen Mark sem stendur til 11.
júlí og annarra ágætra sýninga
sem þar eru uppi fram til sunnu-
dagsins 13. júní. Þetta var á sól-
bjartasta degi sumarsins og örfáir
gestir í þessu mikla og opna rými
sem húsakynnin eru. Sýning-
arvörður tjáði mér að mjög fáir
gestir hefðu komið á staðinn þenn-
an dag, sem var eðlilegt, því að
manngrúi var víða um borgina að
viðra sig og njóta síðbúinnar sum-
arblíðu, en að öðru leyti hefði að-
sóknin verið góð.
Lífið er máttugt, og fegurðina
er jafnt að finna í hinu stóra sem
smáa, tempruðum beltum sem ís-
köldum, hagsæld sem mótlæti.
Við höfum lifað kuldalegt vor
og hryssingslega sumarbyijun, en
þó hafa litimir í hafmu sjaldan
verið dimmblárri né fjallasýn jafn
formfögur og anganvangur er sem
óðast að klæðast sínum sterk-
græna hjúp og elfur kvíslast silf-
urtær til sjávar.
Fyrir aílnokkrum árum bauð
fyrrum meðrýnir minn við blaðið,
Valtýr sálugi Pétursson, mér í
dagsferð til Grænlands. Gleymi ég
því aldrei er við nálguðumst jök-
ulfrerann hve hafið fyrir neðan var
blátt og hið hvíta hvítt, og hve
mikill ferskleiki streymdi frá þess-
um litbrigðum. Þetta var sá dagur
er ekki fyrnist fyrir, fagur, magn-
aður nýrri lífsreynslu og sem upp-
hafínn.
Á líkan hátt magnast hver dag-
stund, sem eytt er fyrir framan
ljósmyndir Mary Ellen Mark af
margræðri lífsflórunni, þvi að þótt
myndefnið sé ekki sótt í gleði og
glaum lífsins, frekar til hinna nöt-
urlegri hliða þess, töfrast það af
þeim lífsneista sem mikil list inni-
heldur. Og þá skiptir ei máli hvar
listamaðurinn ber niður í mynd-
efnavali sínu heldur meðhöndlun
þess og túlkun.
Mary Ellen Mark leitar hins al-
menna og sérstæða í hvunndeg-
inum, þess sem er til staðar nakið
og hrátt, en forðast hið tilbúna og
falska yfírborð. Hún beinir linsuop-
inu að mannlífinu allt um kring og
afhjúpar um leið hráskinnsleik
þess, margbreytni og tvíhygli.
Það er maðurinn sjálfur sem
listakonan hefur áhuga á sem
myndefni, og þá helst í mótlæti eða
þar sem hann er ráðvilltur i grimm-
um heimi sem á margan hátt skilur
okkur sáralítið frá athöfnum skyn-
lítilla dýra, þár sem aðalatriðið
virðist vera að komast af á kostnað
hins minni máttar.
En lífsbarátta fátæktar og mót-
lætis ber ósjaldan i sér meiri reisn
en úrkynjun auðsældarinnar, og er
auk þess sannari fegurð, og það
er styttra í þann skít er gefur af
sér fögur blóm en í hinu sótthreins-
aða umhverfi neysluþjóðfélagsins,
þar sem jafnvel draumar mannsins
eru pakkaðir inn í plast og bragð-
laukarnir örvaðir með glæstum
umbúðum er marka líksöng regn-
skóganna.
Kjaminn í þessu er hin hijúfa
barátta, sem leiðir suma á vit lífs-
blekkinga og örvæntingar, en hér
er þó ekki um neinn áróður að
ræða og gerandinn prédikar hvorki
né flytur frelsandi boðskap, því
meginmáli skiptir að afhjúpa og
afklæða hvunndaginn spariflíkum
sínum, en gera það með brögðum
listar.
Til þess ferðast hann víða um
lönd, fer í heimsókn á sjúkrahús
og stofnanir, myndar kynlega
kvisti á götu úti eða höndlar sér-
stæð augnablik úr hvunndeginum.
Hér eru sérstakir tyllidagar
skammt undan eins og t.d. hrekkja-
vakan og þjóðhollustudagurinn,
sem er mun meira til eftirbreytni
en margt það sem við höfum tekið
upp og á að vera skylt ameríska
draumnum, en verður iðulega í
meðförum útlendra að amerísku
martröðinni.
Mary Ellen heimsækir jafnt geð-
sjúkrahús, þar sem hún nær sér-
stæðum snilldarskotum er hreyfa
við djúpum kenndum, gjálífsstaði,
menningarklúbba sem fjölleikahús
og alltaf er hún að höndla eitthvað
sem henni finnst koma linsuopinu
sérstaklega við. í myndum hennar
er ekkert kynslóðabil, því að hún
tekur jafnt myndir af ungum sem
öldnum. Á einni myndinni sér til
að mynda í sofandi kasólétta stúlku
í Brooklyn, New York, og á ann-
arri er ung telpa að Lera ösku
burt af líkbrennslustað í Benares
á Indlandi. Þetta er ferilí manns-
ins, upphaf sem endalok, og allt
þar á milli, gleði hans, lífsraunir,
meinleg örlög, leikir hvunndagsins
sem hoffmannlegar athafnir. Um-
fram allt maðurinn og athafnir
hans í forgrunni. Þetta eru hlutir
sem koma okkur við og eru allt í
kring, en sem margur tekur ekki
eftir og vill ekki taka eftir í þægi-
legum óskilgreindum og vernduð-
um draumheimi, en er um leið kom-
inn í spor þess skynlausa, sem
ósjálfbjarga er matreiddur á stofn-
unum.
Ljósmyndirnar koma skoðand-
anum til að rýna í kvistina á altari
tilverunnar og hugleiða tilgang og
tilgangsleysi lífsins, og þetta eru í
senn heimildir sem fréttaskot frá
hinum ýmsu jöðrum þess. Sumt er
staðbundið en annað er afkvæmi
þéttbýlis og óhjákvæmilegur fylgi-
fískur þess og finnst einnig í dýra-
ríkinu, en þar eru viðhafðar aðrar
reglur sem eru í meira samræmi
við hringrásina.
Maðurinn, þ.e. hinn nýi maður
eða homo sapiens, eins og það heit-
ir á vísindamáli, hefur fyrir löngu
rofið hringrásina, en vill ekki gera
sér grein fyrir því, og þar af leið-
andi koma þessar myndir hins
kviknakta raunsæis okkur svo mik-
ið við.
Það er rétt og jafnframt eðlilegt
að á tímum myndvæðingar hefur
vægi ljósmyndarinnar aukist, og
ritmálið er jafnframt á undanhaldi,
en þó kannski aðeins um stund eða
þar til það verður endurreist í nýrri
mynd, því það er ómissandi. Stöð-
ugt fleiri ljósmyndasýningar ganga
um heiminn og auka við sjónrænt
skynsvið mannsins og gera hann
að þátttakanda í daglegu Iífí fólks
í fjarlægum heimshornum. Heim-
urinn er þannig að verða meiri
sameign en áður, en um leið eflist
þjóðerniskennd manna og vitundin
um mikilvægi eigin lífs. Kannski
skondnar og þverstæðukenndar
andstæður en hluti af lífsflórunni
engu að síður, og hér er í og með
komin ástæðan fyrir því að menn
berast svo víða á banaspjótum.
Hið svart-hvíta myndmál er iðu-
lega ríkjandi í raunsærri túlkun
umhverfisins, því að það er hreinna
og beinna og gefur meiri möguleika
á milliliðalausri og skilvirkri frá-
sögn og eykur hrifmátt hennar.
Litir vilja oftar en ekki dreifa at-
hyglinni í ljósmyndum auk þess að
þeir koma kannski þeim boðskap
sem ljósmyndarinn vill koma á
framfæri lítið við. Auk þess er feg-
urð hinna svart- hvítu blæbrigða
mikil og víðfeðm. Allir ættu að
geta séð, að skapgerðareinkenni
manna koma betur út í svart-hvít-
um myndum og þær afhjúpa meira
en litmyndir, og ætti því kannski
að lögleiða þær í persónuskilríki
og banna hin uppgerðu og villandi
bros.
Sýning Mary Ellen Mark nær
yfír aldarfjórðung og eru á henni
125 ljósmyndir. Elstu myndirnar
eru frá Tyrklandi þar sem hún var
á ferð 1965, en yngstu myndirnar
eru frá Indlandi sem er henni mjög
kært fyrir hið fjölþætta og iðandi
mannlíf.
Það má þannig álykta, að ekkert
mannlegt sé ljósmyndaranum óvið-
komandi, svo fremi sem það hreyfí
við kenndum hans, en með þeim
fyrirvara þó að hér er ekki um
fáfengilegan uppslátt að ræða
heldur blákaldar staðreyndir.