Morgunblaðið - 05.12.2000, Blaðsíða 42

42 ÞRIÐJUDAGUR 5. DESEMBER 2000
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Trúarleg minni
Jakob Wcidcmann; Þoka í Getsemane, olía á léreft, 229x202 sm.
Hannah Ryggen; Dauði Kaj Munchs, 1946, ull, 125x106 sm.
MYNPLIST
Listasafn Sigurjóns
Ólafssonar/
X s m u n d a r s a f n
MYNDVERK
Olivia Holm Möller/ J.A. Jerichau/
Ásmundur Sveinsson/ Hannah
Ryggen/Samuel Joensen Mykines/
Sigurjón Ólafsson/Robert
Jacobsen/ Jacob Weidemann/
Svendwig Hansen.
Opið alla daga frá 13-16 á báðum
stöðunum. Til 4. janúar. Aðgangur
400 krónur á báða staðina.
Sýningarskrá 1.600 krónur.
HÆRRA TIL ÞÍN, trúarleg
minni í vestnorrænni myndlist, er
heiti á sýningu sem er sameiginlegt
framlag Listasafns Sigurjóns Ólafs-
spnar og Listasafns Reykjavíkur
/Asmundarsafns til hátíðahalda
Kristnihátíðar og Reykjavíkur
menningarborgar Evrópu árið 2000.
Þetta er mikil og vegleg framkvæmd
og henni fylgir skilvirk og vönduð
sýningarskrá þar sem hver lista-
maður er kynntur með stuttu ævi-
ágripi og tveim til þrem litmyndum
ásamt greinargerð um inntak listar
þeirra. Aðfaraorð eru eftir Bodil
Kaalund, Birgittu Spur og Eirík
Þorláksson, en um hvern og einn
listamanninn skrifa eftir upptalinni
röð; Charlotte Christiansen, Troels
Andersen, Eiríkur Þorláksson,
Hákon A. Andersen, Bárdur Ják-
upsson, Charlotte Christensen, Per
Hovednakk og Charlotte Christen-
sen. Formála hefur herra Karl Sig-
urbjörnsson biskup ritað og ber
hann nafnið, Hærra til þín, sem er
stef úr þekktum sálmi eftir ensku
skáldkonuna, Sarah Adams, sem er
tilvísan í draum Jakobs, sem sagt er
frá í fyrstu Mósebók, og er líka heiti
á einu verka Sigurjóns Ólafssonar á
sýningunni sem hann lauk við 1979.
Um farandsýningu er að ræða með
Reykjavík sem fýrsta áfangastað, en
hún mun einnig verða sett upp á
Listasafni Færeyja, Sophienholm,
Lyngby, Safninu í Sönderborgarhöll
og loks, Safninu fyrir trúarlega list,
Bodil Kaalund safnið, Lemvig.
Allir listamennirnir eru vel þekkt-
ir í heimalöndum sínum, en trauðla
gerði neinn þeirra trúarleg minni að
aðalinntaki listar sinnar, sumir voru
hér efasemdarmenn og lengstum
meira eða minna á öndverðum meiði
við kirkjuna. Á einkum við um Sig-
urjón Ólafsson og Svend Wiig Han-
sen, en trúarleg viðfangsefni skör-
uðu allt um það viðfang þeirra. Hið
formrænt upphafna var þó iðulega
veigurinn í sköpunarferlinu, þótt
ekki tengdist það beint trúarbrögð-
um, og hvað Wiig- Hansen snertir
var tilvistarkreppa mannsins í
hættulegum heimi honum einkum
hugleikin, tvíræðni hins djöfullega
og aðdráttarafl þess á nútímamann-
inn.
Hér er þannig ekki stílað á al-
menna og viðtekna trúarlega list um
daga listamannanna, þvert á móti
voru verk flestra lengi misskilin og
þeir áttu framan af, og sumir lengst-
um erfitt uppdráttar á heimaslóðum.
Allir eru látnir að þeim yngsta,
Norðmanninum Jakob Weidemann,
undanskildum (f. 1923), en þeir sem
náðu háum aldri nutu mikillar virð-
ingar síðustu æviárin svo sem elsti
þátttakandinn Olivia Holm Möller
(1875-1970). Hún var þó umdeild
fyrir hina hráu lit- og formrænu út-
færslu viðfangsefna sinna, einkum
meðal málara sem voru hallir undir
franska fágun og rökfræði í mynd-
list. Allt eru þetta listamenn sem
skrifari þekkir vel til, enda flestir
áberandi í norrænu listalífi á náms-
árum hans og var að auk persónu-
lega kunnugur Wiig-Hansen. Til við-
bótar var Bodil Kaalund sem kemur
við sögu varðandi samsetningu sýn-
ingarinnar hjá sama prófessor og í
sömu stofu listakademíunnar K.
höfn, á upphafsreit fyrir nákvæm-
lega hálfri öld.
Málverkin tvö eftir Oliviu Holm
Möller sem eru í Sigurjónssafni, má
telja mjög einkennandi fyrir mynd-
stíl hennar, hvort tveggja hinar fág-
aðari sem grófari hliðar hans. Líkt
má segja um málverk og málmæt-
ingar hins skammlífa Jens Adolfs
Jerichau (1890-1916), sem þrátt fyr-
ir að yrði einungis 26 ára festi nafn
sitt í danskri listasögu, málverk hans
nútímaleg fyrir þá tíma sem þau
voru máluð. Ólíkt samlöndum sínum
í París var hann hrifnastur af Henri
Matisse, en andstætt lífsgleðinni í
verkum meistarans og þrátt fyrir líf-
mikla liti voru myndir Jerichau
þrungnar norrænu þunglyndi, sem
varð svo skapadægur hans. Vefarinn
Hannah Ryggen (1894-1970), var
einn íremsti listamaður Norðmanna
um sína daga og þó sjálfmenntuð í
faginu. Hóf listferil sinn sem málari
og vann í vefina á líkan hátt og mál-
ari sem festir hugmyndir sínar beint
og vafningalaust með pentskúfnum á
grunnflötinn, gerði þannig aldrei
frumdrætti að vefum sínum. Hinir
stóru vefir Ryggen á sýningunum
setja afar hlýlegan og skemmtilegan
blæ á næsta umhverfi og kynna list
hennar mjög vel. Sennilega er Sámal
Joensen Mykines (1908-1982) al-
mennt best kunnur útlenzku lista-
mannanna á sýningunni, en hér get-
ur að sjá minna þekkta hlið á
verkum hans, en þó ekki síður
áhugaverða. Litaflæðið í þessum
þrem myndum listamannsins alls
ekki ólíkt því hjá Jerichau, þótt 37 ár
skilji á milli, en úrvinnsla önnur og
líflegri. Myndhöggvarann Robert
Jacobsen (1912-1993) þekkja ís-
lenzkir myndlistarmenn vel, enda
einn af risunum í norrænni og
evrópskri skúlptúrlist, en háðskum
kíminleitum og leikrænum brúðu-
myndum hans minna haldið fram en
járnskúlptúrunum svartmáluðu eða
ryðrauðu. Jakob Weidemann (f.
1923) þekkja fáir hér á landi, en
hann er einn af þekktustu og fram-
sæknustu málurum Noregs, eins og
málverk hans í Ásmundarsafni mega
vera til vitnis um. Ýmsir hljóta að
muna eftir kynningu á grafikverkum
Svend Wiig Hansens (1922-1997) í
Norræna húsinu fyrir fáum árum, en
hann var einnig afkastamikill málari,
myndhöggvari og teiknari, lengi
einn framsæknasti og umdeildasti
myndlistamaður Danmerkur. Eftir
að hafa verið nokkuð til hlés við nýja
málverkið um stund slóu myndir
hans eftirminnilega í gegn á Tvíær-
inginum í Sao Paulo stuttu fyrir
ótómabært andlát hans. Hin dökku
þunglyndislegu málverk Wiig Han-
sens í Ásmundarsafni geta ekki tal-
ist yfrið einkennandi fyrir myndstíl
hans, mun frekar olíkukrítarmynd-
irnar í Sigurjónssafni.
Að sjálfsögðu er óþarfi að kynna
þá Ásmund og Sigurjón sérstaklega,
en þeir standa vel fyrir sínu í þess-
um hópi fyrir mjög einkennandi
verk, einkum er athyglisvert hve
Ijósir tréskúlptúrar Sigurjóns njóta
sín frábærilega í Ásmundarsafni.
Hnitmiðuð, ávöl sem skörp form
þeirra ber fagurlega við hvítan
marmarann þannig að skoðandinn
sér þær í alveg nýju ljósi.
Þetta er gagnleg kynning á trúar-
legri list á Norðurlöndum, þó æski-
legt hefði verið að umfang hennar
væri öllu meira, því hér er af nógu að
taka úr nútíð sem fortíð sem landinn
er alls ófróður um. Geldur þess eðli-
lega að vera tvískipt, þótt vel sé
staðið að verki og einkum er fengur
að hinni eigulegu sýningarskrá, sem
fer afar vel í hendi og er til fyrir-
myndar. Litgreining þó ekki
hnökralaus, einkum hve rauða liti
áhrærir sem eru fullskærir. Um er
að ræða brotabrot af öllu því sem
gert hefur verið í trúarlegri list á
Norðurlöndum í áranna rás og gefur
einungis örlitla innsýn í það allt.
Hvað skyldu íslendingar til að
mynda vita um málverkin einstæðu í
dönskum miðaldakirkjum sem kalk-
að var yfir á tímum siðaskiptanna og
enn eru að koma í Ijós, eða af við-
horfum enn yngri kynslóða?
En hvað sem öllum þess lags
vangaveltum líður er þetta mikils-
háttar og þakkarverður listviðburð-
ur og myndverkunum hnökralítið
komið _ íyrir á báðum stöðunum.
Hvað Ásmundarsafn snertir er það
trúa mín að í húsakynnunum hafi
myndverk aldrei notið sín betur eftir
hina gagngerðu og umdeildu endur-
nýjun um árið.
Bragi Ásgeirsson
3 Llstasjóður Pennans
MYNDLISTARMENN
WHMi
Auglýsing um umsóknir úr sjóðnum
árfð 2000
Styrkir úr Listasjóði Pennans verða veittir í níunda sinn um
nk. áramót. Umsóknir þurfa að berast stjórn sjóðsins fyrir
11, éemmim 2000.
Veittur er styrkur að upphæð 44HL0OO kí. og keypt listaverk
af tveimur umsækjendum að upphæð 150,000 Itr. hvort.
Sérstök umsóknareyðublöð og reglur sjóðsins fást
í verslunum og á skrifstofu Pennans.
Einnig er hægt að sækja um á netinu á slóðinni WWW.petittUin.h
Djass-
tímabils-
ins minnst
DJASSSKÁLIN, eins og púnsskál-
in er hér sést hefur gjarnan verið
nefnd, er eitt þekktasta verk
Viktors Schreckengost.
Skálina hannaði Schrencken-
gost fyrir Eleanor Roosevelt, eig-
inkonu Franklins D. Roosevelt,
fyrrum forseta Bandaríkjanna,
árið 1931 og varð hún á áttunda
áratugnum þekkt sem eitt af
meistaraverkum Art Deco-
tímabilsins og eins konar minnis-
merki djasstímabilsins.
Djassskálina er þessa dagana
að finna í listasafninu í Cleveland
þar sem hún er meðal annarra
muna Schrenckengost á sýningu
sem er tileinkuð honum.