Þjóðólfur - 22.05.1918, Blaðsíða 2

34
ÞJÓÐOLFUR
ur mjög víða, og er kvalræði öll-
um góðum kennurum, sem þrá
að sjá sem mestan árangur af
starfi sínu.
Meðan ekki er unt, að auka
skólaskylduna svo, að nægi líka
til að kehna lestur og skrift —
eins og tíðkast í öðrum löndhm
— þá er ekki í annað hús að
venda, en heita á heimilin að
leggja af aiefli stund á lestrar-
kenslúna áður en skólatíminn
byrjar, og sveitarfélögin að líta
eftir og hjálpa þar sem þarf. Til
þess þyrfti að vera próf í lestri
við lok 8. og 9. árs, og inntöku-
próf, þegar skólinn byrjar, og vísa
miskunnarlaust hverju barni frá,
sem þá er ekki sæmilega læst.
Eg trúi því ekki, að mönnum færi
ekki að sárna við sjálfa sig, ef börn
þeirra yrðu ræk frá kenslu fyrir
ónógan undirbúning, og þorra
manna hugsa eg, að sé svo ant
um sóma sinn, að þeir vildu ekki
láta það koma fyrir. Það er ekki
ofætlun að gera börn læs 10 ára,
ef byrjað er í tíma, 6 — 7 ára.
Annar stór brestur er hirðu-
leysi um að vanda vel til kenn-
ara. Það er víst helzt til almenn-
ur misskilningur, að hugsa að það
sé lítill vandi að kenna krökkum.
Já, náttúrlega er lítill vandi að
koma nafni á það, jafnvel aðhnoða
í þau svo miklu, að þau standist
próf, en það er ekki alt — það
er minst — undir því komið. Ef
það er gert á þann hátt, að þau
fá óbeit á öllu námi, eða fá svo
háa hugmynd um sig og þekkingu
sína, að þau halda að nú viti þau
nóg, eða ef námið vekur hjá þeim
fyrirlitningu fyrir líkamlegri vinnu,
eða ef þau komast á þá skoðun,
að þekking og vit séu mestu
mannkostirnir, eða að peningar
og embætti séu eftirsóknarverð-
ustu gæði lífsins. Nei, eg yrði
aldrei búinn, ef eg ætti að telja upp
misbresti, sem geta verið á upp-
fræðslu barnanna, þó að þau stand-
ist próf. Sannleikurinn er sá, að
það þarf þroskaðan mann, gagn-
mentaðan og vandaðan í öllum
hugsunarhætti, barngóðan í orðs-
ins fylstu merkinu, fyrir nú utan
aðra hæfileika og kunnáttu — til
þess að vera barnakennari. Kenn-
arinn mótar hugsunarhátt barn-
anna ósjálfrátt, auk þess sem hver
góður kennari gerir sér far um
það með öllu, sem hann kennir
þeim og segir. Undarlegt að standa
á sama, hvernig það er gert, og
fleygja börnum sínum undir því-
lík áhrif, mér liggur við að segja
hvers sem hafa vill, ef hann bara
vill taka 1 kr. lægra kaup um
vikuna!
Þjóðverjar heimta af barnakenn-
urum 6 ára undirbúningsnám og
þaðan af meira, launa þeim auð-
vitað eftir því. Við getum ekki
heimtað svo mikið, því að við
getum ekki boðið þeim svo góða
kosti, en við megum ekki láta
okkur standa svo á sama, að við
íelum þetta starf óþroskuðum, lítt
mentuðurn unglingum, stundum
nýfermdum krökkum, hverjum,
sem við höldum að kunni það,
sem barnið á að læra og vill gera
það fyrir nógu lítið. Víða getur
„undirboð" átt við, en hastarlegt
að halda undirboð á því að móta
hugsunarhátt barna og sálarlíf.
Landið á að sjá um, að kennara-
efni fái nægan og góðan undir-
búning undir starf sitt. Það er í
naumasmíði, eins og fleira, en al-
þýða manna ætti að heimta, að
sá skóli, sem það á að annast, sé
vel úr garði gerðar. Ef nokkur
skóli er hennar skóli, þá er það
kennaraskólinn.
Háskóladagur.
Dagur Jóns Sigurðssonar.
Kvenþjóðin íslenzka hefir kjörið
sér hátíðisdag.
Dagurinn er 19. júní. Þann dag
1915 öðluðust íslenzkar konurkjör-
gengi og kosningarrétt til alþingis.
En dagurinn er meira. Hann er
stofndagur Landsspítalasjóðs ís-
lands.
Síðan 1916 hefir dagur þessi
verið hátíðadagur kvenna og jafn-
framt verið safnað fé til spítala-
sjóðsins. Og það er ætlun kven-
fólksins, að dagurinn verði fram-
vegis mannfagnaðar- og fjársöfn-
unardagur, safnað fé til spítalans.
En að undanförnu hefir þessa
merkisdags kvenfólksins að eins
verið minst með hátíðahöldum og
viðhöfn í Reykjavík. En nú vilja
kvenfélög höfuðstaðarins færa út
kvíarnar. Nú hyggjast þau að vinna
að því, að hans verði minst há-
tíðlega um land alt. Kveða þær
vel við eiga, í áskorun til íslenzkra
kvenna, er birzt hefir í ýmsum
blöðum, „að vér konur ynnum að
því, að 19. júní yrði viðurkendur
um land alt sem minningardagur
réttinda vorra og starfsdagur til
eflingar áhugamáli voru. Að vér
gerðum þenna eina dag ársins að
þegnskyldudegi í þarfir mannúðar
og líknar“.
Hugmyndin er hin fegursta.
Það er auðsætt, að á þenna
hátt má á löngum tíma, t. d.
einni öld eða tveimur öldum, safna
miklu fé í þarfir mannúðar og
menningar. Og manni flýgur í hug,
að æskilegt hefði verið, að forfeð-
ur vorir hefðu byrjað á slíkum
fésöfnunum fyrir t. d. heilli öld.
Fyrir slíka forsjálni og umhyggju-
semi myndum vér kunna þeim
þakkir og ’nugsa með hlýju til
þeirra.
En fleiri stofnunum vorum þarf
að afla fjár en Landspítalanum.
Ein þeirra er háskóli vor.
Hann er enn ungur, óþroskaður
og félítill, líklega einhver fátæk-
asti háskóli í viðri veröld.
Fað hljóta allir að vita, er ör-
lítið hafa lesið um háskóla og
starfsemi þeirra, hve fáskrúðug
stofnun háskóli vor er, hjá því
sem tíðkast um samskonar stofn-
anir meðal auðugra menningar-
þjóða. Eg á hér ekki við það, að
illa sé kent þar, heldur hitt, hve
fátt er þar kent og hve lítilla
hlunninda stúdentar og kandídatar
háskólans njóta. Hér eru engar
rannsókna- eða fræði-iðkanastofur
(laboratoria). Hér vantar stúdenta
góð bókasöfn og stór. Kenslutæki
yfirleitt ekki eins fullkomin með
oss og annarstaðar, eins og við
er að búast. Háskólastúdentar hér
standa því ver að vígi til náms en
stúdentar annars staðar. Og í sum-
um námsgreinum háskólans, t. d.
í ísienzkum fræðum, eru kenslu-
kraftar svo litlir, að eg skil ekki,
að stúdentar geti tekið próf í þeim
fræðum, nema að nafninu til. Held
eg, að allir, er einhverja nasasjón
hafa af norrænum fræðum, hljóti
að samsinna þessu. Það er auð-
sætt, að háskólinn verður þjóð
vorri gífurlega dýr, ef hann á að
vaxa, unz hann nær svipuðum
þroska og merkir háskólar erlendis.
Og eg tel víst, að slíkt hafi verið
ætlun forgöngumanna háskóla-
málsins.
Nú halda, ef til vill, einhverir,
að grein þessi sé rituð í því skyni
að sýna fram á nauðsyn stofnana
nýrra embætta eða þess háttar.
En menn geta sparað sér þann
ótta.
Hitt var ætlunin, að vekja at-
hygli á, að háskólinn þyrfti sjálf-
ur að hafa framtak og útvegi til
að efnast og auðgast. Honum dugir
þar ekki að feta altaf þjóðbrautina
til Landssjóðs. Að sönnu hefir
þingið verið ríft á fé við þessa
æðstu mentastofDun vora, eftir þvi
sem það er skapi farið og háttað
er íjárhag vorum. Það getur vel
verið, að alþingi verði oftast við
beiðni háskólans um stofnun nýrra
prófessorsembætta, bókakaup, út-
vegun kensluáhalda og rannsókn-
artækja. Sakaði samt ekki, að há-
skólinn sjálfur væri svo efnum
búinn, að hann þyrfti ekki sí og
æ að biðja þingið að auka til sín
tillag, er nýjar þarfir kæmu í Ijós
í þessum efnum.
Slík stofnun sem háskólinn þarf
og á í mörg horn að líta. Það
nægir ekki, að hann búi nemendur
sína sæmilega undir lokapróf og
— „síðan ekki söguna meir“ —
geri ekki annað fyrir þá.
Fyrir stuttu mintist einn kenn-
ari háskólans — einn hinn mæt-
asti þeirra — á það við mig, að
sér þætti stúdentar þroskast þar
lítið, og það væri í rauninni ekki
víð öðru að búast, eins og náms-
kjör þeirra væru nú.
Hver háskólakandídat þyrfti að
fara utan að loknu námi. Enginn
vafi leikur á, að ýmsum þeirra
leikur hugur á að iitast um úti í
heimi, en skortir íé til þess. Og
þeir ættu að geta dvalizt lengi
ytra, mannast þar og þroskast.
En hér er „auðurinn afl þeirra
hluta, sem gera skal“, eins og
víðar. Fjár verður háskóli vor að
afla sér. Eiga og aðrir háskólar
stóreignir, er nemendur þeirra njóta
margvíslegra hlunninda og dýi-
mætra af.
Hví fer hann ekki að eins og
kvenþjóðin ? Tekur mannlega
skemtifýsn í þjónustu sína og beitir
henni fyrir fjársöfnun handa sér?
Einn dagur árs virðist mér sjálf-
kjörinn hátíðis- og fjárafladagur
háskóla vors. Og það vill svo vel
til, að hann er nú, að minsta
kosti hér í Reykjavík, almennur
hátíða- og mannfagnaðardagur, svo
að ekki þarf að fjölga hátíðadög-
um af þeim sökum.
Dagurinn er stofndagur háskól-
ans, fæðingardagur Jóns Sigurðs-
sonar, 17. júní.
Ekki veit eg, hvernig betur yrði
varið þeim degi í anda sjáifstæð-
ishetju vorrar, heldur en með því
móti að safna fé til háskóla vors.
Undanfarin ár hefir ágóði af há-
tíðahöldum þenna dag farið til
íþróttavallarins, að því er mér er
tjáð, verið varið til greiðslu skuld-
ar, er völlurinn er í, síðan hann
var afmarkaður og girðing ger
um hann. Og þeirri skuld er víst
ólokið enn.
Mér virðist vel til fallið, að nú
fyrst um sinn skifti háskólinn og
íþróttavöllurinn ágóða af skemt-
unum dag þenna á milli sín. Og
kennarar og nemendur háskólans
ættu líka að skemta bæjarbúum
17. júní. Þá er skuldin væri að
fullu greidd, þætti mér bezt við
eiga, að dagur þessi væri að öllu
helgaður minningu þess hins mikla
manns, er þá er fæddur, á þann
hátt, að háskóli vor semdi og réði
þá skemtiskrá, að kennarar hans
og stúdentar skemtu þá bæjar-
búum og prédikuðu fyrir þeim. Með
þessu lagi ætti 17. júní að geta
orðið vakningar- og nytsemdar-
dagur. Hverir myndu tala mega
af víðsýni til alþjóðar, ef háskóla-
kennarar geta það ekki, er manna
mest hafa næði tií andlegra iðk-
ana? Hverir standa ofar smá-
smuglegu dægurþrasi og heiftúð-
ugri flokkabaráttu, er mörgum öðr-
um glepur sýn? Og hverir skemta
kunna betur en ungir stúdentar?
Með þessu lagi ætti að vera streng-
ur snúinn milli alþýðu.manna og
háskólans, er gott eitt hefir í för
með sér.
Mér hugkvæmast ekki margar
mótbárur gegn þessari uppástungu.
Eg sé ekki, að erfitt sé að fram-
kvæma hana, eða af henni megi
nokkurt ógagn leiða. Ef til vill
kann einhver að segja, að lítið
mundi muna um fé, er safnað
yrði á þenna hátt. Það er satt,
ef gert er ráð fyrir, að þetta yrði
aðeins gert eitt ár eða nokkur ár.
En hví má ekki gera þetta ára-
tug eftir áratug og'öld eítir öld?
Þjóð vor er barnung. Og vér trú-
um því, að henni sé geysilangt og
merkilegt líf ætlað.
Oftar en þenna dag mætti gera
ýmislegt til að afla háskóla vor-
um peninga. Og vonandi er, að
stórgróðamenn vorir minnist hans
og gefi honum rausnargjdfir. Með
því móti getur fé þeirra starfað,
að kalla eilíflega, í þarfir menn-
ingar og þroska þess lands, er ól
þá og veitti þeim auð og verald-
arlán.
Vona eg, að nemendur og kenn-
arar háskóla vors taki tillögu þessa
til íhugunar og framkvæmda eða
finni betra ráð til féfanga handa
þessaii dýrustu og mikilvægustu
mentastofnun vors litla þjóðfélags*
s. a.