Fjallkonan - 13.02.1885, Blaðsíða 1

3. JBLAÐ.
EEYKJAYÍK, 13. EEBRÚAE.
1885.
Tvær vísur eftir forn höfuðskáld.
Eftir Gísla Brynjólfsson, háskólakennara í Khöfn.
(Framhald.) Hér skal ég að eins taka eina
lausa vísu eftir Egil fyrir til verulegrar skýringar,
af því hún er gott dæmi upp á, hvernig stundum
er farið með skáldskap hans, og ég svo oft hefi
skýrt hana og haft rétt yfir sem rnargar aðrar
fyrir ýmsum mönnum, bæði íslenzkum og útlend-
um, sem vel vita þetta og víst ei leyna, þó skýr-
ingar hafi ei komið fram prentaðar undir mínu
nafni. Vísan sjálf er in alkunna fyrsta vísa í 56.
kap. Egils sögu (Rvík útg. bls. 119):
Úkynni vensk ennis
ungr þorðak vel forðum
haukaklifs at hefja
hlín þó gnípur mínar:
verð ek í feld þá er foldar
faldr kemr í hug skaldi
hergönundar, brúna
brattmiðstalli at hvatta.
Tilefnið til vísu þessarar var það, að Egill
var orðinn hugsjúkr af ást til Ásgerðar, frænd-
konu Arinbjarnar hersis, mágkonu sinnar og ekkju
f>órólfs Skallagrímssonar, er fáum árum var yngri
enn Egill. Arinbjörn vinr hans tók eftir þessu og
spurði hann að, enn Egill vildi ei strax segja alt
eða nefna nafn konunnar með berum orðum, enn
kaus heldr að kveða svo vísu, að finna mætti
samt, ef vel væri að gáð. fætta er allr vandinn í
vísunni, sem kveðin er af mestu íþrótt og þó
sannri tilfinningu; er hún því og mjög einföld í
sjálfu sér, ef rétt er upp tekin, eins og ég nú
neyðist til að setja hana hér í sundrlausu máli
fyrst aðrir gæta ei ins rétta: „Ek vensk úkynni
(þ. e. ég verð nú að venja mig við að vera ó-
kunnugr eða óframr [við konu]); ungr þorða ek
þó vel forðum [að] hefja ennisgnípur (augnabrún-
ir) minar [móti] haukaklifs hlín (þ. e. göfugri
ungri konu): [enn] nú verð ek at hvata brattmiðs
stalli brúna (þ. e. enninu eða höfðinu) í feld, þ.
e. beygja höfuð mitt í feldinn (= „þegja og þylja
í feld“), þá er faldr berg-önundar foldar (þ. e.
Ásgerðar) kemr í hug skáldi“. Hér er ekkert ó-
vanalegt eða miðr ljóst, nema orðið ,.bergönundar“
að eins, sem þó er eigi annað enn mjög auðskil-
in J>órs kenning: „bergönundr" = sá sem „anar“
í gegnum „berg“, þ. e. brýtr og branglar björg
og kletta, sem alkunnugt er, að J>ór gerði mest
að um með hamri sínum og eldingum. „Ás“ að
eins var og mjög alment haft í stað „þ>órs“, og
það er ei síðr kunnugt, að „gerðr“ einnig merkir
jörð og er því ið sama sem „fold“, svo „bergön-
undar-fold“ verðr einmitt = „Ásgerðr11, rétt eins
og vera átti. „þ>egar ég var ungr“, segir Egill,
„þorði eg þó forðum vel að líta framan í göfuga
konu, enn nú hefi eg ei hug til þess lengr; þeg-
ar. mér kemr höfuðskart Ásgerðar í hug, þá verð
eg að lúta höfði í feld“. Ekki er nú galdrinn við
skilning þessarar vísu meiri enn svo, og verðr þá
líka á þann hátt alt mjög einfalt og eðlilegt, með
sönnum skáldskapi þó innan um, án þess að
nokkru þurfi að breyta eða afbaka. Enn hitt er
satt, að menn verða að kunna að hafa vísuna yfir
með réttum framburði og áherzlu, þar sem vera
skal, og forðast að eigna höfuðskáldonum þá graut-
argerð á orðonum hverju innan um annað, sem
Dr. Sv. Egilsson var of gjarn á og sem leiddi sem
hann í svo margar villur. Svo gat aldrei nokkurt
skáld, jafnvel ei ið versta leirskáld talað eða
kveðið, og það er því ófyrirgefanlegt, að breiða
út þá skoðun, að höfuðskáldin sjálf hafi alment
drýgt slíka óhæfu. Rangt var það og, er sami
fróðleiksmaðr í þessari vísu vildi gera „þó“ að
sagnarorði (= þvoði) í stað ins einfalda vanalega
samtengingarorðs og komst svo að þeirri niðr-
stöðu, að Egill hefði svo talað hér um bil: „Nú
venst ég ókynni, enn áðr var annað, konan þvoði
mér um höfuðið“, o. s. frv. Slíkan hrognaskáld-
skap er það synd og óhæfa að eigna öðru eins
skáldi og Egill var og aldrei gat hann svo kveð-
ið, sízt er honum fanst nokkuð til um yrkisefnið.
Og þó hafa aðrir tekið þessa afbökun upp, jafn-
vel Jón jporkelsson rektor, er þó sá rétt, að lesa
átti „ókynni vensk“ í upphafi vísunnar. J>etta er
heldr óhappalegt um svo vandvirkan mann og
svo fróðan um alt, sem íslenzku máli kemr við,
og vildi ég því óska, að hann gæfi okkr heldr
málfræðilegar ritgerðir um það, sem hann er
manna færastr um og ei þarf síðr á að halda,
heldr enn að vera að reyna sig við fornan skáld-
skap, sem liggr honum miklu fjær. Enn það hefir,
því miðr, lengi verið eitt með óhöppum Islands,
að þeir hafa mest fengizt við slík störf, sem minna
höfðu vit á skáldskapnum sjálfum eða hirtu um
hann í raun og veru, heldr enn um málið eitt og
orðamyndirnar. (Framhald síðar.)
Um drykkjuskap.
II. (sbr. 7. hl. Fjallk. 1884).
I fyrri hlut greinar þessarar töluðum vér
um drykkjuskapinn í Danmörku, og hefir rit það