Þjóðólfur - 07.08.1918, Blaðsíða 2

82
ÞJÓÐOLFUR
aldrei gerL til þessa, nema í ör-
litlum stíl.
En hvernig á þá að að fara“?
munu þeir spyrja, sem ókunnir
eru síldveiðum. Eg skal reyna að
svara því svo ljóslega, sem mér
er unt.
Gerum ráð fyrir, að sveitarfélag
vildi fá síld til skepnufóðurs. Er
þá fyrst að gera samning við
áreiðanlegan mann á einhverri
síldarstöð um að taka við síldinni,
fyrir umsamið verð á tunnu. Þá
er að fá ílát undir síldina. Til
þess eru steinolíuföt lang hentug-
ust og ódýrust, hafa til skamms
tíma kostað 5—6 krónur. Betra
er að brenna þau innan, þó að
það sé ekki strangnauðsynlegt.
Sá, sem tekur að sér að veita
síldinni móttöku, gerir fyrst og
- fremst samning við síldveiðimenn
um alla úrgangssíld, sem jafnan
felst tii, en sætir að öðru leyti
hverju færi til góðra kaupa.
Það er kunnugt., að salt er nú
í mjög háu verði, en bót er í máli,
að nota má úrgangssalt, þar sem
það fæst, en vel getur verið, að
salt sé með öllu ófáanlegt nú,
þar sem nóg fæst af síld, en þar
er þó ekki allur skaði skeður.
Það hefir sem sé verið reynt, að
leggja síldina ósaltaða í steinolíu-
föt. Er hún svo geymd til vetrar-
ins. Þegar tunnurnar eru opnað-
ar, er sjálfrunna lýsinu fleytt af
og notað sem hvert annað iýsi í
hey, en þá er síldin brædd. Fæst
þá enn lýsi, en hamsana má gefa
skepnum. Má vera að þetta sé
hið bezta ráð eins og nú hagar
til. Eg veit að það hefir verið
reynt og þótt vel gefast.
Hér hefi eg þá í fám orðum
sagt, hvernig að skuli fara til að
afla sem ódýrastrar síldar og vildi
eg það mætti verða til þess, að
einhver færði sér það í nyt.
Það er augijóst, að bændur við
sjávarsíðu standa betur að vígi en
aðrir um aðdráttu fóðurbætis, því
að auk síldar og annars sjófangs,
eiga þeir margir kost á öðrum
fóðurbæti, sem ekki er minna um
vert, en það er þarinn.
Eg vil vekja athygli þeirra á
mjög merkilegri grein um sæþör-
unga, sem var í síðasta hefti
Búnaðarritsins, eftir dr. Helga
Jónsson.
Enginn efi er á því, að svo
mikið berst hér víða á Iand af
þara, að ala mætti á honum
ógrynni fjár, ef hæfileg heygjöf er
gefln. En um það efni skal eg
ekki fjölyrða. Eg vil aðeins benda
mönnum á að kynna sér áður-
greinda ritgerð dr. Heiga og aðr-
ar þær ritgerðir, sem birzt hafa
um sama efni í Búnaðarritinu.
Eg vil vona að það verði til þess
að landsmönnum lærist fyr en
síðar að nota sér þann mikla auð,
sem árlega fer forgörðum við
st.rendur Jandsins, þar sem þarinn
rotnar í stórhrönnum vor og haust.
Sjófarandi.
Frakknesk blöð
Og
sambandsmálið.
í blaðinu „Figaro“ frá 30.
júní 8.1. hefi eg rekist á skemti-
lega grein um íslenzk málefni,
sem eg tilfæri hér í lauslegri þýð-
ingu:
ísland að skilja.
ísland v i 11 siíta ríkis-
tengslum við Danmörku.
Hr. Jacques deCoussange
ritar í C o r r e s p o n d e n t
um íslenzkar framtíðar-
fyrirætlanir eins og
h e i m s s t y r j ö 1 d i n hefir
mótað þær:
„Skilnaðarhreyfingin á íslandi
er alt í einu opinber orðin. Ey-
land þetta, sem er bygt af 80—
90,000 sálum alls, á auðæfi mikil
og iðnarskilyrði. Aflið í fossum
þess mætti ef til vill virða á einn
milliard hestafla. — Þettá er fram-
tíð þess. ísland á sér einnig fræga
fortíð sem það er stórhreykið af.
Lýðveldið íslenzka hefir líklegast
verið langmerkust miðstöð nor-
rænnar menningar í fornöld. Þjóð-
in hefir varðveitt tungu sína, sem
af öllum Norðurlandamállýzkunum
kemst norrænu næst. Þrátt fyrir
ófriðinn hefir ísland rekið óhindr-
aða verzlun við England. Það hefir
Noregur alls eigi getað, en undir
Noreg heyrði ísland fyrrum.
Síðan 1906 hefir það verið í
beinu sæsímasambandi við Skot-
land. Danir gerðu fjármálaskilnað
við íslendinga 1871, en geldur
þangað nokkra upphæð sem end-
urgjald fyrir kirkjueigur, sem krún-
an lét selja þar á Siðbótartímum
(þegar siðbótin var lögleidd). Árið
1903, fengu íslendingar af dönsku
stjórninni, án þess að Ríkisþingið
fengi að fjalla um það mál, sér-
stakt löggjafarþing (parlament) og
sérstakan ráðherra, sem auk þess
hafði einn alla stjórn yfir þeim.
Landsstjórinn (le préfet) var kall-
aður heim og höfuðborgin (la
metropole) átti engan opinberan
málsvara framar í Reykjavík.
Þeir kröfðust þar næst að fá
sér sérstakan fána, — rauðan
kross á blám grunni (feldi); norski
fáninn hefir bláan kross hvitrend-
an á rauðum grunni. Allar Norð-
urlandaþjóðirnar hafa kross í fán-
um sínum. Þeir fengu löggilding
hans heima fyrir og með strönd-
um fram. Nú vilja þeir fá rétt til
að nota hann á öllum höfum, þar
þar sem íslenzk skip sigla. Hann
er þegar búinn að láta sjá sig á
höfninni í Christiania ásamt danska
fánanum á siglutoppinum. Fáninn
er tákn fullvalda ríkis (Etat souv-
erain). Það var árið 1909 að kom-
ið var fram með lagafrumvarp í
þá átt að færa sambandið (við
Danmörku) niður í einskonar kon-
ungssamband (union personelle),
sem mætti slíta eftir 25 ár. Nú
fyrir skðmmu hafa menn tekið
þessa uppástungu upp á ný, en
Danakonungur heflr svarað því að
hann tæki það eigi til greina fyr
en Ríkisþingið hefði rætt málið.
En á sama tíma sem ísland
lætuf þessa ósk í ljósi, fremur það
verk, sem virðist vera andstætt
lögum og venjum, sem það þó í
raun og veru má til að fremja,
vegna kringumstæðanna þar sem
það er svo afskekkt frá Danmörku.
Þegar þurfti að endurnýja samn-
ingana frá árinu 1916 við England
sendir það sendinefnd til London,
sem ræðismaður Stóra-Bretlands í
Reykjavík verður samferða og í
viðurvist sendiherra (en présence
des représentants) Frakka Banda-
rikjanna og Ítalíu bindur hún enda
á samning á þá leið að íslending-
ar koma á hjá sér matarskömtun,
en eru þó birgðir upp miklu betur
en áður og skuldbinda sig svo til
að selja Bretum ákveðnar teg. af-
urða landsins."
Ennfremur segir Figaro að sami
höfundur riti lengra mál um „Dan-
mörku og stríðið", — að Danir
bíði sigurs bandamanna með full-
vissu og að þeir séu sannfærðir
um að þátt-taka Bandaríkjanna í
ófriðinum, ríði baggamuninn.
Innlendar fréttir
og tíningur.
Frídagur verzlunarmanna.
Yerzlunarmenn bæjarins tóku sér
allsherjar frídag 2. þ. mán. og
ætlast til að halda þeim sið fram-
vegis. Fóru þeir skemtiferð upp í
Vatnaskóg. Var fyrzt farið sjóveg
upp á Hvalfjarðarströnd hjá Saur-
bæ.' Var lokað öllum verzlunum
og bönkunum svo viðskiftalíf alt
stöðvaðist, eins og á helgum degi
væri. Fánar voru og dregnir á
stöng allvíða, en fólkið þusti úr
bænum, bæði verzlunarmenn og
aðrir; þótti all dauft og fáment á
götum bæjarins, þeim er heima
sátu. Veðrið var hið ákjósanlegasta
og hurfu menn ergi heim, fyr en
liðið var að miðnætti.
Fossanefndin íslenzka er koin-
in til Svíþjóðar, að því er dagblöð-
in herma.
Síldyeiðin kvað ganga fremur
vel það sem af er veiðitimans,
sérstaklega á Vesturlandi. Þá er
einnig dágóður afli kominn á land
nyrðra.
Drengur hrapar til bana.
Fimm ára gamall drengur, sonur
Haralds bónda Schou á Skaga á
Snæfellsnesi hrapaði fyrir stapa-
bjargið 21. f. mán. og beið þegar
bana. (Fréttir).
Embætti og sýslanir. Lands-
féhirðisstarfið er auglýst laust til
umsóknar, þar eð landsféhirðir V.
Claessen hefir fengið lausn. Sömu-
leiðis sýslumannsembœttið í Húna-
vatnssýslu.
Veltingu fyrir Barðastrandar-
sýslu hefir fengið cand. jur. Einar
M. Jónasson.
Skipafregnír. „Lagarfoss“ fór
héðan til Ameríku á föstudags-
kvöldið (2. þ. m.). Með honum tók
sér einn maður far, Magnús Þor-
steinsson verzlunarmaður.
„Oullfoss" er á leið hingað frá
Vesturheimi. Hafði farið frá New
York núna um mánaðamétin.
„Borg“ er í Englandsferð.
„Botnia’1 kom til Kaupmanna-
hafnar þ. 30. f. mán.
„Sterling” er í strandferð aust-
ur um land.
Ný útkomin hagtíðindi. (3.
árg. No. 5. Júlí 1918), gefa fróð-
legt yfirlit yfir verðhækkun á nauð-
synjavörum í Reykjavík síðan stríð-
ið hófst. Er þar fyrst sýnt meðal
útsöluverð í júlí þessa árs, þá er
til samanburðar verðlag í byrjun
næsta ársfjórðungs á undan, —
fyrir ári síðan og fyrir fjórum ár-
um síðan (í júlí 1914) skömmu
áður en ófriðurinn hófst. Loks er
sýnt hve miklu af hundraði verð-
hækkunin á hverri vörutegund fyrir
sig nemjir, síðan í ófriðar byrjun.
Þar sem Hagtíðindin eru ef til vill
eigi eins útbreidd og vera ber, (en
um það er mér eigi fullkunnugt),
eru hér teknar úr þeim nokkrar
tölur til fróðleiks.
Veröhœkkun í iúlí 1918.
Síðan í Síðan í Siðan í
júli júlí apríl
1914. 1917. 1918.
Brauð (3 teg.) . 261°/0 9% 0°/o
Kornvörur (11
teg.) 284 „ 21 ,, 1„
Sykur (B teg) . 136 „ 9„ 8„
Kálmeti og á-
vextir (9 teg.) . 199 „ 41 „ 1„
Kaffi, te, súkku-
lade og cakaó
(6 tsg.) 109 „ 38 „ 7 „
Feiti, mjólk, ost-
ur og egg etc.
(8 teg.) 235 „ 46 „ 4 „
Kjöt (9 teg.) . . 136 „ 3„ 6„
Fiskur (5 teg ) . 117 „ 24 „ - - 1„
Salt (1 teg.) . . 88 „ o„ 27 „
Sóda og sápa (4
teg.) 275 „ 31 „ o„
Steinolía (1 teg.) 217 „ 43 „ 14 „
Steinkol (1 teg.) 1051 „ 112 „ 11 „
Hér er öllum þeim vörum sem
Hagskýrslurnar tilgreina hvora fyrir
sig, verið skift í flokka og sýnt
svo meðalverð í hverjum flokki.
Hefir verðið hækkað nokkuð síðan
í apríl þ. á. en þó heldur minna
en undanfarna ársfjórðunga. Ef
verð á öllum þeim vörum, sem
yfirlitið tilgreinir er talið 100 í
júlí 1914, hefir það verið að með-
altali 242 í júlí 1917, 300 í apríl
1918 og 309 í júlí þ. á. Hefir
verðhækkunin numið að meðaltali
á þessum vörum 209% siðan í
ófriðarbyrjun, 28% síðan í fyrra
sumar og 3% á síðasta ársfjórð-
ungi.
Vörur þær, sem hér eru taldar,
eru flestar matvörur en auk þeirra
eru teknar með sódi, sápa, stein-
olía og kpl. Vegna þess hve verð-
hækkunin hefir orðið geysimikil á
kolunum er meðalhækkunin á öll-
um vörunum meiri heldur en á
matvörunum einum. Ef þær eru
teknar sér er meðalhækkunin á
þeim öllum 190% síðan í júli
1914, 24% síðan í fyrra sumar
og 3% síðan í apríl þ. á.
Yélarbáturiun Leó strandaði
við Horn um síðustu helgi. Var á
leið héðan til Siglufjarðar og Húsa-
víkur hlaðinn vörura. Skipstjóri er
Guðmundur Kristjánsson. Dimm